Problematyka odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki na postawie 299 ksh a wygaśnięcie jego mandatu.

Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki uregulowana jest w art. 299 ksh i ma charakter odpowiedzialności odszkodowawczej o charakterze deliktowym.[1] Tym samym jest odpowiedzialnością własną członka zarządu dłużnej spółki za szkodę wyrządzoną wierzycielowi. Wpływ na ustalenie kręgu podmiotów odpowiedzialnych na podstawie 299 ksh ma regulacja zawarta w art. 202 ksh. Prawidłowa analiza tych kwestii pozwoli nam ustalić, wobec których członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością można rozważyć skierowanie pozwu opartego na art. 299 ksh.

            TytuÅ‚em wprowadzenia wskazuje, że umorzenie przez Komornika postÄ™powania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko spółce z ograniczanÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ… z uwagi na bezskuteczność niekoniecznie musi oznaczać zakoÅ„czenie sprawy. WrÄ™cz przeciwnie, wÅ‚aÅ›nie w tym momencie powinniÅ›my podjąć analizÄ™ zasadnoÅ›ci skierowania pozwu przeciwko czÅ‚onkom zarzÄ…du na postawie art. 299 ksh.  PowoÅ‚any przepis nie daje jednak podstawy do pozwania o zapÅ‚atÄ™ czÅ‚onków zarzÄ…du za niezapÅ‚acone przez spółkÄ™ należnoÅ›ci obok lub zamiast samej spółki. Odpowiedzialność czÅ‚onków zarzÄ…du spółki z ograniczonÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ… jest odpowiedzialność odszkodowawczÄ… wzglÄ™dem wierzycieli za to, że nie zÅ‚ożyli oni na czas wniosku o ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci spółki, w której organie zasiadajÄ…, czym spowodowali szkodÄ™ w majÄ…tku wierzycieli w postaci nieotrzymania przez wierzycieli należnoÅ›ci od spółki. Pozwanie czÅ‚onka zarzÄ…du na postawie art. 299 ksh jest możliwe dopiero w sytuacji, w której egzekucja przeciwko spółce okaże siÄ™ bezskuteczna, o czym mowa w art. 299 § 1 ksh. Wierzyciel musi wykazywać, iż wyczerpaÅ‚ wszelkie możliwe sposoby egzekucji, wystarczy, że okaże dowód, z którego bÄ™dzie wynikaÅ‚o, że spółka nie ma majÄ…tku, który pozwalaÅ‚by na zaspokojenie wierzyciela. Takimi dowodami mogÄ… być np. postanowienie sÄ…du o oddaleniu wniosku o ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci z tego powodu, że majÄ…tek spółki nie wystarcza nawet na koszty postÄ™powania.

            Kolejnym etapem bÄ™dzie ustalenie, którzy czÅ‚onkowie zarzÄ…du mogÄ… być pozwani na postawie art. 299 ksh. Takie ustalenia powinny być poprzedzone wnikliwÄ… analizÄ… akt rejestrowych spółki. Pozwani na podstawie 299 ksh bÄ™dÄ… ponosili odpowiedzialność solidarnÄ… o czym mowa w § 1 omawianego artykuÅ‚u. Solidarność dÅ‚użników wyjaÅ›niona zostaÅ‚a w kodeksie cywilnym w art. 366 § 1 kc, zgodnie z którym „kilku dÅ‚użników może być zobowiÄ…zanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać caÅ‚oÅ›ci lub części Å›wiadczenia od wszystkich dÅ‚użników Å‚Ä…cznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dÅ‚użników zwalnia pozostaÅ‚ych.”

            Nadto, dla ustalenia krÄ™gu odpowiedzialnych czÅ‚onków zarzÄ…du niezbÄ™dna bÄ™dzie analiza postanowieÅ„ umowy spółki oraz znajomość przepisów prawa spółek handlowych i ustawy o rachunkowoÅ›ci. Praktyka pokazuje, że niewystarczajÄ…cÄ… jest analiza odpisu z Krajowego Rejestru SÄ…dowego. Dzieje siÄ™ tak, ponieważ wielokrotnie w odpisach z KRS figurujÄ… osoby, których mandat wygasÅ‚. Może siÄ™ tak stać w sytuacji, w której np. strony nie ustaliÅ‚y, na jaki okres powoÅ‚ano zarzÄ…d, a sÄ…d rejestrowy z urzÄ™du nie prowadziÅ‚ analizy nad kwestÄ… wygaÅ›niÄ™cia mandatu czÅ‚onka zarzÄ…du. W takich przypadkach stosować należy ogólnÄ… reguÅ‚Ä™ wyrażonÄ… w art. 202 § 1 ksh, który stanowi, że: ”jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat czÅ‚onka zarzÄ…du wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzajÄ…cego sprawozdanie finansowe za pierwszy peÅ‚ny rok obrotowy peÅ‚nienia funkcji czÅ‚onka zarzÄ…du.”

            AnalizujÄ…c nadal ten wÄ…tek, należy siÄ™ zastanowić, jak rozumieć należy pojÄ™cie peÅ‚nego roku obrotowego. JeÅ›li również strony tej kwestii nie doprecyzowaÅ‚y w umowie, odpowiedzi należy szukać w ustawie o rachunkowoÅ›ci w art. 3 ust. 1 pkt. 9, zgodnie z którym „przez rok obrotowy rozumie siÄ™ rok kalendarzowy, stosowany również do celów podatkowych.” Natomiast w myÅ›l art. 8 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych: „rokiem podatkowym jest rok kalendarzowy, chyba, że podatnik postanowi inaczej w statucie albo w umowie spółki, albo w innym dokumencie odpowiednio regulujÄ…cym zasady ustrojowe innych podatników i zawiadomi o tym wÅ‚aÅ›ciwego naczelnika urzÄ™du skarbowego.” Na uwadze również mieć należy regulacjÄ™ zawartÄ… w art. 53. ust. 1. ustawy o rachunkowoÅ›ci, zgodnie z którÄ… „roczne sprawozdanie finansowe jednostki, z zastrzeżeniem ust. 2b, podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzajÄ…cy, nie później niż 6 miesiÄ™cy od dnia bilansowego.” Przy pomocy tych regulacji można dookreÅ›lić moment wygaÅ›niÄ™cia mandatu czÅ‚onka zarzÄ…du i tym samym ustalić krÄ…g podmiotów, które mogÄ… być pozwane na podstawie art. 299 ksh.

            Ponadto, istotna z punktu widzenia powództwa opartego na art. 299 ksh jest kwestia momentu powstania zobowiÄ…zania i jego wymagalnoÅ›ci. Kwestia ta nieco bardziej siÄ™ komplikuje w przypadku ustalenia odpowiedzialnoÅ›ci czÅ‚onków zarzÄ…du za zobowiÄ…zania wynikajÄ…ce np. z umów terminowych najmu zawieranych przez czÅ‚onków zarzÄ…du w czasie sprawowania przez nich mandatu, a obowiÄ…zujÄ…cych również po czasie sprawowania przez nich mandatu. W tym miejscu powoÅ‚ać należy trafne orzeczenie SÄ…du Najwyższego z dnia 11 lutego 2010r. sygn. akt I CSK 269/09, w którym przyjÄ™to, że „przepis art. 299 k.s.h. nie okreÅ›la odpowiedzialnoÅ›ci czÅ‚onków zarzÄ…du, jako odpowiedzialnoÅ›ci za dÅ‚ug spółki czy za niespeÅ‚nione Å›wiadczenia wynikajÄ…ce z zobowiÄ…zania spółki, lecz jako odpowiedzialność „za zobowiÄ…zania” spółki. Oznacza to, że stosownie do wymienionego przepisu odpowiedzialność ponoszÄ… osoby bÄ™dÄ…ce czÅ‚onkami zarzÄ…du spółki w czasie istnienia zobowiÄ…zania, a Å›ciÅ›lej rzecz ujmujÄ…c - w czasie istnienia podstawy tego zobowiÄ…zania. ObjÄ™cie odpowiedzialnoÅ›ciÄ… czÅ‚onków zarzÄ…du wszystkich zobowiÄ…zaÅ„ spółki, których podstawa istnieje w czasie, gdy sprawujÄ… oni funkcjÄ™ czÅ‚onka zarzÄ…du, a wiÄ™c także zobowiÄ…zaÅ„ jeszcze wtedy niewymagalnych, jest - co do zasady - uzasadnione tym, że ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci, o które czÅ‚onek zarzÄ…du powinien wystÄ…pić ażeby zapobiec bezskutecznoÅ›ci egzekucji, spowodowaÅ‚oby wymagalność także zobowiÄ…zaÅ„ niemajÄ…cych dotychczas tej cechy (art. 91 pun). Okoliczność, że czynsz powinien być pÅ‚atny w umówionym terminie (art. 669 § 1 kc) lub w terminach okreÅ›lonych w ustawie (art. 669 § 2 kc), nie zmienia faktu, iż podstawÄ… jego zapÅ‚aty jest umowa najmu. Jeżeli umowa ta zostaÅ‚a zawarta w czasie sprawowania przez czÅ‚onka zarzÄ…du spółki z ograniczonÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ… tej funkcji, to podstawa zobowiÄ…zania do zapÅ‚aty czynszu powstaje w tym czasie. Istnieje ona zatem także w czasie, gdy czÅ‚onek zarzÄ…du sprawowaÅ‚ tÄ™ funkcjÄ™.”

            Powyższe rozważania doprowadzajÄ… nad do wniosku, że nie w każdym przypadku czÅ‚onek zarzÄ…du bÄ™dzie ponosiÅ‚ odpowiedzialność na podstawie 299 ksh. JeÅ›li jednak czÅ‚onek zarzÄ…du znajdzie siÄ™ w gronie podmiotów, które mogÄ… ponosić odpowiedzialność na gruncie omawianej regulacji, ustawodawca w art. 299 § 2 ksh przewidziaÅ‚ tzw. przesÅ‚anki egzoneracyjne. CzÅ‚onek zarzÄ…du może próbować uwolnić siÄ™ od osobistej odpowiedzialnoÅ›ci poprzez wykazanie istnienia jednej z tych przesÅ‚anej. Obrona może być oparta na wykazaniu, że we wÅ‚aÅ›ciwym czasie zgÅ‚oszono wniosek o ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postÄ™powania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu ukÅ‚adu w postÄ™powaniu w przedmiocie zatwierdzenia ukÅ‚adu. CzÅ‚onek zarzÄ…du może również opierać swojÄ… obronÄ™ na tym, że niezgÅ‚oszenie wniosku o ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci nastÄ…piÅ‚o nie z jego winy, albo że pomimo niezgÅ‚oszenia wniosku o ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci oraz niewydania postanowienia o otwarciu postÄ™powania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia ukÅ‚adu w postÄ™powaniu w przedmiocie zatwierdzenia ukÅ‚adu wierzyciel nie poniósÅ‚ szkody. Wówczas niejako przyznaje, że wniosek o ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci nie zostaÅ‚ zÅ‚ożony na czas. CzÅ‚onek zarzÄ…du może również próbować bronić siÄ™ tym, że udowodni, że nie byÅ‚o podstaw do ogÅ‚oszenia upadÅ‚oÅ›ci.

            Problematyka odpowiedzialnoÅ›ci czÅ‚onków zarzÄ…du spółki z ograniczonÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ… jest tematykÄ… niezwykle bogatÄ… i nie sposób omówić tego zagadnienia na Å‚amach jednego artykuÅ‚u. OkolicznoÅ›ci powoÅ‚ane powyżej mogÄ… okazać siÄ™ cennÄ… wskazówkÄ… dla wierzycieli niewypÅ‚acalnych spółek i mogÄ… pomóc im podjąć decyzjÄ™, czy pozywać czÅ‚onków zarzÄ…du, a jeÅ›li tak, to co brać pod uwagÄ™ przy ustalania krÄ™gu osób odpowiedzialnych na podstawie art. 299 ksh. Kwestie poruszone w tym artykule mogÄ… również okazać siÄ™ przydatne dla podmiotów kontraktujÄ…cych ze spółkami z ograniczonÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ…, ponieważ podmioty takie również powinny kontrolować, czy ich kontrahent ma organ zdolny do reprezentacji spółki, czy tylko za taki siÄ™ podaje.


[1] Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 7 listopada 2008r. III CZP 72/08 (OSNC 2009, nr 2, poz. 20)


Paulina Kopańska

Radca prawny

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika