Pozbawienie i ograniczenie władzy rodzicielskiej

Co to jest władza rodzicielska?

Władza rodzicielska jest to kompleks uprawnień i obowiązków przysługujących rodzicom w stosunku do dziecka, mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenie jego interesów. Władza rodzicielska nie jest żadnym uprawnieniem „ władczym” rodziców nad dzieckiem, a jedynie stanowi instrument służący dobru dziecka i jego ochronie. W dalszej kolejności realizuje ona również interesy niemajątkowe rodziców, wyrażające się w instynkcie rodzicielskim. Nie można także pominąć pewnego ogólnospołecznego aspektu władzy rodzicielskiej, gdyż powinna być ona gwarantem wychowania dziecka na uczciwego, przystosowanego do życia w społeczeństwie, obywatela.

Podstawowym jednak założeniem leżącym u podstaw tego atrybutu rodzicielstwa, jest działanie dla dobra i w interesie dziecka. Można zatem spokojnie powiedzieć, że uprawnienia rodziców wynikające z tej władzy, np. prawo decydowania o wyborze szkoły czy prawo kierowania rozwojem duchowym dziecka, mają charakter podrzędny w stosunku do spoczywających na rodzicach obowiązkach, w zakresie działania, którego celem jest dobro dziecka. zatem dobro to implikuje wszelkie działania podejmowane zarówno w zakresie wychowania jak i opieki, a także zarządzania sprawami majątkowymi dziecka. władza rodzicielska bowiem ma na celu zapewnienie pomocy i opieki dziecku w okresie jego nieporadności. Władza ta obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka. Są obowiązani m.in. do zapewnienia dziecku niezbędnych warunków egzystencji (wyżywienie, odzież), ochrony przed niebezpieczeństwami mogącymi zagrażać dziecku. Rodzice powinni troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. Rodzice są również przedstawicielami ustawowymi dziecka.

Reprezentują je w zakresie czynności prawnych z udziałem dziecka, jak i czynności sądowych. Zasadniczo władza taka przysługuje obojgu rodzicom, którzy mają prawo, ale również i obowiązek jej wykonywania. W sprawach mniejszej wagi mogą decydować samodzielnie, jednakże w istotnych sprawach dziecka muszą rozstrzygać wspólnie, a w braku porozumienia, mogą zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu opiekuńczego.

Władza rodzicielska przysługuje rodzicom jedynie w stosunku do dziecka małoletniego, czyli pełnoletnie dziecko nie jest już nią objęte, może np. wyprowadzić się z domu bez zgody rodziców. Ma to uzasadnienie w tym, iż z reguły dziecko niepełnoletnie jest jeszcze nieporadne życiowo i potrzebna jest mu pomoc zarówno w zakresie kształtowania jego charakteru, jak i czysto materialna, dotycząca jego utrzymania. Poza tym niezbędna małemu dziecku jest również pomoc w zakresie działania w stosunkach prawno – społecznych, gdyż rodzic jako osoba o większym życiowo doświadczeniu, jest po prostu w stopniu nieporównywalnie wyższym bardziej wyrobiona społecznie, w związku z czym, decyzje jej są dużo rozsądniejsze, niż te podejmowane jedynie przez samo dziecko. Oczywiście jeżeli jest ono na tyle duże, żeby je samodzielnie w ogóle wyrazić.

Czy rodzicom zawsze przysługuje władza rodzicielska?

Podstawowym warunkiem, od którego uzależnione jest przysługiwanie władzy rodzicielskiej, jest pełna zdolność do czynności prawnych rodzica. Jeżeli zatem rodzice dziecka nie są pełnoletni albo jeżeli zostali ubezwłasnowolnieni całkowicie bądź częściowo, władza rodzicielska nie będzie im przysługiwać, np. nie przysługuje siedemnastoletniej matce dziecka. Władza rodzicielska zasadniczo przysługuje obojgu rodzicom. Za moment początkowy przyjmuje się dzień urodzenia się dziecka. Tak samo władza rodzicielska będzie przysługiwała przysposabiającym od momentu uprawomocnienia się orzeczenia adopcyjnego. Jeżeli dziecko urodziło się w małżeństwie albo zostało zaadoptowane wspólnie przez małżeństwo, obowiązki i uprawnienia wynikające z władzy rodzicielskiej spoczywają na obydwojgu rodzicach.

Jeżeli jednak dziecko urodziło się poza małżeństwem, władza rodzicielska przysługuje matce, a ojcu, od dnia, w którym uznał dziecko. W razie sądowego ustalenia ojcostwa władza rodzicielska przysługuje ojcu tylko wtedy, jeżeli sąd mu ją przyzna. Sądowe orzeczenie o władzy rodzicielskiej ma miejsce również w przypadku orzeczenia rozwodu lub separacji. Sąd ma obowiązek skazać czy władza rodzicielska nadal będzie należała wspólnie do małżonków, czy tylko do jednego z nich.

Jeżeli jedno z rodziców dziecka nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych lub władza rodzicielska nie przysługuje mu z innych powodów, skupia się ona wówczas w osobie drugiego z rodziców. Jeżeli dziecko zaadoptowała osoba samotna, tylko ona dzierży w stosunku do tego dziecka władzę rodzicielską. W przypadku. gdy władza rodzicielska nie przysługuje żadnemu z rodziców albo rodzice dziecka są nieznani, dla dziecka ustanawia się opiekuna.

Kiedy rodzic może utracić władzę rodzicielską?

Władza rodzicielska nie jest instytucją niezmienną. Wskutek różnych okoliczności rodzic może ją utracić. Ma to miejsce w wypadku:

  • utraty pełnej zdolności do czynności prawnych – ubezwłasnowolnienie rodzica;
  • przysposobienia dziecka – wówczas rodzice naturalni tracą władzę rodzicielską a zyskują ją adoptujący; Wyjątek stanowi przysposobienie dziecka żony przez jej małżonka;
  • zaprzeczenia ojcostwa, unieważnienia uznania dziecka, uchylenia prawomocnego wyroku ustalającego ojcostwo – władzę traci dotychczasowy ojciec;
  • rozwiązanie przysposobienia – władzę tracą przysposabiający, a odzyskują ją naturalni rodzice dziecka,
  • pozbawienia władzy rodzicielskiej przez sąd opiekuńczy;
  • pozbawienia praw rodzicielskich i opiekuńczych przez sąd karny.

Poza takimi wypadkami władza rodzicielska z pewnych względów może zostać ograniczona, jak również, na skutek przemijającej przeszkody w jej sprawowaniu, ograniczona.

Kiedy sąd może ograniczyć władzę rodzicielską?

Podstawową przesłanką ograniczenia władzy rodzicielskiej jest wzgląd na dobro dziecka. Jeżeli zatem dobro dziecka jest zagrożone, sąd wyda odpowiednie zarządzenie, mające na celu wyeliminowanie takiego zagrożenia. Sąd może w szczególności:

  • zobowiązać rodziców oraz małoletniego do odpowiedniego postępowania (np. do nawiązania kontaktu ze szkołą), z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonywania takiego zarządzenia,
  • określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom,
  • poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi społecznego organu pomocniczego sądu,
  • skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi,
  • powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi,
  • zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo – wychowawczej.

Poza tym sąd ma również kompetencje do wydawania zarządzeń o charakterze doraźnym, np. zobowiązanie rodziców do skierowania dziecka do leczenia sanatoryjnego. Zob. też: Zarządzenia sądu przy nadużyciach władzy rodzicielskiej

Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie jest środkiem represji w stosunku do rodziców, lecz środkiem ochrony zagrożonego dobra dziecka. Zatem będzie wchodziło w grę nie tylko w sytuacji zaniedbywania swoich obowiązków przez rodziców, ale również w wypadku ich nieudolności albo szczególnych kłopotów wychowawczych jakie sprawia dziecko.

Ograniczanie władzy rodzicielskiej może nastąpić nie tylko z urzędu, ale również na wniosek rodzica, który nie radzi sobie ze swoim dzieckiem, np. wnioskuje o umieszczenie go w zakładzie wychowawczym, ponieważ wpadł w towarzystwo zażywające narkotyki i sam to czyni. Jeżeli tylko jeden z rodziców stanowi zagrożenie dla dobra dziecka sąd ograniczy tylko jego władzę rodzicielską, np. zakaże ojcu zarządzania majątkiem dziecka z racji jego rozrzutności i jego finansowej nieodpowiedzialności. Ograniczenie władzy rodzicielskiej pociąga za sobą pozbawienie rodziców jedynie niektórych jej atrybutów, np. umieszczenie w placówce opiekuńczo wychowawczej powoduje utratę praw i obowiązków wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem, lecz nie odbiera rodzicom zarządu majątkiem dziecka, prawa do żądania informacji i wyjaśnień odnośnie rozwoju dziecka, czy reprezentowania go.

Należy jeszcze wspomnieć, że istnieją sytuacje, kiedy przysługująca obojgu rodzicom władza rodzicielska musi ulec weryfikacji przez sąd. Tak jest w przypadku orzeczenia rozwodu, separacji, pozostawania rodziców w separacji faktycznej czy niezawarcia małżeństwa przez rodziców dziecka. W takich przypadkach sąd zazwyczaj przyznaje władzę rodzicielską jednemu z rodziców, władzę drugiego zaś ogranicza do konkretnych uprawnień i obowiązków w stosunku do dziecka, np. podejmowanie decyzji co do zmiany miejsca pobytu, co do sposobu leczenia, co do wyboru przyszłego zawodu.

Poza powyższymi przypadkami ograniczenia włądzy rodzicielskiej ze względu na zagrożenie dobra dziecka, możliwe są również inne sytuacje uzasadniające ograniczenie władzy rodzicielskoej - zob.: Ograniczenie władzy rodzicielskiej, gdy rodzice żyją osobno

Kiedy może nastąpić pozbawienie władzy rodzicielskiej?

Pozbawienie władzy rodzicielskiej stanowi najostrzejszy środek ingerencji sądu opiekuńczego w sferę stosunków między rodzicami i dziećmi. Polega ono na tym, że rodzice tracą na skutek zastosowania tego środka wszelkie atrybuty jakie wchodzą w zakres władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej następuje w sytuacji, gdy:

  • nie może ona być wykonywana z powodu trwałej przeszkody, np. wyjazd rodziców na stałe za granicę połączony z całkowitym brakiem zainteresowania dzieckiem; skazanie na długotrwałą karę więzienia, nieuleczalna choroba psychiczna,
  • rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej, np. nakłanianie dziecka do prostytucji lub uprawiania procederu przestępczego, stosowanie groźnych dla dziecka kar cielesnych, zmuszanie dziecka do nadmiernej pracy,
  • rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki w stosunku do dziecka, np. głodzą dziecko, tolerują pijaństwo lub narkomanię dziecka, porzucają dziecko.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej zazwyczaj, jednakże nie zawsze, ma charakter represji w stosunku do rodziców. Kryterium stanowi tutaj dobro dziecka. Władza rodzicielska może zostać odebrana nawet jeżeli po stronie rodziców nie występuje żadna wina, np. bardzo ciężkie kalectwo. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone zarówno w stosunku do obojga rodziców, jak również tylko w stosunku do jednego z nich. Może również zostać orzeczone tylko w stosunku do niektórych dzieci, np. ojciec przesadnie dba o córkę, a stosuje drastyczne kary cielesne w stosunku do syna. O pozbawieniu władzy rodzicielskiej orzeka sąd z urzędu, co oznacza, że sąd w każdym przypadku, w którym poweźmie wiadomość o tym, że rodzice dziecka zachowują się w sposób wyżej określony, powinien samodzielnie wszcząć postępowanie zmierzające do pozbawienia władzy rodzicielskiej. W zasadzie pozbawienie władzy rodzicielskiej nie wyklucza prawa rodziców do osobistej styczności z dzieckiem, jednakże jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy zakaże rodzicom styczności.

Zob. również: Kiedy rodzice zostaną pozbawieni władzy rodzicielskiej?

Pamiętaj, że:

  • Wykonywanie władzy rodzicielskiej jest podporządkowane dobru dziecka;
  • Władza rodzicielska przysługuje tylko osobom o pełnej zdolności do czynności prawnych;
  • Ograniczenie i pozbawienie władzy rodzicielskiej nie są środkami represji w stosunku do rodziców, gdyż mogą być orzeczone nawet w przypadku całkowitego braku winy po stronie rodziców;
  • Pozbawienie władzy rodzicielskiej powoduje utratę wszelkich prawa i obowiązków wchodzących w zakres władzy rodzicielskiej;
  • Prawo do osobistej styczności z dzieckiem nie stanowi atrybutu władzy rodzicielskiej, zatem przysługuje także osobom w tę władzę ograniczonym bądź jej pozbawionych;
  • Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej bądź w ośrodku opiekuńczo–wychowawczym stanowi de facto pozbawienie władzy rodzicielskiej, gdyż rodzice nie sprawują ani pieczy, ani nie wychowują własnego dziecka;
  • W razie zmiany okoliczności władza rodzicielska może zostać przywrócona.

Podstawa prawna:


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

  • Wioletta 2019-10-25 18:55:23

    Moj syn zostal ojcem w wieku 17 lat matka dziecka miala 16. Obecnie nie sa razem i matka dziecka spodzoewa sie dziecka z innym kawalerem. Corka mojego syna nie mA ustalonego ojcostwa. I jest w rodzinie zastepczej ktore sprawuje dla niej babcia i dziadka tz rodzice matki. Syn nie zostal ustalony ojcem i teraz jego byla ´tesciowa´ ktore stanowi rodzinie zastepcza ystapila do sadu o ustalenie ojcostwa alimenty i ograniczenie praw rodzicielskich. Syn uczy sie nie pracuje. Mino to od urodzenia dziecka caly czas pomagalismy finansowo i uczestniczylismy We wszelkich zakupachi regularitet Co miesiac placilismy po 200 zl jako alimenty na mala. My z mezem mamy jeszcze Jedno dziecko na utrzymaniu i tylko ja pracuje , Wiec mamy ograniczone mozliwosci jezeli chodzi o wysokosc alimentow. Rodzina zastepcza zostala ustalony bo matka dziecka nie nadaje sie do wziecia odpowiedzialnosc za dziecko przebywala w osrodku wychowawczym, uciekala z domu i narkotyzowala sie. Syn rozstal sie z nia i ona zaszla w druga ciazy z kims innym . Syn i my bysmy chcieli miec mozliwosci do zabietania dziecka na weekendu i wakacje plus swieta. Syn nie odwiedzal czesto dziecka bo wiazalo to sie z klotniami i utrudnianiem kontaktow przez marked dziecka. W jaki sposob wywalczyc mozliwosc kontaktow z dzieckiem dla syna i dla nas u nas nie w ich domu bo to jest niedoznisienia z tymi ludzi i ustalic niskie alimenty bo nas nie stac A syn uczy sie?

  • Magdalena 2019-01-02 08:05:19

    e-prawnik.pl Michał Włodarczyk Radca prawny 07:58 Witaj na e-prawnik.pl - Porady prawne online. Proszę, napisz jakiej porady prawnej potrzebujesz w formularzu na stronie: http://m.e-prawnik.pl/zamow-opinie/ , a odpiszę jak możemy pomóc tak szybko, jak tylko będzie to możliwe. Zapraszam! Ja08:01 Witam szkoła wydała zgodę na dostęp do dzienniczka elektronicznego młodszej córki. Były Maz ma ograniczoną prawie całą władzę rodzicielską może jedynie decydować o istotnych sprawach związanych z zakresem zdrowia i życia dzieci. Czy szkoła prawnie dała mu dostęp do dzienniczka i to bez mojej zgody jedynie mnie zawiadomiła poprzez wiadomość w dzienniczki elektronicznym. Proszę o podpowiedź co mam zrobić, bo chciałabym tą zgodę Witam szkoła wydała zgodę na dostęp do dzienniczka elektronicznego młodszej córki. Były Maz ma ograniczoną prawie całą władzę rodzicielską może jedynie decydować o istotnych sprawach związanych z zakresem zdrowia i życia dzieci. Czy szkoła prawnie dała mu dostęp do dzienniczka i to bez mojej zgody jedynie mnie zawiadomiła poprzez wiadomość w dzienniczki elektronicznym. Proszę o podpowiedź co mam zrobić, bo chciałabym tą zgodę wycofać. Dziś będę rozmawiać w tej sprawie ze szkoła. Magda Nurzynska

  • Diana leik 2018-05-07 05:49:24

    Witam mam na imie diana jestem matkom czwórki dzieci które niedawno zostaly umieszczone w rodzinie zastepczej coprawda niedaleko lecz moim i mojego meza zdaniem a takze spolecznosci lojalnej zostaly tam umieszczone nieslusznie. Do tej pory dbalismy o maluszki codziennie kompalismy, urozmaicalam im menu co do posilków do przedszkoka i szkoly zawsze chodziły cxysto ubrane i uczesane. Zapewnialismy dzieciom podstawowe potrzeby. Coprawda szczepienia byly robione w terminach opóznionych bo malucchy cxesto lapaly ifekcje przeziebienia lecz potem byly regularnie szczepione tylko ze z opuznieniem. Dlatego sąd uznal ze dzialalismy niezgodnie i narazalismy dzieci na powazne konsekwencje zdrowotne. Mamy ograniczonom władze rodzicielskom,mamy prawo ich codziennie odwiedzac,decydowac o sposobie leczenia itp.lecz niewiemy co moglibysmy dalej zrobic abysmy nasze skarby odzyskali spowrotem,w ciongu tygodnia ja pracuje mąz jest osobom niepelnosprawnom oraz ma zajaz od lekaza wykonywania prac fizycznych ma orzeczenie o niepelnosprawnosci. Prosze pomuzcie nam, dodam iz wyrok jest nieprawomocny wydany w dniu 17.04.2018 a dzieci zostaly umieszczone pod piecze zastepczom 27.04.2018. Bardzo prosze o wsparcie bez nich dom jest pusty a urlopowanie ich nam niewystarcza,chcemy je spowrotem.

  • karol 2014-09-30 20:39:18

    Jak mam napisać pozew-wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej.Jestem w trakcie rozwodu,mam przyznane alimenty na dzieci, a mam ich dwoje.Dzieci mieszkają ze mną od ponad roku.W tym czasie matka dzieci mało co interesuje się nimi .Ostatnio przez 7 miesięcy ich nie widziała i nie interesowała się ich losem. Ponadto żekomo moja żona jest w ciąży już z innym dzieckiem.żona nie stroni od alkoholu i narkotyków ale nie mogę jej tego udowodnić ani tego że przez nią rozpadło się nasze małżeństwo.comam zrobić

  • malinka210 2014-06-27 11:36:54

    dzien dobry chciałabym sie dowiedziec jak moge pozbawic ojca a raczej ograniczyc wladzy rodzicielskiej a wiec tak rok temu mialam rozwod i na wyroku pisze ze ojciec ma prawo do decyzji lekarza szkoly oraz spedzaniu wolym dzieci ale ojciec nie zachowuje sie jak przystoi na tate nie dzwoni do mnie jak tam dzieci tylko wydzwania do corki sprawy zalatwia przez corke a nie ze mna dzwoni kiedy mu sie podoba bierze dzieci kiedy chce chcialabym mu ograniczyc prawa tylko nie wiem jakich moge uzyc mocnych argumentow czy wystarcza ze nie chodzi na wywiadowki nie interesuje sie czy dziecia cos brakuje uczy klamac dzieci a wychowywaniu tak wlasnych dzieci to chyba nie dobre mam wrazenie ze dzieci sie taty boja nie wiem co mam robic a pozatym on mnie zastrasza gdy widze jego numer w telefonie to mi sie juz rece trzesa z nim sie nie da dogadac on tylko potrafi krzyczec i opowiadac takie bzudry ze masakra prosze o porade

  • ania 2014-05-14 13:28:12

    niewiem jak mam napisać podanie o ograniczenie praw mojemu byłemu... nadłużywa alkocholu potrafi przyjechać pod wpływem alkocholu do dziecka.zastrasza mnie swoją ex..niełoży na syna już ponat 6 miesięcy sprawa jest zgłoszona do komornika niewiem co mam zrobić

  • Magdalena Karolew 2013-07-30 13:02:50

    CHCA MI ODEBRAC CORKE I POZBAWIC PRAW RODZICIELSKICH CORKA TERAZ PRZEBYAW W RODZINIE ZASTEPCZEJ JEST CHORA NA PORAZENIE MOZGOWE JA SIE OPIKOWALAM DO 11 MIESIECY JEZDZILAM Z NIA DO LEKARZY TEZ NIE BYLA TAKA CHORA JAK TERAZ PODAWAJA JEJ SILNE LEKI JA TEZ PODAWALAM I BYLO JUZ LEPIEJ PANI Z OSRODKA ADOPCYJNEGO Z JAKSIC BEATA GROCHOLAK ZAMIAST POMUC W ODZYSKANIU CORKI TO JESZCZE UTRUDNIA TA SPRAWE TAM GDZIE PRZEBYWA CORKA TERAZ TO SIE NIE OPIEKUJA SIE DOBZE WIDZALAM JA SINIAKI NA CZOLE CHUDA POGRYZIONA OD KOMAROW I NIE CHCE MI NIKT POMOC W ODZYSKANIU CORKI MOZE KTOS TUTAJ POMOZE MI WODZYSKANIU CORKI BO JA JESTEM MATKA BIOLOGICZNA A NIE RODZINA ZASTEPCZA MAM PRAWO DO DZIECKA

  • Basia 2013-05-17 16:53:43

    Mam ograniczone prawa rodzicielskie jednak od kilku miesiecy mam wraz z ojcem dziecka utrudniany kontakt z nasza corka.... niewiem jak napisac wniosek do sadu... prosze o pomoc.

  • Beatric39 2013-05-10 20:07:41

    Muszę się dowiedzieć co jest potrzebne do założenia sprawy w sądzie o pozbawienie praw rodzicielskich mojego byłego.Od ponad roku nie interesuje się dzieckiem,które już nie pamięta jak jego tata wygląda.

  • Henryk 2013-03-31 18:51:54

    zlozylem wniosek o ograniczenie wladzy rodzicielskiej w sadzie a sad zada o wskazanie wjaki sposob ma nastapic ograniczenie wladzy rodzicielskiej i nie wiem w jaki sposob mam to napisac


Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika