Zanim powstanie statut spółki akcyjnej

Statut spółki akcyjnej, to podstawowy dokument  wyznaczający prawa i obowiązki akcjonariuszy a także regulujący ład korporacyjny w spółce. Opracowując statut, można skorzystać z powszechnie dostępnych wzorcowych statutów, trzeba jednak pamiętać, że celem tego dokumentu jest takie ukształtowanie relacji wewnątrz spółki by były one optymalne zarówno dla funkcjonowania samej spółki jak i  jej akcjonariuszy.

Statut reguluje zasady funkcjonowania spółki akcyjnej oraz prawa i obowiązki akcjonariuszy, jak również wszelkie uprawnienia czy ograniczenia związane z posiadaniem akcji. Warto w tym miejscu dodać, że analogiczne regulacje dotyczą spółki komandytowej. Podstawowa treść statutu została określona w art. 304 § 1 kodeksu spółek handlowych. Przepis ten wymienia elementy, które obligatoryjnie muszą się znaleźć w statucie. Wśród nich wymienić należy między innymi takie kwestie jak nazwa i siedziba spółki, przedmiot jej działalności, wysokość kapitału zakładowego, wskazanie wartości nominalnej akcji oraz rodzaju akcji, wskazanie szczególnych uprawnień  związanych z akcjami, czy wreszcie określenie liczby członków zarządu i rady nadzorczej oraz podmiotu uprawnionego do ustalania składu danych organów. Jednak pomimo faktu, że są to elementy obligatoryjne, naruszenie treści tego postanowienia nie zawsze skutkować będzie nieważnością i odmową wpisu spółki do rejestru. W wielu wypadkach brak określenia niektórych z wyżej wspomnianych elementów, w razie jego wykrycia, może zostać skutecznie usunięty w drodze zmiany statutu.

Statut może również zawierać pewne regulacje, o charakterze fakultatywnym. Postanowienia takie odnoszą się do następujących kwestii:

1. lczby i rodzajów tytułów uczestnictwa w zysku lub w podziale majątku spółki oraz związanych z nimi praw,
2. wszelkich związanych z akcjami obowiązków świadczenia na rzecz spółki, poza obowiązkiem wpłacenia należności za akcje
3. warunków i sposobu umorzenia akcji,
4. ograniczeń zbywalności akcji,
5. uprawnień osobistych przyznanych akcjonariuszom, o których mowa w art. 354 kodeksu spółek handlowych,
6. co najmniej przybliżonej wielkości wszystkich kosztów poniesionych lub obciążających spółkę w związku z jej utworzeniem.

Przedstawione tu postanowienia statutu nie są obligatoryjne. Jednak w niektórych sytuacjach, na przykład gdy akcjonariuszowi mają zostać przyznane określone uprawnienia osobiste, ich skuteczność wymaga opisania ich w statucie. Należy pamiętać również o tym, że regulacje tego typu mogą zostać wprowadzone do statutu Spółki później, w drodze podjęcia uchwały w sprawie zmiany statutu spółki.

W wieloletniej praktyce funkcjonowania spółek akcyjnych ukształtował się zwyczajowy „model” statutu, który jest obecnie wielokrotnie stosowany (co oczywiście nie oznacza, iż jest on obowiązkowy). Najczęściej wyodrębnianymi rozdziałami statutu są:

• Postanowienia ogólne. W tej części umiejscawia się informacje określające firmę i siedzibę spółki (art.304§1 pkt 1 k.s.h), przedmiot działalności spółki  (art.304§1 pkt 2 k.s.h) a  ponadto obszar działalności spółki i  ewentualnie ramy czasowe jej trwania
• Kapitał spółki. Rozdział ten jest zazwyczaj zwięzły i zawiera określenie kapitału zakładowego, jego podział na akcje ze wskazaniem wartości nominalnej (imienne lub na okaziciela), oraz informację na temat tego jaka część kapitału  zostanie wpłacona przed rejestracją spółki.

Pamiętać należy, że sam kapitał zakładowy może również zostać określony poprzez wskazanie jego minimalnej lub maksymalnej wysokości (art. 310 kodeksu spółek handlowych). To rozwiązanie jest bardzo pożądane przy wszelkiego typu emisjach czy to akcji, czy też dokonywaniu warunkowego podwyższania kapitału zakładowego w związku z emisją np. warrantów lub obligacji, w sytuacji gdy w momencie podejmowania uchwały nie jest wiadome na jakim poziomie dana emisja może zostać uplasowana. Pamiętać należy również o możliwości wprowadzenia do statutu spółki instytucji tzw. kapitału docelowego, co niewątpliwie przyczynić się może do obniżenia kosztów funkcjonowania spółki .

•  Władze spółki to rozdział najbardziej rozbudowany a także w dużym stopniu zależny od indywidualnej sytuacji i woli stron. Określa on przede wszystkim kompetencje i sposób działania poszczególnych organów – zarządu, rady nadzorczej, walnego zgromadzenia.
• Rachunkowość  spółki, jak sama nazwa wskazuje, określa kwestie związane z zagadnieniami finansowymi spółki, określeniem roku obrotowego, tworzeniem kapitałów (zakładowego, zapasowego, rezerwowego) itp.

Zakres autonomii woli stron w kształtowaniu treści statutu spółki

Akcjonariusze spółki mogą wprowadzać do statutu inne postanowienia, niż wskazane w art. 304 § 1 i § 2 kodeksu spółek handlowych, jednakże mieć na uwadze muszą ograniczenia wynikające  w szczególności z art. 304 § 3 i § 4 kodeksu spółek handlowych. Zapisy te wyznaczają bowiem swoisty zakres autonomii w kształtowaniu treści statutu.

Założyciele (a później akcjonariusze) spółki akcyjnej czy komandytowo - akcyjnej na każdym etapie funkcjonowania spółki, a więc nie tylko przy jej założeniu, wprowadzić mogą obok tych elementów, które zostały wymienione w art. 403 § 1 oraz § 2 kodeksu spółek handlowych, również wszelkie inne kwestie, które w ich ocenie mają istotne znaczenie dla określenia relacji pomiędzy akcjonariuszami i spółką oraz relacji w samej spółce. Ograniczenia w tym zakresie zawiera art. 304 § 3 i § 4 k.s.h., zgodnie z którymi  statut może zawierać postanowienia odmienne, niż przewiduje ustawa, ale tylko wtedy gdy ustawa na to zezwala, a nadto Statut może także zawierać inne dodatkowe postanowienia, chyba że z ustawy wynika, że przewiduje ona wyczerpujące uregulowanie albo dodatkowe postanowienie statutu jest sprzeczne z naturą spółki akcyjnej lub dobrymi obyczajami. Wskazać należy, iż korzystając z określonej powyżej zasady autonomii stron w określaniu treści statutu najczęściej pojawiającymi się postanowieniami dodatkowymi w statucie są regulacje odnoszące się do ograniczenia zbywalności akcji, czy to poprzez wprowadzenie instytucji prawa pierwokupu lub prawa pierwszeństwa nabycia akcji przeznaczonych do zbycia dla pozostałych akcjonariuszy, czy też poprzez wprowadzenie wymogu uzyskania zgody określonego organu na takie zbycie. Wreszcie wprowadzając określone dodatkowe postanowienia do statutu zróżnicować możemy pozycję poszczególnych akcjonariuszy. Służy temu instytucja akcji uprzywilejowanych, akcji niemych czy instytucja uprawnień osobistych przyznanych akcjonariuszowi.

Innym istotnym aspektem są kwestie dotyczące powoływania i odwoływania członków organów spółki oraz szczegółowe zasady ich funkcjonowania.

W statutach spółek bardzo często wprowadzane są dodatkowe kompetencje rady nadzorczej, polegające na przykład na obowiązku uzyskania przez zarząd  zgody rady nadzorczej na dokonanie określonej czynności. Jeśli chodzi o zasady kształtowania składu takich organów bardzo często spotkać można szczególne regulacje dotyczące tego, kto powołuje dany organ. Niejednokrotnie spotkać można się w tym zakresie z przyznawaniem określonym akcjonariuszom uprawnień osobistych czy tez uprzywilejowaniem akcji. Uprawnienia te mogą właśnie przyznawać prawo do powołania określonej liczby członków danego organu. Bardzo często w odniesieniu do samego walnego zgromadzenia wprowadzane są w statucie spółki dodatkowe wymogi ważności takiego walnego, na przykład poprzez wprowadzenie wymogu określonego kworum czy też wprowadzanie surowszych niż wynikające z kodeksu spółek handlowych  wymogów w zakresie głosowania. Pamiętać należy, że takie regulacje są standardem przy wszelkiego typu inwestycjach polegających na wejściu do spółki inwestora finansowego (w szczególności dotyczy to transakcji typu private equity/venture capital).W takich wypadkach inwestor chcący dokapitalizować spółkę zwykle pragnie zagwarantować sobie w statucie określone uprawnienia kontrolne i wpływ na podejmowanie przez spółkę decyzji w kluczowych dla niego aspektach. Oczywiście pamiętać należy, by redagując taki statut lub uchwałę w sprawie zmiany statutu i wprowadzając do niego zapisy zmierzające do wprowadzenia przyznanych inwestorowi finansowemu uprawnień, nie doprowadzić w efekcie do paraliżu decyzyjnego w spółce i faktycznej niemożności funkcjonowania organów spółki. Istnieją oczywiście prawne mechanizmy pozwalające na zrównoważenie obu tych celów.

Nie można również pominąć regulacji odnoszących się do umorzenia akcji, które  winny znaleźć się w statucie. W sytuacji gdy statut takiej możliwości nie przewiduje konieczne będzie uprzednie dokonanie odpowiedniej zmiany statutu, a dopiero po rejestracji takiej zmiany przez sąd rejestrowy możliwe będzie podjęcie działań zmierzających do umorzenia akcji. Co istotne, w odniesieniu do umorzenia przymusowego akcji przesłanki i tryb takiego umorzenia muszą zostać określone już w statucie spółki. Nie można bagatelizować wagi takich zapisów, zwłaszcza, że przemyślane ich wprowadzenie do statutu spółki dawać w przyszłości akcjonariuszom dodatkowe korzyści.

Autor: Joanna Mizińska - adwokat

Partner w kancelarii „Gach Hulist Mizińska Wawer adwokaci i radcowie prawni” sp.p.

Zespół
e-prawnik.pl