Ubezpieczenie społeczne osób współpracujących przy prowadzeniu działalności gospodarczej

Przez pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym najczęściej rozumie się wspólne zamieszkanie pod jednym adresem, w jednym lokalu czy domu. Powinno to

wiązać się ze wspólnym ponoszeniem kosztów utrzymania. Tak więc, gdy krewni prowadzą oddzielne gospodarstwo i samodzielnie ponoszą całość kosztów utrzymania, należy przyjąć brak pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym, co stanowi przeszkodę do uznania krewnego lub powinowatego za osobę współpracującą przy prowadzeniu pozarolniczej działalności czy wykonywaniu umowy agencyjnej, umowy zlecenia, albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Na tle określenia, kto spełnia kryteria osoby współpracującej dochodziło do sporów, w związku z czym przy interpretacji tego pojęcia należy sięgnąć do orzecznictwa sądów polskich. W orzeczeniu Sądu Najwyższego 6 stycznia 2009 roku (sygn. UK 134/2008) stwierdził, że:

Cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy działalności gospodarczej” (…) są występujące łącznie: a) istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego, b) bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej, c) stabilność i zorganizowanie oraz d) znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót.

W związku z powyższym, to od okoliczności faktycznych zależy czy w danej sytuacji możemy potraktować pracownika jako osobę współpracującą. Nie jest to kwestia jednoznaczna i rozstrzygająca będzie treść umowy o pracę (zakres obowiązków) oraz jej zbieżność z zakresem prowadzonej działalności gospodarczej. W orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1996 roku (II URN 8/96) stwierdzono, że:

(...) małżonka wspólnika spółki cywilnej w sytuacjach, gdy przedmiot umowy o pracę nie obejmował prowadzenia spraw spółki i reprezentowania spraw spółki.

Status osoby współpracującej nie jest uzależniony od wymiaru czasu pracy – może być to dziennie zarówno 8 godzin jak i 10 minut.

W przypadku wypełnienia warunków posiadania statusu osoby współpracującej, powstaje tytuł do ubezpieczenia społecznego, zgodnie z którym obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, w konsekwencji również obowiązkowemu wypadkowemu, zdrowotnemu oraz dobrowolnemu chorobowemu, podlegają, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Jeżeli osoba współpracująca jest jednocześnie pracownikiem, do ubezpieczenia społecznego (również zdrowotnego) należy zgłosić ją jako osoba współpracująca. Co warto podkreślić, osoba ta jest pracownikiem i podlega regulacjom Kodeksu pracy, w takich kwestiach jak, przykładowo, nawiązywanie oraz rozwiązywanie stosunku pracy oraz prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy. Jedynie z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych (oraz zdrowotnych) traktowana jest jako osoba współpracująca a nie pracownik.

Płatnikiem składek ZUS za osobę współpracującą jest osoba prowadząca działalność gospodarczą, a więc to przedsiębiorca obciążony jest obowiązkiem rozliczania składek oraz składania deklaracji. 

Podstawa prawna:

art. 6 ust. 1 pkt 5, 8 ust. 2, 11 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. 2009 r. Nr 205 poz. 1585).