Podatek od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania naliczonego odszkodowania za bezumowne korzystanie (...)

Podatek od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania naliczonego odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego wraz ze wszystkimi składnikami, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 201, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 15 września 2017 r. (data wpływu 9 października 2017 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania naliczonego odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego wraz ze wszystkimi składnikami, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy ? jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 9 października 2017 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podlegania opodatkowaniu naliczonego odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego wraz ze wszystkimi składnikami, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Lokatorka zajmuje lokal mieszkalny położony w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej, bez tytułu prawnego.

Nie jest członkiem tut. Spółdzielni. Członkiem Spółdzielni był jej mąż, któremu spółdzielnia przydzieliła ww. lokal na warunkach spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Zgodnie z ówczesnym art. 215 § 2 prawa spółdzielczego, spółdzielcze prawo do lokalu przydzielone obojgu małżonkom lub jednemu z nich w czasie trwania małżeństwa dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny należało wspólnie do obojga małżonków bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe.

Z uwagi na uporczywe uchylanie się od wykonywania istotnych zobowiązań wobec Spółdzielni, tj. niewnoszenia opłat za używanie przedmiotowego lokalu mieszkalnego Komisja Rewizyjna uchwałą wykluczyła męża lokatorki z rejestru członków.

W wyniku wykluczenia, przysługujące obojgu małżonkom spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu wygasło na podstawie obowiązujących wówczas (w roku 1996) przepisów art. 227 § 1 i § 2 Prawa Spółdzielczego. Uchwała nie została zaskarżona ani w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym, ani sądowym i wobec tego stała się ostateczna. Tym samym stosownie do ówczesnego ww. art. 227 § 2 prawa spółdzielczego, małżonkowie utracili prawo do ww. lokalu mieszkalnego. Ponadto w międzyczasie wzięli rozwód.

Z dniem, z którym wygasło ww. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lokatorka zajmuje je bez tytułu prawnego.

W związku z niewydaniem ww. lokalu Spółdzielnia wystąpiła z pozwem o eksmisję. Sąd Rejonowy Wydział I Cywilny wyrokiem nakazał lokatorce, aby wraz z rzeczami i osobami prawa jej reprezentującymi opróżniła, opuściła i wydała Spółdzielni ww. lokal mieszkalny. Od tego wyroku lokatorka złożyła apelację, która została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego.

Wobec niewydania lokalu, Spółdzielnia wystąpiła na drogę postępowania egzekucyjnego. W międzyczasie lokatorka wniosła do Sądu pozew o przyznanie jej lokalu socjalnego.

W sprawie Sąd Rejonowy wyrokiem zaocznym orzekł, że powódce przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego od Gminy, a także wstrzymał eksmisję powódki do czasu złożenia powódce przez Gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Prowadzona z wniosku Spółdzielni przez Komornika egzekucja z przedmiotowego lokalu została więc zawieszona.

W dniu 18 września 2014 r. Wydział Lokali Mieszkalnych Urzędu Miejskiego poinformował Spółdzielnię o złożeniu lokatorce oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Uwzględniając powyższe, od chwili uzyskania wyroku o eksmisję, Spółdzielnia naliczała lokatorce odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu zgodnie z art. 18 pkt 3 Ustawy o ochronie praw lokatorów.

Lokatorka oferty tej nie przyjęła i nie przeprowadziła się do wskazanego lokalu. Komornik odmówił eksmisji do wskazanego lokalu socjalnego. Na to postanowienie skargę złożyła Spółdzielnia. Postanowieniem Sądu Rejonowego oddalono skargę.

W związku z nieprzyjęciem przez ww. lokalu socjalnego i wystąpieniem komornika o wskazanie przez Gminę pomieszczenia tymczasowego dla Ww. Gmina wycofała przedmiotową ofertę zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Egzekucja pozostaje w toku.

W związku z zaistniałą sytuacją, Zarząd Spółdzielni podjął uchwałę o naliczeniu odszkodowania zgodnie z art. 18 ust. 1, ust. 2 Ustawy o ochronie praw lokatorów.

Do ustalonej kwoty odszkodowania doliczane są osobno poniższe składniki:

  • opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi wg złożonej deklaracji,
  • zaliczka na co w wysokości obowiązującej w nieruchomości ? rozliczenie następuje według zasad obowiązujących w spółdzielni,
  • opłata za zużytą wodę oraz jej podgrzanie rozliczana według zasad obowiązujących w Spółdzielni.

Spółdzielnia całą kwotę naliczoną za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego, zgodnie z podjętą Uchwałą, traktuje jako odszkodowanie, które nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy Spółdzielnia uznając, że naliczone odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego wraz ze wszystkimi składnikami, nie podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT, postępuje prawidłowo?

Zdaniem Wnioskodawcy, Spółdzielnia stale podejmuje działania, które w sposób jednoznaczny wskazują, że nie godzi się na zajmowanie przez lokatorkę lokalu mieszkalnego i w sposób konsekwentny dąży do sytuacji opuszczenia przez nią mieszkania, w efekcie, nie jest jej intencją świadczenie usług. Zatem naliczane kwoty, na podstawie przepisów Ustawy o Ochronie Praw Lokatorów, nie są wynagrodzeniem za świadczenie usług, lecz rekompensatą za pobawienie Spółdzielni prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody, zgodnie z art. 471 k.c.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r., poz. 1221, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (?).

Pojęcie towaru ustawodawca zdefiniował w art. 2 pkt 6 ustawy, zgodnie z którym przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

  1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
  2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
  3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Pod pojęciem świadczenia ? składającego się na istotę usługi ? należy rozumieć każde zachowanie się, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Na świadczenie mogą się jednocześnie składać zachowania związane z działaniem, jak i zaniechaniem.

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do kategorii usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Przy czym, w rozumieniu ustawy, na mocy art. 8 ust. 1 pkt 2 przez świadczenie usług należy rozumieć także zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. W związku z tym, jeżeli zaniechanie pewnych czynności za odszkodowaniem przynosiłoby wymierną korzyść konkretnemu podmiotowi, to wówczas powinno być ono na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług uznane za usługę.

Tak więc, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Kwestia ta ma szczególnie istotne znaczenie przy takich świadczeniach, których istotą jest zaniechanie, powstrzymywanie się od określonych czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można było powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Nie każda jednak czynność stanowiąca dostawę towarów lub świadczenie usług w rozumieniu art. 5 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza ? według art. 15 ust. 2 ustawy ? obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Jak wynika z powyższego, definicja działalności gospodarczej, zawarta w ustawie, ma charakter uniwersalny, pozwalający na objęcie pojęciem ?podatnik? tych wszystkich podmiotów, które prowadzą określoną działalność, występując w profesjonalnym obrocie gospodarczym.

Analizując powyższe przepisy stwierdzić należy, że dostawa towarów lub świadczenie usług podlegać będą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie wówczas, gdy dokonywane będą przez podmiot mający status podatnika, a dodatkowo działającego w takim charakterze w odniesieniu do danej transakcji. Istotnym dla określenia, że w odniesieniu do konkretnej dostawy towarów lub świadczenia usług mamy do czynienia z podatnikiem podatku VAT jest stwierdzenie, że prowadzi on działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy.


Wskazać w tym miejscu należy, że w przypadku, gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi ? art. 8 ust. 2a ustawy.

Powyższy przepis stanowi implementację art. 28 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.), zwanej Dyrektywą 2006/112/WE Rady, zgodnie z którym w przypadku, kiedy podatnik działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że podatnik ten nabył i wyświadczył te usługi. Oznacza to, że podmiot świadczący (sprzedający) daną usługę nabytą we własnym imieniu, lecz na rzecz osoby trzeciej traktowany jest najpierw jako usługobiorca, a następnie jako usługodawca tej samej usługi. Przeniesienie ciężaru kosztów na inną osobę, nie może być zatem w żaden inny sposób potraktowane niż jako świadczenie usługi w tym samym zakresie. Dotyczy to sytuacji, w której podatnik kupuje usługę, a następnie odsprzedaje ją w takiej samej formie swojemu kontrahentowi. Przeniesienie kosztów nabycia usługi, o którym mowa wyżej, dotyczy wyłącznie usługi, jaką nabywca nabył w celu odsprzedaży w postaci takiego samego świadczenia, co nie jest tożsame z sytuacją odsprzedaży tej usługi będącej elementem pomocniczym świadczenia głównego, bez którego świadczenie pomocnicze nie ma racji bytu.

Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy, podstawą opodatkowania, z zastrzeżeniem ust. 2-5, art. 30a-30c, art. 32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Stosownie do art. 29a ust. 6 ustawy, podstawa opodatkowania obejmuje:

  1. podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku;
  2. koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.

Z opisu sprawy wynika, że lokatorka zajmuje lokal mieszkalny położony w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej, bez tytułu prawnego. Nie jest członkiem Spółdzielni. Członkiem Spółdzielni był jej mąż, któremu Spółdzielnia przydzieliła ww. lokal na warunkach spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Zgodnie z ówczesnym art. 215 § 2 prawa spółdzielczego, spółdzielcze prawo do lokalu przydzielone obojgu małżonkom lub jednemu z nich w czasie trwania małżeństwa dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny należało wspólnie do obojga małżonków bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe. Z uwagi na uporczywe uchylanie się od wykonywania istotnych zobowiązań wobec Spółdzielni, tj. niewnoszenia opłat za używanie przedmiotowego lokalu mieszkalnego Komisja Rewizyjna uchwałą wykluczyła męża lokatorki z rejestru członków. W wyniku wykluczenia, przysługujące obojgu małżonkom spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu wygasło na podstawie obowiązujących wówczas (w roku 1996) przepisów art. 227 § 1 i § 2 Prawa Spółdzielczego. Uchwała nie została zaskarżona ani w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym, ani sądowym i wobec tego stała się ostateczna. Tym samym stosownie do ówczesnego ww. art. 227 § 2 prawa spółdzielczego, małżonkowie utracili prawo do ww. lokalu mieszkalnego. Ponadto w międzyczasie wzięli rozwód. Z dniem, z którym wygasło ww. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lokatorka zajmuje je bez tytułu prawnego. W związku z niewydaniem ww. lokalu Spółdzielnia wystąpiła z pozwem o eksmisję. Sąd Rejonowy Wydział I Cywilny ?wyrokiem nakazał lokatorce, aby wraz z rzeczami i osobami prawa jej reprezentującymi opróżniła, opuściła i wydała Spółdzielni ww. lokal mieszkalny. Od tego wyroku lokatorka złożyła apelację, która została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego. Wobec niewydania lokalu, Spółdzielnia wystąpiła na drogę postępowania egzekucyjnego. W międzyczasie lokatorka wniosła do Sądu pozew o przyznanie jej lokalu socjalnego. W sprawie Sąd Rejonowy wyrokiem zaocznym z dnia 20 maja 2008 r. orzekł, że powódce przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego od Gminy, a także wstrzymał eksmisję powódki do czasu złożenia powódce przez Gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Prowadzona z wniosku Spółdzielni przez Komornika egzekucja z przedmiotowego lokalu została więc zawieszona. W dniu 18 września 2014 r. Wydział Lokali Mieszkalnych Urzędu Miejskiego poinformował Spółdzielnię o złożeniu lokatorce oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Uwzględniając powyższe, od chwili uzyskania wyroku o eksmisję, Spółdzielnia naliczała lokatorce odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu zgodnie z art. 18 pkt 3 Ustawy o ochronie praw lokatorów.

Lokatorka oferty tej nie przyjęła i nie przeprowadziła się do wskazanego lokalu. Komornik odmówił eksmisji do wskazanego lokalu socjalnego. Na to postanowienie skargę złożyła Spółdzielnia. Postanowieniem Sądu Rejonowego oddalono skargę. W związku z nieprzyjęciem przez ww. lokalu socjalnego i wystąpieniem komornika o wskazanie przez Gminę pomieszczenia tymczasowego dla Ww. Gmina wycofała przedmiotową ofertę zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Egzekucja pozostaje w toku. W związku z zaistniałą sytuacją, Zarząd Spółdzielni podjął uchwałę o naliczeniu odszkodowania zgodnie z art. 18 ust. 1, ust. 2 Ustawy o ochronie praw lokatorów.

Do ustalonej kwoty odszkodowania doliczane są osobno poniższe składniki:

  • opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi wg złożonej deklaracji,
  • zaliczka na co w wysokości obowiązującej w nieruchomości ? rozliczenie następuje według zasad obowiązujących w Spółdzielni,
  • opłata za zużytą wodę oraz jej podgrzanie rozliczana według zasad obowiązujących w Spółdzielni.

Spółdzielnia całą kwotę naliczoną za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego, zgodnie z podjętą Uchwałą, traktuje jako odszkodowanie, które nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą kwestii, czy Spółdzielnia uznając, że naliczone odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego wraz ze wszystkimi składnikami, nie podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Na podstawie art. 4 ust. 1, ust. 2, ust. 4 i ust. 5 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1222, z późn. zm.) stanowi, że:

  1. Członkowie spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali, są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu (ust. 1);
  2. Członkowie spółdzielni będący właścicielami lokali są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem ich lokali, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości wspólnych, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu (ust. 2);
  3. Właściciele lokali niebędący członkami spółdzielni są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem ich lokali, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości wspólnych. Są oni również obowiązani uczestniczyć w wydatkach związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni, które są przeznaczone do wspólnego korzystania przez osoby zamieszkujące w określonych budynkach lub osiedlu. Obowiązki te wykonują przez uiszczanie opłat na takich samych zasadach, jak członkowie spółdzielni, z zastrzeżeniem art. 5 (ust. 4);
  4. Członkowie spółdzielni uczestniczą w kosztach związanych z działalnością społeczną, oświatową i kulturalną prowadzoną przez spółdzielnię, jeżeli uchwała walnego zgromadzenia tak stanowi. Właściciele lokali niebędący członkami oraz osoby niebędące członkami spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze własnościowe prawa do lokali, mogą odpłatnie korzystać z takiej działalności na podstawie umów zawieranych ze spółdzielnią (ust. 5).

Jak wynika z powyższego, katalog podmiotów zobowiązanych do ponoszenia opłat, o których mowa w ww. przepisach jest zamknięty i są to:

  • członkowie spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali mieszkalnych,
  • członkowie spółdzielni będący właścicielami lokali mieszkalnych,
  • właściciele lokali mieszkalnych niebędący członkami spółdzielni,
  • osoby niebędące członkami spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze własnościowe prawa do lokali mieszkalnych.

Ustawodawca nie wymienił wśród tych podmiotów takich, które zajmują lokal znajdujący się w zasobach Spółdzielni bez tytułu prawnego.

Zgodnie z art. 18 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 1610, z późn. zm.), osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie. Odszkodowanie takie odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać odszkodowania uzupełniającego. Osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł.

Zarówno ustawa o podatku od towarów i usług, jak i przepisy wykonawcze do niej nie definiują pojęcia ?bezumowne korzystanie? oraz pojęcia ?odszkodowanie?. Kwestie związane z bezumownym korzystaniem z cudzej rzeczy oraz dotyczące odszkodowania regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r., poz. 459, z późn. zm.), dalej k.c.

Zgodnie z art. 222 § 1 i § 2 k.c., właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Na podstawie art. 224 § 1 k.c., samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu ? od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

W oparciu natomiast o art. 225 k.c., obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa ? przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze ? jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

Zgodnie z dyspozycją art. 230 k.c., przepisy normujące stosunki między właścicielem rzeczy a posiadaczem samoistnym (art. 224-229 k.c.) znajdują odpowiednie zastosowanie do stosunków między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym.

W myśl powołanego wyżej art. 230 k.c. przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Stosownie do art. 336 k.c., posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

Natomiast z postanowień art. 361 § 1 k.c. wynika, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Zgodnie z § 2 tego artykułu w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Zgodnie z art. 471 k.c., dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Kluczową kwestią jest istnienie zgody (choćby dorozumianej) na użytkowanie przez np. nierzetelnego posiadacza, bądź czynienie jakichkolwiek kroków przez uprawniony podmiot celem odzyskania tejże nieruchomości, w przypadku braku takiej zgody.

W przypadku wystąpienia przeciwko podmiotowi korzystającemu z określonej rzeczy bez tytułu prawnego, np. z powództwem sądowym lub też w przypadku czynienia jakichkolwiek innych kroków celem wyegzekwowania tejże nieruchomości ? nie można powiedzieć, że pomiędzy stronami zdarzenia istnieje określony stosunek prawny ? jawny czy też dorozumiany ? skutkujący realizacją wzajemnych świadczeń. W takiej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług jak i wynagrodzenie za to świadczenie ? nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody, zgodnie z art. 471 k.c.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy użytkownik (np. najemca/dzierżawca) nadal użytkuje nieruchomość za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację, kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) ? z różnych względów ? toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. Uwzględnić w takim przypadku należy, że na mocy art. 674 k.c., jeżeli po upływie terminu oznaczonego w umowie albo w wypowiedzeniu najemca używa nadal rzecz za zgodą wynajmującego, poczytuje się w razie wątpliwości, że najem został przedłużony na czas nieoznaczony.

W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub wyłączenia od opodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące przedłużenie stosunku zobowiązaniowego, w ramach którego użytkowana była nieruchomość ? czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług. Zatem, stwierdzić należy, że w zakresie, w jakim otrzymana należność stanowi wynagrodzenie za świadczoną usługę podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w sytuacji natomiast, gdy otrzymano świadczenie będące odszkodowaniem, to nie podlega ono regulacjom ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Zatem, w okolicznościach analizowanej sprawy, w przypadku, gdy ? jak wynika z wniosku ? zasoby Spółdzielni zamieszkują osoby, które zostały wykluczone z członkostwa w Spółdzielni i pozbawione tym samym tytułu prawnego do przysługującego im mieszkania z powodu niewnoszenia opłat, a mimo utraty spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego osoby te nadal zajmują lokal mieszkalny i wykorzystują go na cele mieszkaniowe, natomiast Spółdzielnia wystąpiła w stosunku do tych osób do sądu z wnioskiem o eksmisję, wówczas pomiędzy Wnioskodawcą a osobami korzystającymi bezumownie z nieruchomości, nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny, w ramach którego spełniane byłyby świadczenia wzajemne w rozumieniu prawa cywilnego.

W konsekwencji, w stosunku do osób, co do których wystąpiono z wnioskiem o eksmisję, odszkodowanie oraz doliczane składniki: opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi według złożonej deklaracji, zaliczka na co w wysokości obowiązującej w nieruchomości ? rozliczenie następuje według zasad obowiązujących w spółdzielni, opłata za zużytą wodę oraz jej podgrzanie rozliczana według zasad obowiązujących w Spółdzielni, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT.

Tego rodzaju świadczenie, nieoparte na tytule prawnym wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Podsumowując, naliczone odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego wraz ze wszystkimi składnikami, nie podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy w zakresie zadanego pytania należało uznać za prawidłowe.

Tut. organ nadmienia, że wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie przedstawione w opisywanym stanie sprawy, które nie zostały objęte pytaniem nie mogą być ? zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej ? rozpatrzone.

Zauważyć należy, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem stanu faktycznego przedstawionym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź straci swą aktualność.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej, przepisów art. 14k?14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

  1. z zastosowaniem art. 119a;
  2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. z 2017 r., poz. 1369, z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

Masz inne pytanie do prawnika?

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika