Jak rodzice winni zarządzać majątkiem dziecka?

26.9.2016

Władza rodzicielska obejmuje również zobowiązanie rodziców do zarządu majątkiem dziecka. Są oni zobowiązani sprawować zarząd z należytą starannością (artykuł 95 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Zob.: Władza" rodzicielska - prawa i obowiązki rodziców wobec dziecka

Skąd najczęściej bierze się majątek dziecka?

Źródłem majątku dziecka – który jest niezależny i oddzielny od małżeńskiego majątku wspólnego – są najczęściej: darowizna, dziedziczenie (testamentowe lub ustawowe), wygrana na loterii czy powstanie roszczeń odszkodowawczych. Do składników tego majątku, obok pieniędzy, zaliczyć można rzeczy (prawa własności) i inne prawa (na przykład użytkowanie wieczyste). Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż zgodnie z przyjętym w nauce poglądem, do majątku dziecka nie należy prawo do alimentów, natomiast stanowią składniki tego majątku jedynie roszczenia o poszczególne raty alimentów, zarówno zaległe, jak i przyszłe.

Na czym polega zarząd majątkiem dziecka?

Zarząd majątkiem dziecka obejmuje następujące czynności:

czynności faktyczne – dotyczące rzeczywistego zarządu (na przykład prowadzenie gospodarstwa)
czynności prawne – zmierzające między innymi do utrzymania majątku lub powiększania go poprzez zaciągnięcie kredytu lub sprzedaż,
czynności związane z reprezentowaniem dziecka przed sądami, urzędami i innymi organami.

Podział ten został wprowadzony z uwagi na fakt, iż w zależności od rodzaju czynności, inaczej kształtują się sankcje wobec rodziców za nienależyte zarządzanie majątkiem. I tak, odpowiednio:

nieprawidłowości w czynnościach faktycznych rodzą po stronie rodziców odpowiedzialność odszkodowawczą,
wadliwość czynności prawnych powoduje, iż czynności te będą nieważne,
nieprawidłowa reprezentacja dziecka wywołuje skutki w zasadzie określone tylko prawem procesowym.

Których czynności rodzice mogą dokonywać samodzielnie?

Rodzice przy sprawowaniu nadzoru nie są samodzielni, jeżeli chodzi o dokonywanie wszystkich czynności odnoszących się do majątku dziecka. Mając na uwadze dobro dziecka oraz zabezpieczenie jego interesów przed rozrzutnością i nieprzemyślanymi decyzjami rodziców, ustawodawca przyznał im swobodę decyzyjną co do jego majątku tylko w ramach czynności zwykłego zarządu. Zatem rodzice, bez konieczności uzyskiwania zezwolenia sądu, mogą dokonywać czynności polegających na załatwianiu bieżących spraw związanych ze zwykłą eksploatacją rzeczy i utrzymaniu jej w stanie niepogorszonym, mogą zatem między innymi:

dokonywać drobnych remontów i napraw nieruchomości wchodzącej w skład majątku dziecka,
ponosić opłaty związane z nieruchomością,
zabezpieczać majątek przed niepożądaną ingerencją osób trzecich,
nabywać dla małoletniego dziecka nieruchomości na podstawie umowy darowizny w stanie wolnym od zobowiązań wobec darczyńcy lub osób trzecich (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1977 roku, III CZP 73/76, OSNC 1978/2/19).

Jakich czynności rodzice mogą dokonywać wyłącznie po uzyskaniu zezwolenia sądu?

Wszystkie zaś czynności, które wywołują poważniejszy efekt gospodarczy i nie mieszczą się w granicach zwykłego zarządu, mogą być dokonywane wyłącznie po uzyskaniu zezwolenia sądu. Do czynności tych zaliczyć można między innymi:

zrzeczenie się własności bardziej wartościowej rzeczy (w tym nieruchomości),
ustanowienie na nieruchomości ograniczonego prawa rzeczowego (na przykład hipoteki lub służebności),
zaciągnięcie pożyczki w kwocie przekraczającej bieżące potrzeby,
zawarcie ugody w sprawie wykraczającej poza bieżącą administrację,
zawarcie na dłuższy czas umowy dzierżawy,
zrzeczenie się dziedziczenia,
zniesienie współwłasności,
zawarcie w imieniu małoletniego dziecka umowy spółki cywilnej (tak: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1997 roku, II SA/Po 1438/96, Pr. Gosp. 1998/1/31),
cofnięcie pozwu, wniesionego przez małoletniego w celu ustalenia jego praw stanu w sposób zgodny z rzeczywistością (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 sierpnia 1966 roku, II CR 279/66, OSNPG 1966/11-12/58).

Jak uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego?

Rodzice zamierzający dokonać w majątku dziecka czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu, mają obowiązek uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Niedopełnienie tego wymogu powoduje nieważność czynności. Wniosek" o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka wnosi się do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, którego dotyczy postępowanie. Uprawnienie do złożenia wniosku przysługuje rodzicom dziecka, a uczestnikiem postępowania jest też rodzic, który nie złożył wniosku, oraz dziecko. Małoletni może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego (artykuł 66 kodeksu postępowania cywilnego). Gdy żaden z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (artykuł 99 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Wniosek podlega rozpoznaniu w trybie nieprocesowym.

Udzielając zezwolenia na dokonanie czynności, sąd ocenia jej legalność (dopuszczalność w świetle obowiązujących przepisów prawa) oraz jej celowość (czy jest ona korzystna dla dziecka z punktu widzenia gospodarczego).

Jakie przedmioty należące do dziecka
są wyłączone spod zarządu rodziców?

Ustawodawca przewidział, iż pewne składniki majątku dziecka są wyłączone spod zarządu rodziców, a należą do nich:

zarobki uzyskiwane przez dziecko, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi,
rzeczy oddane dziecku do swobodnego użytku, w takim zakresie, w jakim rozporządzanie nimi nie wiąże się z koniecznością uzyskiwania zgody rodziców.

Należy przy tym zaznaczyć, że oba wyżej wymienione wyłączenia dotyczą tylko majątku dziecka mającego ograniczoną zdolność do czynności prawnych (pomiędzy 13 a 18 rokiem życia), bowiem majątkiem dziecka poniżej 13 roku życia zarządzają wyłącznie rodzice (chyba że zarząd dotyczy czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu – wtedy konieczna jest zgoda sądu).

Zdarzają się też sytuacje, w których darczyńca lub spadkodawca zastrzegają, że przedmioty przypadające dziecku tytułem darowizny lub testamentu są wyłączone z zarządu sprawowanego przez rodziców. Wówczas majątkiem dziecka, do czasu osiągnięcia przez nie pełnoletniości, zarządza zarządca wyznaczony przez darczyńcę lub spadkodawcę, a w jego braku – kurator wyznaczony przez sąd opiekuńczy. Obaj podlegają kontroli sądu i obowiązani są uzyskiwać zgodę sądu na dokonywanie ważniejszych czynności, obaj mogą być także zwolnieni ze swoich obowiązków i zastąpieni innymi osobami (w razie nieudolności, braku zainteresowania lub złej woli).

Co z dochodami, jakie przynosi majątek dziecka?

Konsekwencją posiadania przez dziecko majątku jest również to, że dochody, jakie ten majątek przynosi, są również jego własnością.

Jednakże, kierując się przyjętą w literaturze zasadą równej stopy życiowej rodziny pozostającej we wspólnocie, czysty dochód z majątku dziecka powinien być przede wszystkim przeznaczony na utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim, nadwyżkę zaś należy przeznaczyć na inne uzasadnione potrzeby rodziny np. wydatki na wspólny urlop, wydatki związane z zakupem potrzebnych rzeczy, także wydatki na potrzeby rodzeństwa. Zob. też: Kiedy" dziecko powinno przyczyniać się do utrzymania domu?

Najważniejsze

Pamiętaj, że rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.

Podstawa prawna: