Opodatkowania odszkodowania sygn: IBPP3/443-860/08/IK

UZASADNIENIE

W dniu 8 grudnia 2008 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług, w zakresie opodatkowania odszkodowania.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca jest jednostką budżetową powołaną uchwałą Rady Miejskiej. W ramach prowadzonej działalności, w oparciu o statut uchwalony przez Radę Miejską, do zadań Wnioskodawcy należy m.in. zarządzanie zasobem komunalnym, będącym własnością gminy oraz realizowanie polityki mieszkaniowej. W związku z tym Wnioskodawca jest zobowiązany do zawierania umów najmu na lokale mieszkalne i użytkowe na podstawie decyzji wydawanych przez Prezydenta Miasta, jak również do wykonywania wszystkich wierzytelności w stosunku do najemców i dłużników lokali z tytułu opłat czynszowych. Lokatorom, którzy nie wywiązują się z umowy najmu (zalegają z zapłatą czynszu, wykorzystują lokale niezgodnie z przeznaczeniem) zostaje wypowiedziany stosunek prawny do zajmowanego mieszkania na podstawie art. 11 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (t. j. z 2005 r. Dz. U. Nr 31, poz. 266 ze zm.). W wypowiedzeniu zaznacza się, iż po upływie okresu wypowiedzenia lokal mieszkalny należy opróżnić i wydać właścicielowi. Jeżeli powyższy fakt nie będzie miał miejsca, mieszkanie będzie zajmowane bez tytułu prawnego, co spowoduje skierowanie sprawy na drogę sądową o eksmisję. Jeżeli najemca nie zastosuje się do wypowiedzenia, po jego upływie Wnioskodawca kieruje sprawę na drogę postępowania sądowego o eksmisję i jednocześnie od tego momentu nalicza lokatorowi odszkodowanie za zajmowany bez tytułu prawnego lokal równe wysokości stawki czynszu najmu.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy w świetle ustawy o podatku od towarów i usług naliczane lokatorowi odszkodowanie za bezumowne zajmowanie lokalu mieszkalnego jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT...

Zdaniem Wnioskodawcy, w świetle przepisów ustawy o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 r. pobieranie odszkodowania (w kwocie odpowiadającej wysokości czynszu najmu) za zajmowanie lokalu mieszkalnego bez tytułu prawnego w sytuacji gdy przeciwko osobie zajmującej taki lokal prowadzone są działania windykacyjne (w tym postępowanie sądowe a następnie egzekucyjne o eksmisję) nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Czynności, które podlegają opodatkowaniu muszą mieć charakter odpłatny, a odpłatność oznacza wykonywanie ich za wynagrodzeniem.

W ocenie Wnioskodawcy, w tym przypadku opłata za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego ze względu na swój odszkodowawczy charakter nie może być uznana za wynagrodzenie w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Czynność ta nie stanowi również świadczenia usług, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, gdyż Wnioskodawca podjął kroki zmierzające do eksmisji lokatora, tym samym stosunek najmu jako skutecznie rozwiązany ustał. Zdaniem Wnioskodawcy, świadczenie nie stanowiące usługi pozostaje poza zakresem regulacji cytowanego wyżej przepisu.

Stanowisko opiera Wnioskodawca na wyroku Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 24 lipca 2007 r. sygn. akt I SA/Gd 71/07.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zaistniałego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z przepisami art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług. Z ust. 2 ww. przepisu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 ww. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej mniemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z cyt. wyżej przepisów wynika, że przy określeniu czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone.

Analiza ww. przepisów ustawy o podatku od towarów i usług prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy usługą i otrzymana zapłatą.

W przedmiotowej sprawie kwestią wymagającą interpretacji jest ustalenie czy w przedstawionym we wniosku stanie faktycznym wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu nie podlega czy też podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Zgodnie z przepisami art. 18 ust. 1 ? ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie. Z zastrzeżeniem ust. 3, odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać od osoby, o której mowa w ust. 1, odszkodowania uzupełniającego. Osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł. Jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy, na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.).

Wykładnia gramatyczna powołanego przepisu wskazuje na odszkodowawczy charakter roszczenia, z jakim może wystąpić właściciel lokalu. Przepis ten nie tylko stanowi, że osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu uiszczać odszkodowanie, ale dokładnie precyzuje jego wysokość. Kwota, jaką ma otrzymać właściciel, powinna być równa stratom ponoszonym przez to, że osoba zajmuje jego lokal bez tytułu prawnego. Jak wynika z art. 18 ust. 2 ww. ustawy, odszkodowanie to ma odpowiadać wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu, a jeżeli nie pokrywa to poniesionych przez niego strat, może żądać od lokatora odszkodowania uzupełniającego. (...) O odszkodowaniu jest także mowa, gdy ustawodawca precyzuje wysokość roszczenia przysługującego właścicielowi od osoby uprawnionej do lokalu zamiennego albo socjalnego (art. 18 ust. 3), a także od gminy, która nie dostarczyła lokalu socjalnego.

Odszkodowanie należne od gminy stanowi różnicę pomiędzy odszkodowaniem, jakie właściciel mógłby otrzymać na podstawie art. 18 ust. 2 ww. ustawy, a tym, jakie należy mu się - na podstawie art. 18 ust. 3 - od osoby zajmującej lokal bez tytułu prawnego. Gdyby ustawodawca, chciał nadać roszczeniu przewidzianemu w art. 18 ww. ustawy inny charakter, to zamiast używać konsekwentnie określenia 'odszkodowanie', mógł stwierdzić, że chodzi tu tylko o wypłatę określonej sumy pieniężnej. Za takim ujmowaniem omawianego roszczenia przemawiają też ważne względy celowościowe. Właściciel, którego lokal zajmowany jest przez osobę bez tytułu prawnego, powinien mieć prawo do wyrównania szkody, jaką ponosi. Przepis art. 18 ww. ustawy został oparty na takim założeniu, o czym świadczy związanie należnego właścicielowi odszkodowania z wysokością strat, jakie ponosi z tytułu zajmowania jego lokalu przez osobę, która nie posiada do tego lokalu tytułu prawnego.

Skoro zatem ww. przepis przewiduje roszczenie odszkodowawcze, to odnosić należy do niego sformułowane w Kodeksie cywilnym ogólne zasady dochodzenia roszczeń o naprawienie szkody. Przesłanką powstania takiego roszczenia jest wykazanie szkody i istnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą a zdarzeniem, które ją wywołało. Zwrócić należy uwagę, że ustalając odszkodowanie należne od osoby zajmującej lokal bez tytułu prawnego, ustawodawca związał jego wysokość z wysokością czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu tego lokalu. Tylko jeżeli jego strata byłaby wyższa od takiego czynszu, właściciel może dochodzić wyższego odszkodowania. Zawsze więc, dochodząc odszkodowania, właściciel musi wykazać, że uzyskałby z wynajmu zajętego lokalu określony czynsz i że taki czynsz nie pokrywa całości straty, jaką ponosi w związku z zajmowaniem jego lokalu przez osobę bez tytułu prawnego.

Przenosząc powyższe na grunt ustawy o podatku od towarów i usług stwierdzić należy, iż w sprawie będącej przedmiotem wniosku występuje sytuacja gdy pomiędzy stronami ? tj. między właścicielem lokali a najemcami występuje brak porozumienia wyrażającego wolę świadczenia usługi najmu za wynagrodzeniem. Z tego powodu Wnioskodawca mógł ponieść określone straty. Wnioskodawca w trybie cyt. wyżej art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, żąda więc odszkodowania, które nie jest żadną z czynności wymienionych w art. 5 ustawy o podatku od towarów usług, określających przedmiot opodatkowania.

Zatem przedmiotowego odszkodowania nie można traktować jako należności z tytułu świadczenia usługi, jest bowiem rekompensatą za niemożność pobierania pożytków. Tym samym bezumowna czynność, na którą nie została wyrażona zgoda (ani wyraźna, ani dorozumiana), nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a żądanie z tego tytułu zapłaty nie stanowi należności za jej wykonanie.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016), skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2, 44-101 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.

Referencje

I SA/Gd 71/07, wyrok zwykłego składu wojewódzkiego sądu administracyjnego