Czy otrzymana kwota, jako odszkodowanie za rezygnację ze służebności osobistej w darowanej nieruchomości (...)

UZASADNIENIE

W dniu 20 czerwca 2014 r. wpłynął do Biura ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania środków pieniężnych uzyskanych w związku z rezygnacją ze służebności osobistej w darowanej nieruchomości.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

W dniu 14 lipca 2005 r. Wnioskodawczyni wraz z mężem darowała nieruchomość zabudowaną budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym synowi i synowej.

W darowanej nieruchomości została ustanowiona służebność osobista, polegająca na prawie do dożywotniego korzystania z jednego pokoju raz dowolnie wybranego, z prawa do korzystania z kuchni, łazienki, przedpokoju, znajdujących się w domu mieszkalnym.

W międzyczasie zmarł mąż Wnioskodawczyni w 2008 r. i syn w 2006 r.

W dniu 8 stycznia 2014 r. Wnioskodawczyni złożyła oświadczenie, w trybie art. 898 Kodeksu cywilnego, o odwołaniu uczynionej darowizny, w którym wyznaczyła synowej i wnukom, którzy odziedziczyli nieruchomość po śmierci syna, termin, godzinę i miejsce, w którym mieli się stawić i złożyć oświadczenie o przeniesieniu udziału we własności nieruchomości.

W związku z tym, że synowa i wnuki nie stawili się i nie złożyli ww. oświadczenia, Wnioskodawczyni złożyła 12 marca 2014 r. pozew o zwrot przedmiotu darowizny w Sądzie Rejonowym.

W dniu 11 czerwca 2014 r. przed notariuszem została zawarta ugoda, na mocy której Wnioskodawczyni otrzymała od synowej i wnuków łącznie kwotę 42.500,00 zł w zamian za co zobowiązuje się wycofać z Sądu Rejonowego pozew o zwrot przedmiotu darowizny oraz rezygnuje ze służebności osobistej i wyraża zgodę na jej wykreślenie z księgi wieczystej.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy otrzymana kwota, jako odszkodowanie za rezygnację ze służebności osobistej w darowanej nieruchomości i odstąpienie od żądania zwrotu darowanej nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych?

Zdaniem Wnioskodawczyni, otrzymane wynagrodzenie stanowi swego rodzaju zadośćuczynienie oraz rekompensatę za odstąpienie od żądania zwrotu darowanej nieruchomości i zrzeczenie się służebności osobistej, ustanowionej na darowanym budynku mieszkalnym.

W opinii Wnioskodawczyni, jest to odszkodowanie w rozumieniu prawa cywilnego i z tego względu korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3-3d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wnioskodawczyni wskazała, że odszkodowanie na gruncie prawa cywilnego jest świadczeniem, które ma na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Z pojęciem szkody mamy do czynienia na gruncie zobowiązań umownych, gdzie dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań (art. 471 Kodeksu cywilnego). Przy czym szkodą jest zarówno uszczerbek w istniejącym mieniu, jak i utrata przyszłych korzyści.

W przypadku Wnioskodawczyni, jej zdaniem, niewątpliwie wystąpił uszczerbek w istniejącym mieniu i utrata przyszłych korzyści, ponieważ nie może korzystać z części budynku mieszkalnego teraz i w przyszłości. Dodatkowym utrudnieniem w tej sytuacji jest dla niej fakt, że jest osobą niepełnosprawną z I grupą inwalidzką.

Można więc mówić o odszkodowaniu, a w związku z tym ze zwolnieniem otrzymanej kwoty 42.500,00 zł z opodatkowania.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego stwierdzam, co następuje.

Zgodnie z generalną zasadą powszechności opodatkowania wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 361, z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z treści tego przepisu wynika zatem, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych ustawy bądź, od których Minister Finansów zaniechał poboru podatku, w drodze rozporządzenia.

Na podstawie art. 11 ust. 1 cytowanej ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Stosownie natomiast do treści art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy źródłem przychodów są tzw. ?inne źródła?.

Zgodnie zaś z art. 20 ust. 1 ww. ustawy za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Sformułowanie ?w szczególności? dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że w dniu 14 lipca 2005 r. Wnioskodawczyni wraz z mężem darowała nieruchomość zabudowaną budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym synowi i synowej. W darowanej nieruchomości została ustanowiona służebność osobista, polegająca na prawie do dożywotniego korzystania z jednego pokoju raz dowolnie wybranego, z prawa do korzystania z kuchni, łazienki, przedpokoju, znajdujących się w domu mieszkalnym.

Mąż Wnioskodawczyni zmarł w 2008 r. a syn w 2006 r.

W dniu 12 marca 2014 r. Wnioskodawczyni złożyła pozew o zwrot przedmiotu darowizny w Sądzie Rejonowym. W dniu 11 czerwca 2014 r. przed notariuszem została zawarta ugoda, na mocy której Wnioskodawczyni otrzymała od synowej i wnuków łącznie kwotę 42.500,00 zł w zamian za co zobowiązuje się wycofać z Sądu Rejonowego pozew o zwrot przedmiotu darowizny oraz rezygnuje ze służebności osobistej i wyraża zgodę na jej wykreślenie z księgi wieczystej.

Odnosząc się do powyższego wskazać należy, że zgodnie z art. 296 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121) nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista). Z powołanego przepisu wynika, że służebność osobista jest obciążeniem nieruchomości na rzecz indywidualnie oznaczonej osoby fizycznej. Na skutek ustanowienia służebności właściciel nieruchomości obciążonej ma obowiązek znosić w określonym zakresie korzystanie z jego nieruchomości przez osobę uprawnioną.

Z kolei uregulowana w art. 301 i 302 ww. Kodeksu cywilnego służebność mieszkania stanowi rodzaj służebności osobistej, która polega na uprawnieniu osoby fizycznej do korzystania z budynku lub jego części znajdującego się na cudzej nieruchomości.

Ponadto wyjaśnić należy, że źródłem powstania służebności osobistej może być zarówno umowa pomiędzy właścicielem nieruchomości a osobą fizyczną, jak również rozrządzenie testamentowe i obciążenie spadkobiercy zapisem o treści służebności osobistej.

Stosownie natomiast do art. 299 Kodeksu cywilnego służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego. Niemniej jednak pamiętać należy, że służebność osobista jest jednym z ograniczonych praw rzeczowych. W związku z powyższym służebności można się zrzec. Stosownie bowiem do art. 246 § 1 powołanego Kodeksu, jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że otrzymując rekompensatę za zrzeczenie się służebności osobistej niewątpliwe wystąpiło u Wnioskodawczyni przysporzenie majątkowe, skutkujące powstaniem przychodu z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Do tego źródła przychodu należy zaliczyć także kwotę otrzymaną tytułem zapłaty za odstąpienie od żądania zwrotu darowanej nieruchomości. Przychód ten należy wykazać w zeznaniu podatkowym składanym do 30 kwietnia roku następującego po roku, w którym osiągnięto ten przychód.

Jednocześnie wyjaśnić należy, że wbrew twierdzeniom Wnioskodawczyni przychód w postaci otrzymanej kwoty za rezygnację się służebności osobistej w darowanej nieruchomości i odstąpienie od żądania zwrotu darowanej nieruchomości nie korzysta z żadnego ze zwolnień określonych w art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie stanowi on bowiem żadnego rodzaju odszkodowania. Odszkodowanie według przepisów prawa cywilnego jest świadczeniem, które ma na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Z pojęciem szkody mamy do czynienia na gruncie zobowiązań umownych, gdzie dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań (art. 471 k.c.). Przy czym szkodą jest zarówno uszczerbek w istniejącym mieniu, jak i utrata przyszłych korzyści. W omawianym przypadku ? wbrew twierdzeniu Wnioskodawczyni − nie wystąpił element szkody, tj. uszczerbek w istniejącym mieniu czy też utrata przyszłych korzyści. Nie można więc mówić o odszkodowaniu czy zadośćuczynieniu. Według przepisów prawa cywilnego przedmiotowe świadczenie nie stanowi świadczenia, które ma na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Wnioskodawczyni ? zgodnie z zawartą ugodą ? otrzymała zapłatę za to, że zrezygnowała z przysługujących jej uprawnień a nie z tej racji, że poniosła szkodę.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 pkt 3, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
   
   

Ustawodawca wyłączył z opodatkowania te odszkodowania, których wysokość lub zasady wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw, z wyjątkiem wymienionych w lit. a)-g) tego przepisu, tj. między innymi odszkodowań wypłacanych na podstawie zawartych ugód i umów innych niż ugody sądowe.

Należy zaznaczyć, że zwolnieniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy objęte są tylko odszkodowania (zadośćuczynienia), których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.

Z przedstawionego powyżej stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawczyni przed notariuszem zawarła ugodę, na mocy której otrzymała − w zamian za wycofanie z Sądu Rejonowego pozwu o zwrot przedmiotu darowizny oraz rezygnację ze służebności osobistej ? od synowej i wnuków kwotę 42.500,00 zł. Zatem wysokość przyznanego Wnioskodawczyni świadczenia nie jest żadnego rodzaju odszkodowaniem czy zadośćuczynieniem. Jest ono umówioną przez strony należnością ? zapłatą za rezygnację z uprawnień, które jej przysługiwały. Ponadto, gdyby nawet przychylić się do twierdzenia Wnioskodawczyni, że otrzymana należność jest swego rodzaju zadośćuczynieniem, to i tak wysokość tej należności nie wynika z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw; podstawą otrzymania przedmiotowej kwoty jest ugoda pozasądowa. Powyższe wyklucza zastosowanie zwolnienia przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nawet gdyby wysokość albo zasady ustalania przyznanego Wnioskodawczyni świadczenia wynikały z odrębnych przepisów, to przedmiotowe świadczenie zostałoby wyłączone ze zwolnienia z uwagi na pkt 3 lit. g analizowanego przepisu, z którego wynika, że ze zwolnienia wyłączono odszkodowania wynikające z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Przedmiotowe świadczenie nie zostało wypłacone również na podstawie wyroku lub ugody sądowej, co wyłącza w omawianym przypadku zastosowanie zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b, na podstawie którego wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
   
   

Reasumując, otrzymana przez Wnioskodawczynię kwota za odstąpienie od żądania zwrotu darowanej nieruchomości oraz rezygnację ze służebności osobistej i stanowi dla Wnioskodawczyni przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ponieważ przychód ten nie korzysta z żadnego ze zwolnień określonych w art. 21 ust. 1 ww. ustawy, podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Stanowisko Wnioskodawczyni należało zatem uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa S. Wyszyńskiego 2, 44-100 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz.U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.