Opodatkowanie czynności polegającej na dochodzeniu w imieniu klientów roszczeń odszkodowawczych

UZASADNIENIE

W dniu 12 lutego 2013 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej m.in. podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności polegającej na dochodzeniu w imieniu klientów roszczeń odszkodowawczych.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

Wnioskodawca jest przedsiębiorcą, którego działalność polega na dochodzeniu w imieniu Klientów roszczeń odszkodowawczych od Z. za szkody spowodowane ruchem zakładu. Klientami Wnioskodawcy są wyłącznie osoby fizyczne, którym wyrządzono szkodę ruchem zakładu górniczego na nieruchomościach będących ich własnością, a które to nieruchomości są wykorzystywane wyłącznie na cele mieszkaniowe - tj. nie związane z ich działalnością gospodarczą.

Na podstawie umowy zawartej między Wnioskodawcą a Klientem, będącym poszkodowanym, Wnioskodawca jest wynagradzany nie poprzez zapłatę określonej kwoty przez Klienta, lecz poprzez dokonanie przeniesienia przez Klient na rzecz Wnioskodawcy części swojej wierzytelności jaka mu przysługuje z tytułu powstałej szkody (np. w wysokości 10%), czyniąc Wnioskodawcę - w następstwie spełnienia przesłanek określonych art. 509-517 Kodeksu Cywilnego - obok Klienta (pierwotnie poszkodowanego) - współuprawnionym do żądania naprawienia szkody od Sprawcy szkody (tj. Z.) - w odpowiedniej części. Przedmiotowa cesja ma charakter cesji właściwej - czyli przenoszącej definitywnie wszelkie prawa i obowiązki poszkodowanego (nie zwrotnej) - o odpowiedniej wysokości, wynikającej z treści umowy, stanowiącej wartość określonej procentowo (np. 10%).

Natomiast Wnioskodawca zawiera z dwoma osobami fizycznymi umowy o dzieło, których przedmiotem jest wyegzekwowanie świadczenia od Sprawcy szkody (K.). Umownie Wnioskodawca i Wykonawcy dzieła ustalają, iż wraz z wykonaniem dzieła przez niniejsze osoby, uzyskają one - nie wynagrodzenie pieniężne, lecz część wierzytelności jaką Wnioskodawca uzyskał od Klienta, w odpowiedniej wysokości (np. po 25% wierzytelności Wnioskodawcy na każdego z wykonawców umowy o dzieło, pozostawiając pozostałą część, w tym przypadku 50% Wnioskodawcy). Skutkując tym, iż po odpowiednim spełnieniu postanowień art. 509-517 KC oraz wykonaniu dzieła, osobami uprawnionymi do uzyskania odszkodowania za szkodę od Kopalni na podstawie prawa geologicznego i górniczego jest sam Klient, Wnioskodawca oraz wykonawcy umów o dzieło.

Przedmiotem roszczeń odszkodowawczych są wyłącznie środki pieniężne, które uzyskiwane są w następstwie zawarcia ugody lub zasądzone prawomocnym wyrokiem sądowym na podstawie przepisów ustawy prawo geologiczne i górnicze. Odszkodowanie pieniężne zasądzane czy zawierana ugoda jest na podstawie norm art. 144 ust. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2011 Nr 163 poz. 981 z poźń. zm.) w związku z art. 363 § 1 KC. Osoby fizyczne wykonujące umowy o dzieło nie są przedsiębiorcami.

W związku z powyższym zadano m.in. następujące pytanie:

Czy od otrzymanego przez Wnioskodawczynię świadczenie pieniężnego, w odpowiedniej wysokości z tytułu odszkodowania, którego stał się cesjonariuszem, powstaje obowiązek rozliczenia podatku od towarów i usług (VAT)?

Stanowisko Wnioskodawcy:

W rezultacie skutecznej cesji wierzytelności, skutkującej nabyciem prawa majątkowego, podatek VAT nie występuje (niniejsza czynność jest transparentna podatkowo), a tym samym po stronie Wnioskodawcy będący osobą prawną, nie powstaje obowiązek rozliczenia (naliczenie i/lub odprowadzenia) podatku VAT ponieważ takowa czynność nie spełnia znamion określonych art. 5 ustawy o VAT, ponieważ otrzymane odszkodowanie nie stanowi odpłatnej dostawy towarów czy odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju. Podobnie twierdzi WSA w Warszawie w wyroku z 1 kwietnia 2008 r. sygn. III SA/Wa 2166/07. W myśl art. 509 KC przelew jest umową, mocą której wierzyciel przenosi wierzytelność na osobę trzecią. W związku z czym zamierzonym skutkiem zawarcia umowy przelewu będzie utrata wierzytelności przez cedenta i uzyskanie jej przez cesjonariusza. (?) Przedmiotem przelewu jest wierzytelność, czyli prawo podmiotowe przysługujące wierzycielowi do żądania od dłużnika, aby spełnił świadczenie.? [E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2013, Legalis].

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z dyspozycją art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.), zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przepis art. 7 ust. 1 ustawy stanowi, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (?).

W myśl postanowień art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Z przedstawionego zdarzenia przyszłego wynika, iż Wnioskodawca dochodzi w imieniu Klientów roszczeń odszkodowawczych od Zakładów Górniczych za szkody spowodowane ruchem zakładu. Na podstawie umowy zawartej między Wnioskodawcą a Klientem, będącym poszkodowanym, Wnioskodawca jest wynagradzany nie poprzez zapłatę określonej kwoty przez Klienta, lecz poprzez dokonanie przeniesienia przez Klienta na rzecz Wnioskodawcy części swojej wierzytelności jaka mu przysługuje z tytułu powstałej szkody (np. w wysokości 10%), czyniąc Wnioskodawcę - w następstwie spełnienia przesłanek określonych art. 509-517 Kodeksu Cywilnego - obok Klienta i pierwotnie poszkodowanego) - współuprawnionym do żądania naprawienia szkody od Sprawcy szkody (tj. Zakładu Górniczego) - w odpowiedniej części. Przedmiotowa cesja ma charakter cesji właściwej - czyli przenoszącej definitywnie wszelkie prawa i obowiązki poszkodowanego (nie zwrotnej) - o odpowiedniej wysokości, wynikającej z treści umowy, stanowiącej wartość określonej procentowo (np. 10%).

Przedmiotem roszczeń odszkodowawczych są wyłącznie środki pieniężne, które uzyskiwane są w następstwie zawarcia ugody lub zasądzone prawomocnym wyrokiem sądowym na podstawie przepisów ustawy prawo geologiczne i górnicze.

Wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana w przepisach art. 509-518 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).

Zgodnie z brzmieniem art. 509 § 1 tej ustawy, wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

W myśl § 2 cytowanego artykułu, wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Jak stanowi art. 510 § 1 tej ustawy, umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

Istotą przelewu wierzytelności jest zatem umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na mocy której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność.

W wyniku przelewu wierzytelności prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. Na podstawie umowy przelewu wierzytelności cesjonariusz może dochodzić spełnienia określonego świadczenia od dłużnika, przysługuje mu również uprawnienie do rozporządzania wierzytelnością poprzez jej dalszą odsprzedaż, zamianę, darowiznę, zapis w testamencie lub zastaw. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz cedenta. Spełnienie świadczenia, wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy cedent przeniesie wierzytelność na cesjonariusza, a on zapłaci mu cenę za cedowaną wierzytelność (w sytuacji, kiedy cesja miała charakter odpłatny).

Zatem cesja wierzytelności to nic innego jak sprzedaż długów podmiotowi, który jest zainteresowany ich kupnem.

Z powyższego wynika, że przeniesienie wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku nabywcy wierzytelności, które następuje na podstawie umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, jest skutkiem rozporządzania tą wierzytelnością przez dotychczasowego wierzyciela i stanowi wykonanie przez niego przysługującego mu prawa własności.

Natomiast Cedentem nazwiemy osobę, firmę, która sprzedaje zadłużenie a Cesjonariuszem tego, kto ten dług kupuje.

Zatem osoba, firma (cedent), która nie jest w stanie wyegzekwować od swojego dłużnika pieniędzy, np. z tytułu nieuregulowanej faktury, decyduje się na sprzedaż tego długu cesjonariuszowi. Obie strony zawierają umowę cesji wierzytelności, cesjonariusz płaci ustaloną kwotę cedentowi i w ten sposób staje się nowym właścicielem długu, przechodzą na nią wszystkie prawa a także obowiązki jakie miał cedent.

Takie rozwiązanie jest korzystne dla cedenta, ponieważ za sprzedaż np. nieuregulowanej faktury dostanie wcześniej ustaloną sumę pieniędzy. A ściągalnością długu zajmie się cesjonariusz.

Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy wskazać należy, że w sytuacji opisanej przez Wnioskodawcę nie dojdzie do transakcji nabycia wierzytelności, bowiem wierzytelność powstanie dopiero w sytuacji nieuregulowania przez zakład górniczy odszkodowania, którego w imieniu klientów dochodzi Wnioskodawca. Z okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że Wnioskodawca dochodzi w imieniu Klientów roszczeń odszkodowawczych od Zakładów Górniczych za szkody spowodowane ruchem zakładu. Na podstawie zaś umowy zawartej między Wnioskodawcą a Klientem, będącym poszkodowanym, Wnioskodawca jest wynagradzany za usługę polegającą na dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych od zakładów górniczych w taki sposób, iż z sumy odszkodowania przyznanej osobie poszkodowanej tj. klientowi, otrzymuje wynagrodzenie określone procentowo, od wartości uzyskanego odszkodowania.

Sposób w jaki jest wynagradzany Wnioskodawca za świadczoną usługę dochodzenia roszczeń odszkodowawczych nie może stanowić o czynności jaką wykonuje. Opisana przez Wnioskodawcę forma wynagrodzenia charakteryzuje sprawy niestandardowe gdy perspektywa zakończenia sprawy jest odległa w czasie ze względu na np. konieczną do przejścia procedurę sądową, a Klient nie jest przygotowany do poniesienia kosztu obsługi prawnej w sprawie obciążonej pewnym ryzykiem niepowodzenia.

Ponadto podkreślić należy, iż na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług nie jest istotnym sposób zawarcia umowy cywilnej, jak również forma wynagrodzenia za wykonaną usługę, lecz istotnym jest określenie jakie skutki wywiera zawarta umowa na gruncie ww. przepisów ustawy o VAT. W przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z czynnością dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, za którą Wnioskodawcy należne jest świadczenie wzajemne w postaci wynagrodzenia. Zatem dochodzi tutaj do odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, podlegających opodatkowaniu w oparciu o art. 5 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy.

W świetle powyższego wskazać należy, że wbrew twierdzeniom Wnioskodawcy nie jest on nabywcą wierzytelności, lecz dokonuje czynności polegającej na dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych wynagradzanej w formie procentowej od przyznanego i wypłaconego Klientowi odszkodowania. Czynność ta podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

Tym samym, stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za nieprawidłowe.

W odniesieniu natomiast do powołanego przez Wnioskodawcę orzeczenia WSA sygn. akt III SA/Wa 2166/07 tut. organ zauważa, iż ww. rozstrzygnięcie dotyczy opodatkowania odszkodowań, kar umownych otrzymywanych przez leasingodawcę samochodów, czyli stanu faktycznego odmiennego aniżeli przedstawionego we wniosku zdarzenia. Tym samym wyrok ten pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Ocena stanowiska Wnioskodawcy w części dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania wykonywania czynności dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przez osoby fizyczne oraz w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku dochodowego od osób fizycznych zostanie zawarta w odrębnych rozstrzygnięciach.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016) skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2, 44-101 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.