Podstawa opodatkowania zleconej przez Wnioskodawcę radcy prawnemu pomocy prawnej w przedmiocie jednorazowej (...)

UZASADNIENIE

W dniu 20 sierpnia 2007r. wpłynął do tut. organu ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podstawy opodatkowania zleconej przez Wnioskodawcę radcy prawnemu pomocy prawnej w przedmiocie jednorazowej reprezentacji przed sądem.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

W ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności z zakresu doradztwa prawnego zaistniała konieczność zlecenia profesjonalnemu pełnomocnikowi radcy prawnemu czynności reprezentacji w sądzie. Wartość przedmiotu sporu wynosi 4.000,00 zł, a więc w przypadku uwzględnienia powództwa w całości, Sąd zasądzi od pozwanego zwrot kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 600,00 złotych zgodnie z art. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa pomocy prawnej udzielonej przez Radcę prawnego w sprawach cywilnych (Dz.U.02.163.1349). Wnioskodawca w związku z prowadzoną sprawą planuje zawrzeć z radcą prawnym umowę o jednorazową reprezentację, której wartość wynagrodzenia będzie równa zasądzonym kosztom przez Sąd, czyli: 600,00 złotych. Wobec czego wystawiona przez radcę prawnego faktura będzie opiewać na kwotę wynagrodzenia radcy prawnego zasądzonego przez Sąd.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy zasądzone koszty zastępstwa procesowego są kwotą brutto czy netto lub czy są wolne od podatku VAT. Precyzując pytanie ? czy prawidłowe jest wystawienie przez radcę prawnego w opisanym powyżej stanie faktycznym faktury na kwotę 600,00 zł + 22% VAT, jeżeli tak brzmi umowa zawarta pomiędzy Wnioskodawcą a pełnomocnikiem procesowym, czy też zasądzona kwota 600,00 zł jest kwotą brutto i tak też to powinno być ujęte na fakturze VAT... Czy koszty zastępstwa prawnego są kwotą zwolnioną od podatku VAT...

Zdaniem Wnioskodawcy koszty zastępstwa procesowego zasądzone przez Sąd są kwotą netto, wobec czego faktura wystawiona przez radcę prawnego winna opiewać na kwotę 600,00 zł + VAT. Stanowisko takie uzasadnia stwierdzenie, iż koszty zastępstwa prawnego zasądzone przez Sąd są kształtowane przez ustawodawcę w sposób maksymalny w celu ochrony przeciwnika przed nadmiernymi kosztami procesowymi.

Niemniej jednak faktura wystawiona z tytułu kosztów zastępstwa dokumentuje obrót pomiędzy zleceniodawcą i radcą prawnym, a nie dłużnikiem i może być kształtowany w sposób odmienny niż w rozporządzeniu. Wobec tego, zważywszy na istniejącą w sprawie cywilnej swobodę umów, w mojej ocenie zupełnie dozwolone jest kształtowanie stosunku prawnego zgodnie z wolą stron. Pociągnie to za sobą możliwość dokumentowania na fakturze zasądzonych kosztów zastępstwa prawnego przez Sąd w wysokości netto.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Na wstępie należy zaznaczyć, że tut. organ wydaje pisemne interpretacje wyłącznie w zakresie przepisów prawa podatkowego, a zatem odwołanie się w niniejszej interpretacji do przepisów innych gałęzi prawa ma wyłącznie charakter posiłkowy.

Zauważa się zatem, że problem poruszony przez Wnioskodawcę dotyczy świadczenia usług przez radcę prawnego, a więc przez podmiot należący do tak specyficznej grupy zawodowej i społecznie istotnej, że zasady wykonywania zawodu radcy prawnego zostały określone odrębnym aktem prawnym, mianowicie ustawą z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t. j. Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.). Nie można zatem pominąć przepisów tej ustawy w niniejszej sprawie.

Przechodząc do kwestii podatkowych wskazać należy, co następuje.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 8 ust. 1 ww. ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się m.in. każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Aby zatem uznać dane świadczenie za odpłatne musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a jej beneficjentem, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć również bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i wynagrodzeniem przekazanym za jej wykonanie. Oznacza to, iż z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Usługi w zakresie doradztwa prawnego i reprezentacji w postępowaniu sądowym świadczone przez radców prawnych są usługami prawniczymi oznaczonymi symbolem 74.11 wg Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług, a zatem stosuje się do nich przepisy ww. ustawy o podatku od towarów i usług.

Zgodnie z art. 113 ust. 1 ww. ustawy zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10.000 euro. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.

Natomiast w myśl art. 113 ust. 13 pkt 2 tej samej ustawy zwolnień, o których mowa w ust. 1 i 9, nie stosuje się m.in. do podatników świadczących usługi prawnicze.Ponadto w oparciu o delegację ustawową zawartą w art. 113 ust. 14 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług Minister Finansów wydał rozporządzenie z dnia 25 maja 2005r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 95, poz. 798, sprost. Dz. U. z 2005r. Nr 102, poz. 860). § 28 tego rozporządzenia stanowi, że określa się listę towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku, określone w art. 113 ust. 1 i 9 ustawy, stanowiącą załącznik do rozporządzenia.W poz. 38 tego załącznika wymieniono usługi prawnicze świadczone przez notariuszy, adwokatów i radców prawnych.

Artykuł 41 ust. 1 ww. ustawy stwierdza, że stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

A zatem zwolnienie od podatku wyłączono w stosunku do podatników świadczących usługi prawnicze, w tym także radców prawnych. Tym samym, bez względu na wysokość osiągniętego obrotu, działalność radców prawnych podlega obciążeniom w zakresie podatku VAT.

Z przedstawionego przez Wnioskodawcę zdarzenia przyszłego wynika, iż pomiędzy Wnioskodawcą a radcą prawnym zostanie zawarta umowa tworząca stosunek prawny, w ramach którego spełnione będzie świadczenie wzajemne. Bezpośredni związek ze spełnieniem określonego świadczenia, a otrzymaniem wynagrodzenia powoduje, iż mamy do czynienia z usługą, o której mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Zatem kwota wypłaconego wynagrodzenia winna być traktowana jako wynagrodzenie za odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (przez radcę prawnego na rzecz Wnioskodawcy), podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Należy zauważyć, że dla powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług, w przypadku spełnienia przesłanki przedmiotowej (odpłatne świadczenie usług), konieczne jest jednoczesne spełnienie przesłanki podmiotowej, tzn. usługi takie muszą być świadczone przez podatnika w rozumieniu art. 15-17 ustawy o podatku od towarów i usług, działającego w tym charakterze. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ww. ustawy podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza - stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy - obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania jej w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że pomoc prawna w postaci zastępstwa procesowego, świadczona przez radcę prawnego w oparciu o umowę zlecenia, jest usługą prawniczą i wypełnia dyspozycje zawarte w art. 8 ust. 1 oraz art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, jak również w myśl art. 113 ust. 13 pkt 2 tej ustawy osoba świadcząca te usługi nie ma prawa do wyboru zwolnienia podmiotowego od podatku VAT z tytułu świadczenia tych usług.

Jeśli natomiast chodzi o stawkę podatku wskazać należy, że usługi prawnicze nie zostały wymienione w katalogu usług, dla których stosuje się obniżone stawki podatku VAT, zatem podlega ona opodatkowaniu stawka podstawową tj. 22% zgodnie z art. 41 ust. 1 cytowanej ustawy o podatku od towarów i usług.

Odnosząc się natomiast do kwestii, w jakiej kwocie powinna być wystawiona faktura stwierdzić należy, że zgodnie z art. 106 ust. 1 cytowanej ustawy podatnicy są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

W myśl art. 29 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podstawą opodatkowania jest obrót (z zastrzeżeniem nie mającym zastosowania w niniejszej sprawie). Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

W tym miejscu należy odwołać się do przepisów powołanej na wstępie ustawy o radcach prawnych.

Otóż w myśl art. 6 ust. 1 tej ustawy zawód radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.

Zgodnie z art. 7 ww. ustawy pomocą prawną jest w szczególności udzielanie porad i konsultacji prawnych, opinii prawnych, zastępstwo prawne i procesowe.

Jak stanowi art. 8 ust. 1 ww. ustawy radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069), a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej.

Z kolei ust. 4 tego art. 8 wskazuje, że zakres pomocy prawnej, terminy i warunki jej wykonywania oraz wynagrodzenie określa umowa.

Zgodnie z art. 225 ust. 1 tej ustawy opłaty za czynności radców prawnych wykonujących zawód w kancelariach radców prawnych lub w spółkach, o których mowa w art. 8 ust. 1, oraz zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej ustala umowa z klientem.

Ust. 2 tego samego artykułu stanowi, że Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Radców Prawnych oraz Naczelnej Rady Adwokackiej, określi, w drodze rozporządzenia, wysokość opłat za czynności radców prawnych przed organami wymiaru sprawiedliwości, stanowiących podstawę do zasądzenia przez sądy kosztów zastępstwa prawnego, mając na względzie, że ustalenie opłaty wyższej niż stawka minimalna, o której mowa w ust. 3, lecz nieprzekraczającej sześciokrotności tej stawki, może być uzasadnione rodzajem i zawiłością sprawy oraz niezbędnym nakładem pracy radcy prawnego.

Ponadto Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Radców Prawnych oraz Naczelnej Rady Adwokackiej, określi, w drodze rozporządzenia, stawki minimalne za czynności radców prawnych, o których mowa w ust. 1, mając na względzie rodzaj i zawiłość sprawy oraz wymagany nakład pracy radcy prawnego (art. 225 ust. 1 ustawy o radcach prawnych).

W oparciu o ww. delegację ustawową Minister Sprawiedliwości wydał rozporządzenie z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

W myśl § 2 ust. 1 tego rozporządzenia sąd, zasądzając opłatę za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego, bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika, a także charakter sprawy i wkład pracy pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.

Jak stanowi ust. 1 tegoż § 2, podstawę zasądzenia opłaty, o której mowa w ust. 1, stanowią stawki minimalne określone w rozdziałach 3?4. Opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy.

Zgodnie z § 2 ust. 3 tego rozporządzenia w sprawach, w których strona korzystała z pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłaty, o których mowa w ust. 1, sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach.

W dalszej części tego rozporządzenia, tj. w § 3 ustanowiono, że przy ustalaniu w umowie opłaty bierze się pod uwagę rodzaj i stopień zawiłości sprawy oraz wymagany nakład pracy radcy prawnego.

W przypadkach szczególnie uzasadnionych, gdy przemawia za tym sytuacja materialna lub rodzinna klienta albo rodzaj sprawy, radca prawny może ustalić stawkę opłaty niższą niż stawka minimalna albo zrezygnować z opłaty w całości. W takich przypadkach sąd może, odpowiednio, zasądzić koszty zastępstwa w wysokości ustalonej przez radcę prawnego.

Jak więc wynika z powyższych przepisów, radca prawny może wykonywać swój zawód m.in. w oparciu o umowę cywilnoprawną, która określa jego wynagrodzenie za świadczoną pomoc prawną.

W takim przypadku radca prawny ustala z klientem wynagrodzenie w dowolnej wysokości (art. 225 ust. 1 ustawy o radcach prawnych). Reprezentowana przez niego strona może uzyskać zwrot uiszczonych kwot na podstawie orzeczenia, które nie wyraża jednak dowolnego stanowiska organu orzekającego, lecz stanowi wynik przyporządkowania okoliczności faktycznych hipotezie właściwego przepisu, tj. sąd, orzekając o zwrocie kosztów procesu na rzecz strony reprezentowanej przez radcę prawnego, wykonującego zawód na podstawie umowy cywilnoprawnej, przyjmuje za podstawę ustalenia wynagrodzenia pełnomocnika kwotę umówioną z klientem, w granicach stawek określonych w ww. rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości. Bowiem umowa wiąże strony, które ją zawarły, natomiast sąd związany jest jedynie ustalonym przez siebie stanem faktycznym i normą prawną.

Zgodnie z powołanymi przepisami opłatę za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług, tylko w przypadku, gdy strona korzystała z pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ? tak wprost stanowi cytowany wyżej § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Brak natomiast takiego wyraźnego wskazania w przypadku pomocy prawnej świadczonej na podstawie umowy cywilnoprawnej. Należy zatem przyjąć, że ustawodawca kwestię wysokości wynagrodzenia radcy prawnego pozostawił w tym przypadku woli stron.

Nie można więc jednoznacznie stwierdzić, że kwota opłaty za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego, w przypadku świadczenia tych czynności na podstawie umowy cywilnoprawnej, jest kwotą brutto czy netto. Takie określenia odnoszą się do kwot wykazywanych na fakturach, a faktury opiewają na tzw. kwoty należne od nabywcy, czyli na cenę towaru lub usługi, a ww. opłata może być elementem ceny, jaką usługobiorca ma zapłacić.

W przedmiotowej sprawie usługodawca (radca prawny) jest w stanie określić, co dokładnie jest wkalkulowane w wartość należną od usługobiorcy. W uwagi na swobodę kształtowania umów cywilnoprawnych kwota przedmiotowej należności ustalona przez strony umowy zlecenia, odzwierciedlając nakład poniesionej pracy może być równa zasądzonym kosztom procesowym, może też być od nich wyższa.

Mając na uwadze również przepisy ustawy z dnia 5 lipca 2001r. o cenach (Dz. U. Nr 97, poz. 1050 z późn. zm.), zauważyć należy, że zgodnie z art. 3 ust. 1 tej ustawy cena to wartość wyrażona w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić za towar lub usługę; w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym.

Odpowiadając zatem wprost na pytanie Wnioskodawcy, które brzmi: ?czy prawidłowe jest wystawienie przez radcę prawnego w opisanym powyżej stanie faktycznym faktury na kwotę 600,00 zł + 22% VAT, jeżeli tak brzmi umowa zawarta pomiędzy Wnioskodawcą a pełnomocnikiem procesowym...?, stwierdzić należy, że tak, bowiem z wniosku wynika, że radca prawny w przedmiotowej sprawie będzie działał w oparciu o umowę cywilnoprawną zawartą z Wnioskodawcą.

Należy w tym miejscu podkreślić, że organy podatkowe nie mają prawa ingerować w zawierane umowy i przyjęty w nich sposób rozliczeń miedzy kontrahentami, chyba że postanowienia umów naruszają przepisy prawa podatkowego, ale to może być stwierdzone jedynie w drodze postępowania podatkowego.

Podsumowując w oparciu o przedstawione zdarzenie przyszłe oraz obowiązujący w tym zakresie stan prawny należy stwierdzić, iż czynność pomocy prawnej w postaci zastępstwa procesowego jest usługą prawniczą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wg stawki podstawowej 22%. Zatrudniony przez Wnioskodawcę radca prawny zobowiązany jest do udokumentowania czynności zastępstwa procesowego fakturą VAT, a kwota wynagrodzenia z tytułu świadczenia przedmiotowej usługi, kształtowana w oparciu o umowny stosunek stron, jest kwotą netto.

W świetle powyższego stanowisko Wnioskodawcy wyrażone w przedmiotowym wniosku należało uznać za prawidłowe.

Końcowo należy jednak zaznaczyć, że nie można z niniejszej interpretacji ogólnie wywodzić, iż koszty zastępstwa procesowego, podejmowanego w oparciu o umowę cywilnoprawną, są zawsze kwotą netto, gdyż kwota wynagrodzenia radcy prawnego, jej składniki i sposób obliczania zależy od treści zawartej umowy.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.