Przesłanki i tryb wznowienia postępowania cywilnego
Kiedy przysługuje możliwość wznowienia postępowania?
Instytucja ta przysługuje jedynie w wypadkach przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego, w odniesieniu do postępowań, które zostały zakończone prawomocnymi wyrokami. Ważne, by wyrok ten był prawomocny, natomiast nie jest istotne, jaki jest jego rodzaj. Postępowanie o wznowienie dotyczy zatem prawomocnych wyroków łącznych, częściowych, wstępnych, uzupełniających, czy też zaocznych. Postępowanie to dotyczyło będzie również prawomocnych nakazów zapłaty wydane w postępowaniu nakazowym lub upominawczym.
Niedopuszczalna jest skarga o wznowienie:
- od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo ustalającego nieistnienie małżeństwa, w wypadku jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po jego uprawomocnieniu się nowy związek małżeński (jest natomiast możliwe wznowienie postępowania co do tej części wyroku rozwodowego, w której sąd orzeka np. o podziale majątku wspólnego, wspólnym mieszkaniu)
- w sprawach, które zakończyły się prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie postępowania. Nie można zatem wznawiać postępowania w sprawach już kiedyś wznawianych.
Jakie są szczegółowe przyczyny uzasadniające żądanie wznowienia postępowania?
Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności postępowania:
- jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia;
- jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.
Można żądać wznowienia postępowania:
- w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie,
- w wypadku, gdy wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;
- w wypadku, gdy wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa. Należy jednakże nadmienić, że z powodu przestępstwa można żądać wznowienia jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów.
Można również żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
Jak wszczyna się postępowanie ze skargi o wznowienie?
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że jeżeli przyczyną, która spowodowała zaskarżenie przez daną stronę określonego wyroku jest przyczyna nieważności lub orzeczenie TK o niezgodności aktu z Konstutycją, ustawą bądź umową mędzynarodową, to wówczas właściwy jest sąd, który wydał zaskarżony wyrok, a jeżeli zaskarżono wyroki sądów różnych instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej. Natomiast, jeżeli strona chce dokonać wznowienia na innej podstawie, to właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy.
Skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym. Termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji, wówczas od tego dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. Skargi o wznowienie postepowania nie można wnieśc po upływie lat pięciu od uprawomocnienia się wyroku, z wyjątkiem wypadku, gdy podstawą wznowienia jest pozbawienie strony możności działania lub brak należytej reprezentacji strony. W przypadku, gdy podstawą ma być orzeczenie TK, termin liczy się od dnia wejścia w życie tego orzeczenia.
Jak sporządzić skargę o wznowienie postępowania?
Skarga o wznowienie postępowania powinna czynić zadość warunkom pozwu, a także zawierać oznaczenie zaskarżonego wyroku, podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego wyroku.
Jak wygląda postępowanie" przed sądem w razie wniesienia takiej skargi?
Sąd bada na posiedzeniu niejawnym, czy skarga jest wniesiona w terminie i czy opiera się na ustawowej podstawie wznowienia. W braku jednego z tych wymagań sąd skargę odrzuci, w przeciwnym razie wyznaczy rozprawę.
Na żądanie sądu skarżący powinien uprawdopodobnić okoliczności stwierdzające zachowanie terminu lub dopuszczalność wznowienia.
Na rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia i odrzuca skargę, jeżeli brak ustawowej podstawy wznowienia albo termin do wniesienia skargi nie został zachowany. Sąd może jednak po rozważeniu stanu sprawy połączyć badanie dopuszczalności wznowienia z rozpoznaniem sprawy.
Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia. Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stosownie do okoliczności bądź:
- oddala skargę o wznowienie, bądź
- uwzględniając ją zmienia zaskarżony wyrok albo go uchyla i pozew odrzuca lub postępowanie umarza.
- sąd uchyla jeden z wyroków dotyczących tego samego stosunku prawnego, utrzymując w mocy inny prawomocny wyrok, bądź uchyla wszystkie prawomocne wyroki dotyczące tego samego stosunku prawnego i orzeka co do istoty sprawy albo przekazuje sprawę właściwemu sądowi pierwszej instancji do rozpoznania i rozstrzygnięcia o tym stosunku prawnym.
- jeżeli do rozstrzygnięcia o wznowieniu postępowania właściwy jest Sąd Najwyższy, sąd ten orzeka tylko o dopuszczalności wznowienia, a rozpoznanie sprawy przekazuje sądowi drugiej instancji.
Sędzia, którego udziału lub zachowania się w procesie poprzednim dotyczy skarga, wyłączony jest od orzekania w postępowaniu ze skargi o wznowienie.
Czy wniesienie skargi o wznowienie postępowania powoduje możliwość niewykonania wyroku?
Nie, wniesienie skargi o wznowienie postępowania nie tamuje wykonania zaskarżonego wyroku. W razie uprawdopodobnienia, że skarżącemu grozi niepowetowana szkoda," sąd może na wniosek strony wstrzymać wykonanie wyroku. Jednakże, jeżeli strona przeciwna złoży odpowiednie zabezpieczenie, to wstrzymanie wykonania wyroku nie będzie uzasadnione. Postanowienie o wstrzymaniu wykonania może być wydane na posiedzeniu niejawnym.
Pamiętaj, że:
- skarga o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia i przysługuje tylko przy spełnieniu warunków przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego,
- skarga o wznowienie postępowania w zasadzie nie wstrzymuje wykonania prawomocnego wyroku, będącego jej przedmiotem,
- uchylając lub zmieniając wyrok, sąd na wniosek skarżącego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie orzeka o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu stanu poprzedniego. Nie wyłącza to możliwości dochodzenia w osobnym procesie naprawienia szkody poniesionej wskutek wykonania wyroku.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?