Czy otrzymane środki pieniężne za bezumowne korzystanie z gruntu wypłacone na podstawie wyroku i (...)

UZASADNIENIE

W dniu 18 listopada 2010r. wpłynął do tut. Biura ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych m.in. w zakresie zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych otrzymanego na podstawie ugody sadowej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Z uwagi na braki formalne wniosku, pismem z dnia 19 stycznia 2011r. Znak: IBPB II/2/415-1222/10/MW; IBPB II/1/415-928/10/BD; IBPP1/443-1126/10/EA wezwano wnioskodawczynię do jego uzupełnienia. Przedmiotowy wniosek uzupełniono w dniu 10 lutego 2011r. (wniesienie dodatkowej opłaty) oraz pismem z dnia 09 lutego 2011r. (data wpływu do Biura ? 11 lutego 2011r.).

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni wraz z mężem nabyła dwie działki gruntowe o powierzchni 1049 m#61447; na podstawie umowy wieczystego użytkowania na 99 lat we współwłasności ustawowej małżeńskiej po #189; dla każdego z małżonków. Jest to własność Skarbu Państwa wpisana do ksiąg wieczystych. W związku z rozbudową drogi wojewódzkiej, Zarząd Dróg Wojewódzkich wzniósł, bez zgody użytkowników wieczystych, ekrany dźwiękochłonne oraz wykonał rów odwadniający, zabierając na ten cel 170 m² gruntu. W dniu 12 marca 2007r. została zawarta ugoda przed Sądem Rejonowym pomiędzy stronami w przedmiocie zbycia tej części działki zajętej pod ekrany i rów odwadniający za ceną 44.280 zł, według operatu szacunkowego, po #189; dla każdego małżonka. Sprzedaż 170 m² gruntu aktem notarialnym nastąpiła w dniu 08 stycznia 2009r., z przeznaczeniem na cel publiczny. Ponadto Rejon Dróg Publicznych wypłacił odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu użytkowników wieczystych w kwocie 13.515 zł. Dodatkowo wnioskodawczyni nadmienia, iż przedmiotowe grunty nie są związane z działalnością gospodarczą.

Organ zaznacza, iż powyżej przytoczono stan faktyczny bez jego uzupełnienia w piśmie z dnia 09 lutego 2011r., bowiem uzupełnienie to nie dotyczyło zakresu wniosku będącego przedmiotem niniejszej interpretacji.

W związku z powyższym zadano m.in. następujące pytanie:

Czy otrzymane środki pieniężne za bezumowne korzystanie z gruntu, wypłacone na podstawie ugody sądowej będą podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych...

W ocenie wnioskodawczyni, otrzymane odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu na podstawie wyroku i ugody sądowej w świetle dyspozycji art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne jest od podatku dochodwego.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego stwierdzam, co następuje:

Na wstępie zaznaczyć należy, iż niniejsza interpretacja indywidualna stanowi pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego dotyczącą podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych otrzymanego na podstawie wyroku i ugody sądowej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. W pozostałym zakresie zostaną wydane odrębne rozstrzygnięcia.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. Dz. U. z 2010r. Nr 51, poz. 307 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Odszkodowanie stanowi co do zasady przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie odszkodowania podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych określonym w art. 21 ust. 1 ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku. Jednakże należy podkreślić, iż korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

Stosownie do regulacji zawartej w art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
   
   

Natomiast w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
   
   

Należy zaznaczyć, że zwolnieniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 objęte są tylko odszkodowania (zadośćuczynienia), których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. To oznacza, że zwolnieniem nie są objęte wszystkie odszkodowania, a tylko te, których wysokość lub zasady ustalania zostały określone wprost w stosownych przepisach prawa, z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych kategorii odszkodowań. Zwolnieniu podlegają także inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, z wyjątkami wskazanymi w przepisie art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a)-b).

Zagadnienia dotyczące bezumownego korzystania z nieruchomości zostały uregulowane w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Zgodnie z art. 224 § 2 w związku z art. 225 i 230 ww. Kodeksu, posiadacz w złej wierze jest m.in. obowiązany względem właściciela, do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy.

W myśl natomiast art. 233 Kodeksu cywilnego w granicach, określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste, użytkownik może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. W tych samych granicach użytkownik wieczysty może swoim prawem rozporządzać. Treść tegoż przepisu wskazuje, iż użytkownikowi wieczystemu służą roszczenia ochronne. Należy zatem uznać, iż w drodze analogi stosuje się tutaj również przepisy art. 224 ? 225 Kodeksu cywilnego dla rozliczenia posiadacza z użytkownikiem wieczystym z tytułu korzystania z gruntu.

Dla objęcia zwolnieniem od podatku dochodowego, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymanego odszkodowania nie jest wystarczające, aby w przepisach prawa określone były same tylko przesłanki powodujące powstanie roszczenia o to odszkodowanie. Przepisy Kodeksu cywilnego nie określają bowiem wprost wysokości ani zasad ustalania otrzymanego odszkodowania.

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje zatem spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu lub dzierżawy, która zostałaby zawarta, gdyby nieruchomość nie została zajęta. Przepisy prawa cywilnego dają więc właścicielowi rzeczy (użytkownikowi wieczystemu) prawo do roszczenia o wynagrodzenie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel (użytkownik) uzyskałby, gdyby nieruchomość wynajął. Utrata korzyści w szczególności polega na nieuzyskaniu pożytków cywilnych (czynsz z najmu), które nieruchomość przynosi. Przysługujące na mocy art. 224 § 2 i art. 225 ustawy Kodeks cywilny wynagrodzenie nie jest zatem naprawieniem szkody wyrządzonej właścicielowi (użytkownikowi), lecz wynagrodzeniem zapłaty za korzystanie z jego rzeczy, którą posiadacz musiałby uiścić właścicielowi (użytkownikowi), gdyby jego posiadanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej; a więc tym co uzyskałby właściciel (użytkownik), gdyby rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego, umownego stosunku prawnego.

Z przedstawionego przez wnioskodawczynię stanu faktycznego wynika, iż w związku z rozbudową drogi wojewódzkiej, Zarząd Dróg Wojewódzkich wzniósł bez zgody użytkowników wieczystych, ekrany dźwiękochłonne oraz wykonał rów odwadniający, zabierając na ten cel 170 m² gruntu. Z tego tytułu Rejon Dróg Publicznych wypłacił odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu użytkownikom wieczystym w kwocie 13.515 zł.

Trzeba zatem wyraźnie zaznaczyć, że wynagrodzenie to nie stanowi odszkodowania, lecz sposób regulowania stosunków między właścicielem (użytkownikiem), a nieuprawnionym posiadaczem, ochronę interesów właściciela (użytkownika) i przywracania zakłóconej równowagi między tymi podmiotami. Wynagrodzenie z art. 224 § 2 i art. 255 kodeksu cywilnego ułatwia właścicielowi (użytkownikowi) osiągnięcie celu gospodarczego polegającego na zrównaniu jego stanu majątkowego do poziomu, który można byłoby osiągnąć, gdyby właściciel (użytkownik) z niej mógł korzystać. Zarówno powstanie roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak i wysokość wynagrodzenia nie zależy od tego, czy właściciel (użytkownik) w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. O wysokości należnego wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy adresata roszczenia. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie nie jest i nie może być odszkodowaniem z tytułu pozbawienia posiadania rzeczy, wiąże się bowiem z faktem wykonywania posiadania samoistnego (art. 225 kodeksu cywilnego), a nie wyrządzenia szkody w jakiejkolwiek postaci. Roszczenie to łączy wprawdzie w sobie pierwiastki roszczenia odszkodowawczego i o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. Jednakże pomimo pełnienia podobnych funkcji roszczenie o wynagrodzenie jest odrębnym roszczeniem, niezależnym od przesłanek roszczeń o naprawienie szkody i zwrot bezpodstawnego wzbogacenia.

Tak więc, w świetle przepisów ustawy Kodeks cywilny, przysługujące na mocy art. 224 § 2 i art. 255 tej ustawy, od samoistnego posiadacza wynagrodzenie, nie jest naprawieniem szkody wyrządzonej właścicielowi (użytkownikowi) lecz zapłatą za korzystanie z jego rzeczy, którą posiadacz musiałby uiścić właścicielowi (użytkownikowi), gdyby jego posiadanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej; a więc tym co uzyskałby właściciel (użytkownik), gdyby rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego stosunku prawnego. Tym samym tak wypłacone świadczenie nie jest odszkodowaniem.

Z powyższego wynika, iż kwota otrzymana przez wnioskodawczynię, na podstawie wyroku sądowego i ugody sądowej, ma na celu wbrew stanowisku wnioskodawczyni wyrównanie jej utraconych korzyści. Kwota ta obejmować będzie wszystko, co uzyskałby współwłaściciel gruntu, gdyby nieruchomość nie została zajęta w sposób bezumowny.

Zatem, otrzymana przez wnioskodawczynię część kwoty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu winna podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jako kwota nie objęta katalogiem zwolnień przedmiotowych od tego podatku.

Jednocześnie wskazać należy, iż otrzymana kwota stanowić będzie przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z postanowieniami art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12?14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Jak dowodzi użycie sformułowania ?w szczególności?, definicja źródeł przychodów ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie. Z przychodem z innych źródeł mamy zatem do czynienia w każdym przypadku, kiedy podatnik osiąga korzyść majątkową.

Reasumując, otrzymana przez wnioskodawczynię, na podstawie wyroku sądowego i ugody sądowej, kwota wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu stanowić będzie przychód ?z innych źródeł?, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i należy ją wykazać w zeznaniu rocznym za rok podatkowy, w którym została otrzymana.

Powyższe oznacza, że w przedmiotowej sprawie stanowisko wnioskodawczyni należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Niniejsza interpretacja indywidualna stosownie do art. 14 § 1 Ordynacji podatkowej, który stanowi, iż Minister Finansów, na pisemny wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną), została wydana wyłącznie dla wnioskodawczyni. Mąż wnioskodawczyni aby uzyskać interpretację w swojej indywidualnej sprawie winien wystąpić z odrębnym wnioskiem.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.