Na jaką ochronę mogą liczyć świadkowie koronni?

19.11.2006

23 listopada 2006 r. wchodzi w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2006 r. w sprawie udzielania ochrony i pomocy świadkom koronnym i innym uprawnionym osobom. Zastępuje ono dotyczczas obowiązujące rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych warunków, zakresu i sposobu udzielania oraz cofania ochrony i pomocy świadkom koronnym i innym osobom.

Kto może być objęty ochroną?

Nowe rozporządzenie określa szczegółowe warunki, zakres, sposób udzielania, wykonywania, cofania oraz zakończenia ochrony osobistej i pomocy osobom chronionym, którymi w rozumieniu rozporządzenia są:

świadek koronny i osoby dla niego najbliższe, jeżeli na podstawie postanowienia prokuratora zostali objęci ochroną osobistą lub pomocą; Świadkiem koronnym jest podejrzany, który został dopuszczony do składania zeznań w charakterze świadka, na zasadach i w trybie określonych ustawą o świadku koronnym;
podejrzany, który spełnił łącznie warunki, że:
- do chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach: przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im, oraz ujawnił majątek swój oraz znany mu majątek ww. pozostałych sprawców przestępstwa lub przestępstwa skarbowego,
- zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób uczestniczących w przestępstwie lub przestępstwie skarbowym oraz pozostałych ww. okoliczności, popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

oraz osoby dla niego najbliższe, jeżeli na podstawie postanowienia prokuratora zostali objęci ochroną lub pomocą.

Jaką pomocą mogą być objęte osoby chronione?

Rozporządzenie to dotyczy pomocy udzielanej osobom chronionym w następujących formach:

w razie zagrożenia życia lub zdrowia, mogą być one objęte ochroną osobistą, a także uzyskać pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu lub zatrudnienia, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach można wydać im dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych (tylko świadkowi koronnemu lub osobie mu najbliższej), w tym uprawniające do przekroczenia granicy państwowej, jak również mogą uzyskać inną formę pomocy, a zwłaszcza przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego usuwającego charakterystyczne elementy wyglądu lub operacji plastycznej;
w wypadku braku możliwości zapewnienia takim osobom świadczeń opieki zdrowotnej w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, osobom tym może być przyznana pomoc finansowa na pokrycie kosztów uzyskania następujących świadczeń opieki zdrowotnej:
- badanie diagnostyczne, w tym medyczną diagnostykę laboratoryjną;
- świadczenia na rzecz zachowania zdrowia, zapobiegania chorobom i wczesnego wykrywania chorób, w tym obowiązkowe szczepienia ochronne;
- podstawową opiekę zdrowotną;
- świadczenia w środowisku nauczania i wychowania;
- ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne;
- rehabilitację leczniczą;
- świadczenia stomatologiczne;
- leczenie szpitalne;
- świadczenia wysokospecjalistyczne;
- leczenie w domu chorego;
- badanie i terapię psychologiczną;
- badanie i terapię logopedyczną;
- świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze, w tym opiekę paliatywno-hospicyjną;
- pielęgnację niepełnosprawnych i opiekę nad nimi;
- opiekę nad kobietą w okresie ciąży, porodu i połogu;
- opiekę nad kobietą w okresie karmienia piersią;
- opiekę prenatalną nad płodem i opiekę nad noworodkiem oraz wstępną ocenę stanu zdrowia i rozwoju niemowlęcia;
- opiekę nad zdrowym dzieckiem, w tym ocenę stanu zdrowia i rozwoju dziecka do lat 18;
- leczenie uzdrowiskowe;
- zaopatrzenie w produkty lecznicze, wyroby medyczne i środki pomocnicze;
- transport sanitarny;
- ratownictwo medyczne;
w razie niemożności zatrudnienia osób chronionych, może być im przyznana pomoc finansowa, w szczególności przeznaczona na pokrycie kosztów utrzymania;
w razie zastosowania ochrony lub pomocy polegającej na zmianie miejsca pobytu lub wydaniu dokumentów, o których mowa w pkt 1, Komendant Główny Policji może zobowiązać właściwą placówkę operatora pocztowego do:
- przekazywania pod wskazany przez siebie adres przesyłek przeznaczonych dla osoby objętej ochroną,
- doręczania przesyłek przeznaczonych dla osoby objętej ochroną za pośrednictwem osoby przez niego upoważnionej;

Komendant Główny Policji zapewnia wówczas niezwłoczne doręczanie przesyłek adresatowi.

Jak złożyć

wniosek o udzielenie

ochrony lub

pomocy?

W przedmiocie zastosowania ochrony lub pomocy, o których mowa w ww. pkt 1-3 prokurator wydaje postanowienie na wniosek świadka koronnego, podejrzanego, który spełnił warunki wymienione na początku, lub osoby dla nich najbliższej w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego. W przedmiocie zaś ochrony osobistej, na wniosek świadka koronnego lub osoby dla niego najbliższej w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, odbywających karę pozbawienia wolności lub tymczasowo aresztowanych, przebywających w zakładach karnych lub aresztach śledczych, prokurator wydaje postanowienie o udzieleniu ochrony osobistej, które wykonuje Dyrektor Generalny Służby Więziennej.

Taki wniosek o udzielenie ochrony lub pomocy, składa się w formie pisemnej lub ustnie do protokołu. W takim wniosku o udzielenie ochrony lub pomocy wskazuje się okoliczności uprawdopodobniające zagrożenie życia lub zdrowia każdej osoby, która ma być chroniona.

Do przestrzegania jakich zasad i zaleceń zobowiązuje się osobę chronioną?

Komendant Główny Policji lub Dyrektor Generalny Służby Więziennej przedstawia osobie wnioskującej o udzielenie ochrony zasady i zalecenia w zakresie ochrony oraz odbiera od tej osoby pisemne zobowiązania do wykonywania obowiązków oraz do przestrzegania zasad i zaleceń w zakresie ochrony. Komendant Główny Policji lub Dyrektor Generalny Służby Więziennej przesyła następnie prokuratorowi prowadzącemu postępowanie kopię zasad i zaleceń oraz pisemnych zobowiązań, wraz z informacją o planowanych formach ochrony lub pomocy. W tych zasadach i zaleceniach w szczególności określa się:

działania, które ze względów bezpieczeństwa osoba chroniona musi podejmować oraz których z tych samych względów nie może podejmować;
informacje, które osoba chroniona przekazuje Komendantowi Głównemu Policji, dotyczące w szczególności kontaktów rodzinnych, towarzyskich i przestępczych, stanu majątkowego, stanu zdrowia i innych okoliczności istotnych dla wykonywania ochrony lub pomocy.

Kiedy ochrona może być udzielona?

Przed udzieleniem ochrony lub pomocy oraz w trakcie udzielania można przeprowadzać badania psychofizjologiczne i psychologiczne osób obejmowanych ochroną lub pomocą, za ich pisemną zgodą.

Ochrona może być udzielona, jeżeli zaistniały okoliczności wskazujące na prawdopodobieństwo powstania sytuacji powodującej konieczność bezpośredniego przeciwdziałania zagrożeniu życia lub zdrowia osoby chronionej.

Na czym polega ochrona osobista?

Ochrona polega na:

stałej obecności policjantów w pobliżu osoby chronionej albo dostosowaniu przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej warunków tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności do wymogów zapewniających osobie chronionej osobiste bezpieczeństwo w areszcie śledczym lub zakładzie karnym;
czasowej obecności policjanta lub policjantów w pobliżu osoby chronionej;
czasowej obserwacji osoby chronionej i otoczenia, w którym przebywa;
wskazywaniu osobie chronionej bezpiecznego miejsca przebywania oraz czasu i sposobu przemieszczania się;
określaniu zakresu, warunków i sposobu kontaktowania się osoby chronionej z innymi osobami.

Kiedy może być udzielona pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu?

Pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu może być udzielona przede wszystkim w przypadkach konieczności zapewnienia długotrwałej ochrony lub stwierdzenia, że ochrona osobista nie wystarczy do skutecznego przeciwdziałania zagrożeniu życia lub zdrowia osoby chronionej.

Na czym polega pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu?

Zgodnie z nowymi przepisami, pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu polega na podejmowaniu przedsięwzięć o charakterze organizacyjnym lub finansowym, umożliwiających osobie chronionej pobyt w miejscu innym niż dotychczasowe, a w szczególności na:

udostępnieniu tymczasowego lokalu mieszkalnego, zapewniającego podstawowe potrzeby bytowe;
pomocy w wynajęciu lub zakupie mieszkania;
pomocy w przeprowadzce lub zagospodarowaniu;
pomocy w umieszczeniu dzieci w szkole, przedszkolu lub żłobku;
podejmowaniu czynności niezbędnych do:
- ochrony mieszkania i mienia pozostawionych w poprzednim miejscu pobytu,
- roztoczenia opieki nad pozostawioną osobą niedołężną lub chorą, którą osoba chroniona się opiekowała,
- załatwienia innych ważnych spraw życiowych związanych ze zmianą miejsca pobytu.

Na jakich zasadach można uzyskać pomoc finansową na pokrycie kosztów uzyskania świadczeń opieki zdrowotnej?

Pomocy finansowej na pokrycie kosztów uzyskania świadczeń opieki zdrowotnej udziela się, jeśli ze względu na warunki wykonywania ochrony osobistej lub brak ubezpieczenia zdrowotnego osoba chroniona nie może korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej według procedur ustalonych w ramach finansowania tych świadczeń ze środków publicznych.

W razie przyznania osobie chronionej takiej pomocy, Komendant Główny Policji może wskazywać lekarzy i placówki medyczne, od których osoba chroniona powinna uzyskiwać świadczenia opieki zdrowotnej. Osoba chroniona jest wówczas obowiązana stosować się do warunków korzystania z pomocy. W przypadku niestosowania się do tych warunków, osobę chronioną można pozbawić pokrycia lub zwrotu kosztów uzyskiwania świadczeń opieki zdrowotnej.

Na jakich zasadach można uzyskać

pomoc w zakresie zmiany miejsca zatrudnienia?

Jak stanowi nowe rozporządzenie, pomoc w zakresie zmiany miejsca zatrudnienia może być udzielona:

jeżeli zagrożenie życia lub zdrowia osoby chronionej jest związane z dotychczasowym miejscem zatrudnienia;
w razie konieczności zapewnienia źródła utrzymania osobie chronionej, która zmieniła miejsce pobytu.

W zakresie zmiany miejsca zatrudnienia osobie chronionej może być udzielona pomoc polegająca na:

uzyskiwaniu i przekazywaniu informacji o możliwościach zatrudnienia;
umożliwieniu uzyskania nowych kwalifikacji lub podniesienia poziomu wykształcenia.

Przy udzielaniu takiej pomocy Komendant Główny Policji uwzględnia, w miarę możliwości, kwalifikacje zawodowe i inne warunki osobiste osoby chronionej.

Kiedy osobie chronionej można wydać dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych?

Osobie chronionej można wydać dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych w przypadku szczególnego zagrożenia jej życia lub zdrowia, a także w przypadkach:

jeżeli inne formy ochrony lub pomocy nie są wystarczające do zapewnienia bezpieczeństwa osoby chronionej;
gdy ochrona lub pomoc będą miały charakter długotrwały.

W tych przypadkach osobie chronionej można wydać także dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych, uprawniające do przekroczenia granicy państwowej, jeżeli:

ze względu na rodzaj zagrożenia opuszczenie terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez osobę chronioną jest niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony;
wyjazd osoby chronionej za granicę jest uzasadniony jej ważnymi sprawami osobistymi, nie powoduje wzrostu zagrożenia życia lub zdrowia i nie narusza interesu wymiaru sprawiedliwości;
względy bezpieczeństwa wymagają posługiwania się takimi dokumentami w kraju.

Osoba chroniona nie ponosi kosztów wydania tego typu dokumentów. Wydanie dokumentów następuje po przeprowadzeniu czynności niezbędnych do wprowadzenia nowych danych osobowych do odpowiednich dokumentów urzędowych, w zakresie koniecznym do skutecznej ochrony.

Przed wydaniem dokumentów umożliwiających używanie innych niż własne danych osobowych osoba chroniona jest obowiązana przekazać Komendantowi Głównemu Policji dotychczas posiadane dokumenty pozwalające na określenie tożsamości tej osoby. Komendant Główny Policji zapewnia wydanie dokumentów umożliwiających używanie innych niż własne danych osobowych oraz przyjmuje do depozytu dokumenty dotychczas posiadane przez osobę chronioną, pozwalające na określenie tożsamości tej osoby. W przypadkach uzasadnionych udziałem w czynnościach postępowania prowadzonego na podstawie ustawy lub czynnościach cywilnoprawnych i w innych sytuacjach szczególnych, wydaje się osobie chronionej, na czas trwania tych czynności lub sytuacji, dokumenty pozwalające na określenie tożsamości tej osoby.

W razie wydania przez Komendanta Głównego Policji zarządzenia o zmianie formy pomocy, polegającej na wydaniu dokumentów umożliwiających używanie innych niż własne danych osobowych, osoba, której wydano dokumenty, jest obowiązana zwrócić je w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się zarządzenia. Jeżeli wydanie dokumentów umożliwiających używanie innych niż własne danych osobowych nastąpiło na czas oznaczony, osoba, której wydano dokumenty, jest obowiązana zwrócić je w terminie 7 dni od dnia ustania tej formy pomocy. Po spełnieniu tego warunku wydaje się z depozytu dokumenty przekazane Policji.

Jak zapewnia się osobie chronionej odbieranie i wysyłanie przesyłek?

W razie udzielenia pomocy w zakresie zmiany miejsca pobytu lub wydania dokumentów umożliwiających używanie innych niż własne danych osobowych, Komendant Główny Policji zapewnia osobie chronionej odbieranie przesyłek, których osoba chroniona jest adresatem, przez policjanta posiadającego upoważnienie osoby chronionej lub Komendanta Głównego Policji:

pod adresem wskazanym na przesyłce lub w umowie o świadczenie usług pocztowych;
w placówce operatora pocztowego;
pod adresem wskazanym operatorowi pocztowemu przez Komendanta Głównego Policji.

Policjant odbierający przesyłkę okazuje ww. upoważnienie. Przesyłki odebrane przez policjanta przekazuje się osobie chronionej za pokwitowaniem. Przed doręczeniem przesyłki osobie chronionej policjant sprawujący ochronę może, za zgodą osoby chronionej, dokonać kontroli zawartości przesyłki. Jeśli osoba chroniona odmawia pokwitowania odbioru przesyłki, to policjant sprawujący ochronę umieszcza adnotację o tym na dokumencie pokwitowania odbioru. W przypadku gdy osoba chroniona odmówi odbioru przesyłki, policjant sprawujący ochronę zwraca przesyłkę operatorowi pocztowemu z pokwitowaniem odbioru zawierającym ww. adnotację.

W przypadku udzielenia pomocy w zakresie zmiany miejsca pobytu wysyłanie przesyłek przez osobę chronioną następuje, w razie potrzeby, za pośrednictwem policjanta upoważnionego przez Komendanta Głównego Policji.

Kiedy osoba chroniona może uzyskać pomoc finansową?

Pomoc finansowa może być przyznana osobie chronionej, która nie posiada źródeł utrzymania i nie może podjąć pracy z powodu:

zagrożenia jej życia lub zdrowia związanego z podjęciem pracy;
braku możliwości zatrudnienia.

Osobom pełnoletnim można przyznać pomoc finansową do wysokości przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Osobom małoletnim można przyznać pomoc finansową do wysokości 50 % tej kwoty. Jednak w szczególnie uzasadnionych przypadkach wysokość pomocy może być inna niż określona wyżej.

Pomoc finansowa przyznana osobie chronionej może być wypłacana w gotówce za pokwitowaniem, przekazem, przelewem lub w inny sposób uzgodniony z osobą chronioną.

Przed zakończeniem ochrony i pomocy Komendant Główny Policji może ponadto przyznać osobie chronionej pomoc finansową na zagospodarowanie.

W przypadku udzielenia pomocy polegającej na zmianie miejsca pobytu osoba chroniona ma obowiązek pokrywania ze środków uzyskanych w ramach pomocy finansowej kosztów użytkowania lokalu mieszkalnego i szkód przez nią wyrządzonych w tym lokalu.

Kiedy osobę chronioną można poddać operacji plastycznej?

Pomoc polegająca na przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego usuwającego charakterystyczne elementy wyglądu lub operacji plastycznej może być udzielona, jeżeli jest niezbędna do zapewnienia bezpieczeństwa osobie chronionej i pozwoli na istotną zmianę wyglądu tej osoby. Udzielenie takiej pomocy polega na zorganizowaniu i sfinansowaniu przeprowadzenia zabiegu lub operacji w zakładzie opieki zdrowotnej.

Na jaki okres udzielana jest pomoc?

Ochrony lub pomocy udziela się w zasadzie na czas oznaczony wskazany w postanowieniu prokuratora, z wyjątkiem oczywiście pomocy polegającej na dokonaniu operacji plastycznej.

Wydanie dokumentów umożliwiających używanie innych niż własne danych osobowych może natomiast nastąpić na czas nieoznaczony.

Zgodnie z przepisami nowego rozporządzenia, jeżeli zagrożenie życia lub zdrowia osoby chronionej nie ustało, prokurator na wniosek tej osoby lub z urzędu, za jej zgodą, może wydać postanowienie o udzieleniu ochrony lub pomocy na dalszy czas oznaczony.

Kiedy pomoc lub ochrona osobista się kończy?

Komendant Główny Policji lub Dyrektor Generalny Służby Więziennej może wystąpić do prokuratora o:

cofnięcie ochrony lub pomocy - w przypadku naruszenia przez osobę chronioną zasad i zaleceń w zakresie ochrony albo niewykonywania obowiązków ciążących z mocy ustawy oraz wynikających z prawomocnych orzeczeń i decyzji - w razie korzystania z ochrony lub pomocy polegających na zmianie miejsca pobytu lub wydaniu dokumentów umożliwiających używanie innych niż własne danych osobowych;
zakończenie ochrony lub pomocy - w razie ustania przesłanek, które uzasadniały ich udzielenie.

Cofnięcie ochrony lub pomocy następuje:

w przypadkach:
- umyślnego naruszenia przez osobę objętą ochroną zasad lub zaleceń w zakresie ochrony lub uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązków ciążących nań z mocy ustawy oraz wynikających z prawomocnych orzeczeń i decyzji - w razie korzystania z ochrony lub pomocy polegających na zmianie miejsca pobytu lub wydaniu dokumentów umożliwiających używanie innych niż własne danych osobowych;
- podjęcia zawieszonego postępowania karnego w wypadkach określonych w art. 10 ustawy o świadku koronnym albo wznowienia postępowania karnego w wypadkach określonych w art. 11 tej ustawy,
jeżeli osoba chroniona rażąco narusza warunki udzielenia ochrony lub pomocy, a zwłaszcza:
- nie przestrzega porządku prawnego,
- zataja istotne informacje mające znaczenie dla ochrony,
- nie stosuje się do niezbędnych dla ochrony poleceń policjantów sprawujących ochronę,
- korzysta z pomocy niezgodnie z jej przeznaczeniem.

Ochronę i pomoc kończy się w przypadkach:

uwzględnienia wniosku osoby chronionej o zakończenie ochrony lub pomocy; przy czym wniosek ten może być cofnięty do czasu wydania postanowienia prokuratora;
ustania zagrożenia życia i zdrowia osoby chronionej;
uzyskania dokumentów umożliwiających używanie innych niż własne danych osobowych lub możliwości zarobkowania.

Jakie jeszcze zasady dotyczą ochrony osobistej i pomocy?

Wnioski, protokoły, postanowienia, a także inne dokumenty i materiały, dotyczące okoliczności ochrony lub pomocy, wyłącza się z akt postępowania.

Komendant Główny Policji przekazuje prokuratorowi zarządzenia wydane w przedmiocie ochrony lub pomocy. Komendant Główny Policji współdziała z innymi organami oraz instytucjami państwowymi i samorządowymi, w tym szkołami i uczelniami, w celu zapewnienia bezpieczeństwa osobie chronionej.

Podstawa prawna:

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2006 r. w sprawie udzielania ochrony i pomocy świadkom koronnym i innym uprawnionym osobom (Dz. U. 2006 r., Nr 201, poz. 1480);
Ustawa z dnia 25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym (Dz. U. 1997 r., Nr 114, poz. 738, ze zm.);
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2004 r., Nr 210, poz. 2135, ze zm.);
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2004 r., Nr 39, poz. 353, ze zm.)