Czy podatnikiem podatku od towarów i usług z tytułu pomocy prawnej z urzędu jest Spółka partnerska, (...)

UZASADNIENIE

W dniu 24 sierpnia 2007r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie uznania czy podatnikiem podatku od towarów i usług z tytułu pomocy prawnej z urzędu jest Spółka Partnerska, której wspólnikami są radcy prawni, czy też indywidualnie określony radca prawny.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca wskazał, że Pan R. wykonuje zawód radcy prawnego tylko i wyłącznie w ramach Spółki partnerskiej radców prawnych. Na podstawie art. 117 KPC i §§ 1, 2 i 4 regulaminu stanowiącego załącznik do Uchwały Krajowej Rady Radców Prawnych Nr 499/V/2002/KRRP z dnia 14 września 2002r. został on ustanowiony pełnomocnikiem z urzędu w sprawie powództwa przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o zapłatę, które to postępowanie toczyło się przed Sądem Okręgowym, Wydziałem Cywilnym.

Wyrokiem z dnia 13 października 2006r. Sąd Okręgowy polecił kasie Sądu wypłatę na jego rachunek kwoty 2.400,00 PLN (powiększonej o należny podatek od towarów i usług) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu.

Całość postępowania sądowego (pisma procesowe, poczta, dojazdy na rozprawy) odbywała się z wykorzystaniem przedsiębiorstwa Spółki.

Wnioskodawca wskazał, że R. nie jest zarejestrowany jako podatnik podatku od towarów i usług, dlatego też na żądanie Sądu Okręgowego w Opolu wskazano jako podatnika Spółkę partnerską.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy na gruncie przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) radca prawny, wykonujący zawód tylko i wyłącznie w ramach Spółki partnerskiej, któremu właściwy Sąd Powszechny zlecił obronę z urzędu (reprezentowanie) strony postępowania i z tego tytułu przyznał pełnomocnikowi (a nie Spółce, w której wykonuje zawód radcy prawnego) postanowieniem stosowne wynagrodzenie, jest podatnikiem podatku od towarów i usług, czy też podatnikiem tym jest Spółka partnerska, w ramach której wykonuje zawód radcy prawnego, pomimo formalnego nie wskazania jej w treści postanowienia Sądu...

W ocenie Wnioskodawcy podatnikiem podatku od towarów i usług z tytułu kwoty nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu (stanowiącej wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu płacone przez Skarb Państwa), świadczonej z urzędu przez radcę prawnego wykonującego zawód tylko i wyłącznie w ramach spółki partnerskiej radców prawnych, jest ta Spółka, a nie indywidualnie jej wspólnik (partner).

Ponadto Wnioskodawca stwierdził, że stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2002r. nr 123, poz. 1059 ze zm.) radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w Spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w Spółce komandytowej mogą być wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069 ze zm.), a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej.

Stosownie do treści art. 87 § 1 KPC pełnomocnikiem strony może być adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.

Ponieważ Spółka partnerska jako spółka osobowa posiadająca jedynie podmiotowość prawną nie może być pełnomocnikiem strony w postępowaniu sądowym, przyjętą praktyką jest, że w postanowieniach Sądy powszechnie wskazują ? jako pełnomocników z urzędu ? partnerów takich Spółek, co nie zmienia faktu, że wobec ustawowego ograniczenia wykonywania przez radcę prawnego zawodu jedynie w określonych formach, zasądzona na rzecz takiego partnera kwota nieopłaconej pomocy prawnej stanowi obrót tej spółki (Spółka partnerska jest podatnikiem podatku od towarów i usług).

Zdaniem Wnioskodawcy przyjęcie innej argumentacji prowadziłoby do uznania, że postanowienie Sądu w zakresie przyznanych kosztów zastępstwa procesowego jest nieważne, albowiem narusza przepisy ustawy o radcach prawnych, a także przypisy konstytucyjne i ustawowe gwarantujące wolność działalności gospodarczej.

Tym samym na gruncie art. 15 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług uznać należy, że podatnikiem tego podatku w omawianym przypadku jest Spółka partnerska radców prawnych, a nie indywidualnie określony radca prawny.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez świadczenie usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 tej ustawy, w tym również świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa, co wynika z brzmienia art. 8 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy o podatku od towarów i usług.

Zatem sam fakt wykonywania pewnych czynności z nakazu władzy, np. sądu nie jest kryterium do uznania, że świadczenie nie jest wykonywane w sposób samodzielny.

Stosownie do przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. W świetle ust. 2 ww. ustawy, działalność gospodarcza obejmuje m.in. wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność ta została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy.

Jednocześnie, w art. 15 ust. 3 ustawy wymieniono czynności, których nie uznaje się za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą. Przepis art. 15 ust. 3 pkt 3 tej ustawy wyłącza z opodatkowania podatkiem od towarów i usług czynności z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2000r. Nr 14, poz. 176, ze zm.), jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

W myśl art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9, uważa się za przychody z działalności wykonywanej osobiście. W świetle powyższego przychody radców prawnych z tytułu świadczenia z urzędu, na zlecenie sądu, pomocy prawnej, należy kwalifikować do ww. przychodów z działalności wykonywanej osobiście.

W związku z powyższym oceny zakresu stosowania przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług w odniesieniu do czynności wykonywanych na zlecenie sądu przez radców prawnych należy dokonywać w świetle uregulowań zawartych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, pod kątem kryterium decydującym o uznaniu tych osób za podatników podatku od towarów i usług.

W przypadku świadczenia przez radców prawnych pomocy prawnej z urzędu, nie można mówić, że sąd bierze na siebie odpowiedzialność za czynności radcy prawnego. Sąd ?odpowiada? za wydany wyrok oraz za zapewnienie np. oskarżonemu prawa do obrony. Odbiorcą czynności radcy prawnego jest uczestnik postępowania sądowego, tj. korzystający z tej pomocy prawnej. Ponadto radca prawny świadczący pomoc z urzędu, nie przestaje być podmiotem podlegającym rygorom wykonywanego zawodu, co oznacza, iż nadal podlega on obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu tego zawodu, a także, że podlega on odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, z zasadami etyki lub godności zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych.

Przedstawiając powyższe należy stwierdzić, że czynności wykonywane na zlecenie sądu przez radców prawnych nie korzystają z wyłączenia z zakresu ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług, gdyż nie jest spełniony jeden z warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnośnie odpowiedzialności zlecającego wykonanie czynności za ich wykonanie przez zleceniobiorcę. Tym samym czynności te podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na zasadach ogólnych.

W niniejszej sprawie kwestią wymagającą interpretacji jest ustalenie, czy podatnikiem podatku od towarów i usług z tytułu pomocy prawnej z urzędu jest Spółka Partnerska, której wspólnikami są radcy prawni, czy też indywidualnie określony radca prawny.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej kwestii należy wskazać, iż zgodnie z przepisem art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2002r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.) radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069), a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej. Powyżej wskazane formy są środkami pomocniczymi do prowadzenia działalności polegającej na świadczeniu pomocy prawnej.

W myśl art. 223 ust. 1 tej ustawy koszty pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu ponosi Skarb Państwa. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) reguluje szczegółowe zasady ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (przepis § 1 pkt 3). Zgodnie z § 2 ust. 3 cyt. rozporządzenia w sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłaty, o których mowa w ust. 1, sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach.

Z literalnego brzmienia wyżej cytowanych przepisów wynika, że ich zakres podmiotowy odnosi się do wykonującego zawód radcy prawnego, bez względu na sposób wykonywania zawodu. W przypadku świadczenia pomocy prawnej z urzędu nie ma zatem znaczenia fakt, czy radca prawny wykonuje zawód w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, gdyż to on osobiście świadczy pomoc prawną z urzędu. Także w przypadku udzielenia substytucji w oparciu o przepisy art. 21 ust. 1 ww. ustawy o radcach prawnych pomoc prawną osobiście świadczy radca prawny, któremu udzielono substytucji, a nie radca prawny zastępowany. Zatem z analizy przytoczonych powyżej przepisów jednoznacznie wynika, iż pomocy prawnej z urzędu, na zlecenie sądu, udziela osobiście radca prawny, bądź osobiście wyznaczony przez niego zastępca, po udzieleniu substytucji.

W świetle powyższych przepisów, a w szczególności regulujących pojęcie podatnika podatku od towarów i usług należy jednoznacznie stwierdzić, że podatnikami podatku od towarów i usług z tytułu świadczonych usług w ramach zastępstwa procesowego z urzędu są radcowie prawni ? osoby fizyczne a nie Spółka, której są wspólnikami. W związku z powyższym stanowisko Wnioskodawcy w przedmiotowym zakresie należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.