Unieważnienie małżeństwa zawartego przez przysposabiającego i przysposobionego

(fot. www.sxc.hu)

Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyraża zakaz zawierania małżeństwa przez przysposabiającego i przysposobionego. W związku z tym, unieważnienia małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami może żądać każdy z małżonków.

Co to jest przysposobienie i jakie skutki wywołuje?

Przysposobienie to nic innego jak po prostu adopcja, czyli włączenie jakiejś określonej osoby do rodziny. Włączenie to dokonywane jest w trybie sądowym. Celem i zarazem skutkiem adopcji jest powstanie między przysposabiającym i przysposobionym takiego stosunku jak między rodzicami i dziećmi.
Jednak przeszkoda małżeńska dotycząca małżeństwa odnosi się tylko do przysposabiającego i przysposobionego, nie dotyczy natomiast krewnych tych osób.

Jakie rodzaje przysposobienia przewiduje prawo?

W naszym systemie prawnym mamy 2 typy przysposobienia, które rozróżnia się w zależności od jego zakresu:

• przysposobienie pełne (które prowadzi do całkowitego włączenia do rodziny i obejmuje wszystkich krewnych równocześnie z przerwaniem dotychczasowych więzów pokrewieństwa),
• przysposobienie niepełne (stosowane wyjątkowo, które przerywa węzły pokrewieństwa tylko pomiędzy przysposabianym i jego naturalnymi rodzicami, nawiązuje natomiast węzły pomiędzy przysposabiającym a przysposabianym).

Z punktu widzenia przeszkody w zawarciu małżeństwa, nie ma znaczenia czy mamy do czynienia z przysposobieniem pełnym, czy niepełnym.

Przy przysposobieniu pełnym istnieje jednak zakaz małżeństwa między przysposobionym, a dziećmi przysposabiającego oraz innymi przysposobionymi. Zakaz ten wynika z tego, iż między przysposobionym a dziećmi przysposabiającego nawiązują się więzi identyczne jak miedzy rodzeństwem.

Zakaz ten nie obejmuje przysposobionego w sposób niepełny, bowiem w tej sytuacji stosunek pokrewieństwa występuje tylko między przysposabiającym, a przysposobionym i jego zstępnymi.

Jaki charakter ma zakaz zawierania małżeństw przez przysposabiającego i przysposobionego?

Przeszkoda przysposobienia ma charakter bezwzględny. Oznacza to, iż nie przewidziano możliwości udzielenia zezwolenia na zawarcie małżeństwa między przysposabiającym a przysposobionym (podobnie zresztą jak w wypadku pokrewieństwa w linii prostej i rodzeństwa).

Czy istnieją wyjątki, w których małżeństwo przysposobionego i przysposabiającego nie podlega unieważnieniu?

Przeszkodę małżeńską w postaci omawianego zakazu usuwa rozwiązanie przysposobienia. Oczywiście nie zawsze rozwiązanie przysposobienia jest dopuszczalne.

Jeżeli stosunek przysposobienia ustanie poprzez rozwiązanie przez sąd, to staje się to podstawą konwalidacji, czyli uzdrowienia małżeństwa zawartego między przysposobionym a przysposabiającym.

W jakim trybie możliwe jest uzdrowienie małżeństwa przysposabiającego z przysposobionym?

Można wyróżnić 2 możliwości uzdrowienia małżeństwa zawartego pomimo przeszkody przysposobienia:

1. możliwość konwalidacji małżeństwa, gdy w czasie trwającego w tych okolicznościach zawartego małżeństwa następuje orzeczenie rozwiązania stosunku przysposobienia, wtedy nie można już unieważnić małżeństwa z powodu przeszkody przysposobienia,
2. sytuacja, gdy toczy się jednocześnie proces o unieważnienie małżeństwa i proces o rozwiązanie stosunku przysposobienia.

Kiedy nie można unieważnić małżeństwa zawartego pomimo przeszkody przysposobienia?

Kodeks rodzinny i opiekuńczy wprost wskazuje, iż nie można unieważnić małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami, jeżeli stosunek ten ustał.

Pamiętaj, że:

• przysposobienie pełne, pomimo że powoduje przerwanie dotychczasowych węzłów pokrewieństwa, to nie dotyczy sytuacji, gdy adoptowanym jest dziecko współmałżonka;
• małżeństwo unieważnione ma miejsce wówczas, gdy został wydany wyrok sądowy unieważniający małżeństwo. Można unieważnić małżeństwo tylko z przyczyn przewidzianych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym;
• nie można używać pojęcia „małżeństwo nieważne”;
• małżeństwo może być unieważnione wyłącznie na podstawie wyroku sądowego, ale małżeństwo zawarte mimo istnienia okoliczności wyłączających jego zawarcie jest małżeństwem ważnym, może ono jednak z powodu tych okoliczności zostać unieważnione;
• skutkiem unieważnienia małżeństwa jest powrót każdego z małżonków do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, (Dz.U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami).