Podatek dochodowy od osób fizycznych w zakresie sposobu opodatkowania środków pieniężnych otrzymanych (...)

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, z późn. zm.) oraz § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z 22 czerwca 2014 r. (data wpływu: 24 czerwca 2014 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie sposobu opodatkowania środków pieniężnych otrzymanych z towarzystwa ubezpieczeniowego na skutek dokonania wykupu częściowego lub całkowitego z polisy ? jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 24 czerwca 2014 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie sposobu opodatkowania środków pieniężnych otrzymanych z towarzystwa ubezpieczeniowego na skutek dokonania wykupu częściowego lub całkowitego z polisy.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Wnioskodawca (zwany dalej również jako: ?Zainteresowany?) jest osobą fizyczną będącą udziałowcem w Spółce z o.o. sp. k. (zwanej dalej jako: ?Spółka?).

Spółka zamierza zawrzeć z Ubezpieczycielem umowę ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym, gdzie Ubezpieczającym będzie Spółka, a Ubezpieczonym ? Wnioskodawca.

W ramach tej polisy składki będzie opłacać Spółka, która jest właścicielem polisy. Polisa ma charakter ochronno-inwestycyjny, co oznacza, że opłacanie przez Spółkę składki ochronnej będzie stanowiło przychód Wnioskodawcy (Ubezpieczonego) w części dotyczącej ubezpieczenia od ryzyka.

Na powyższą umowę A. będzie wpłacała składki 10 lat (subkonto składek regularnych) i wypłata z tego subkonta wiąże się z opłatami likwidacyjnymi jakie musiałaby ponieść spółka.

Poza tym, Spółka opłacając składki regularne w ramach tej polisy, może także wpłacać na rachunek dodatkowy polisy (subkonto składek dodatkowych) ? składki dodatkowe, które mają status aktywów wolnych, co oznacza, że możliwy jest ich wykup częściowy lub całkowity bez uiszczenia opłat likwidacyjnych.

Zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia, związanymi z tym produktem, o wypłatę częściową lub całkowitą środków z polisy może wystąpić do A. jedynie Spółka (jako Ubezpieczający), natomiast sam wykup częściowy lub całkowity może być dokonany na rzecz Spółki (Ubezpieczającego) lub Wnioskodawcy (Ubezpieczonego).

Możliwość dokonania wykupu częściowego lub całkowitego środków na rzecz Spółki lub Wnioskodawcy będzie wynikać od razu z zapisów polisy A. i nie będzie wiązać z koniecznością zawarcia później jakichkolwiek dodatkowych porozumień lub umów między A., Wnioskodawcą i Spółką.

Na marginesie warto podkreślić, że w sytuacji dokonania wykupu częściowego z polisy A., polisa nie ulega rozwiązaniu, a Spółka jest nadal zobowiązana do opłacania składek. Jedynie w sytuacji dokonania wykupu całkowitego, umowa ulega rozwiązaniu.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy w rozważanej sytuacji środki pieniężne otrzymane przez Wnioskodawcę (Ubezpieczonego) na skutek dokonania wykupu częściowego lub całkowitego z polisy przez Spółkę na rzecz Zainteresowanego, stanowią przychód zwolniony od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 361)?

Zdaniem Wnioskodawcy, art. 21 ust. 1 pkt 4 updof stanowi, że ?wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem:

1. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 lub art. 30c;
2. dochodu, o którym mowa w art. 24 ust. 15.?
   
   

W opinii Zainteresowanego, art. 21 ust. 15 updof lit. a) nie ma zastosowania w rozważanej sytuacji.

Jak stanowi natomiast art. 24 ust. 15 updof ?dochodem z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową ubezpieczenia zawartą na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej, w przypadku ubezpieczeń związanych z funduszami kapitałowymi, jest różnica między wypłaconą kwotą świadczenia a sumą składek wpłaconych do zakładu ubezpieczeń, które zostały przekazane na fundusz kapitałowy?. Art. 21 ust. 1 pkt 4 updof nie różnicuje, czy wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych jest kwota otrzymana z tytułu ubezpieczenia w związku z realizacją funkcji ochronnej (ubezpieczenie), czy też inwestycyjnej. W rozważanej sytuacji polisa ma charakter inwestycyjno-ochronny (tj. część składki jest wpłacana na inwestycje, a część składki dotyczy ubezpieczenia od ryzyka).

W ocenie Wnioskodawcy, gramatyczna wykładnia przepisów art. 21 ust. 1 pkt 4 oraz art. 24 ust. 15 jest czytelna nie budzi wątpliwości. Zgodnie z nią zwolnienie podatkowe nie dotyczy tej części dochodu wypłaconego przez Ubezpieczającego każdemu beneficjentowi ? bez względu, czy będzie to Ubezpieczający, czy Wnioskodawca (Ubezpieczony) ? który jest związany z częścią składki inwestowanej w fundusze kapitałowe. Jeśli jednak taki dochód nie wystąpi, wówczas kwoty wypłacone Wnioskodawcy (Ubezpieczonemu) przez A. w drodze dokonania wykupu częściowego (lub całkowitego) z takiej polisy w całości korzystają ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 4 updof. Powyższe stanowisko znajduje oparcie m.in. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 7 kwietnia 2009 r. sygn. akt I SA/Gd 36/09, który stwierdził, że: ?zwolnienie podatkowe nie dotyczy tej części dochodu wypłaconego przez zakład ubezpieczeń każdemu beneficjentowi (bez względu, czy jest to sam ubezpieczony, czy tez osoba trzecia), który jest związany z częścią składki inwestowaną w fundusze kapitałowe. Jeśli taki dochód w konkretnej sprawie nie wystąpi, wówczas wypłacone odszkodowanie w całości korzysta ze zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (...). Przepisy art. 21 ust. 1 pkt 4 i art. 24 ust. 15 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie różnicują, czy wolna od podatku jest kwota otrzymana z tytułu ubezpieczenia w związku z realizacją funkcji konkretnego odszkodowania (tj. funkcją ochronną, czy też inwestycyjną)?.

Oparciem dla przytoczonego stanowiska są również interpretacje indywidualne wydane przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu o sygnaturach: ILPB2/415-711/12-2/JK oraz ILPB2/415-1066/13-2/WM.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Natomiast art. 10 ust. 1 pkt 7 ww. ustawy stanowi, że jednym ze źródeł przychodu są kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a-c.

Po myśli art. 11. ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Zgodnie zaś z art. 11 ust. 2 ww. ustawy, wartość pieniężną świadczeń w naturze, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 2, określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.

Z kolei po myśli art. 11 ust. 2a ww. ustawy, wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:

1. jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców;
2. jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu;
3. jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku - według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku;
4. w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
   
   

Jeżeli świadczenia są częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica pomiędzy wartością tych świadczeń, ustaloną według zasad określonych w ust. 2 lub 2a, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika (art. 11 ust. 2b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Za przychody z kapitałów pieniężnych, w myśl art. 17 ust. 1 pkt 4 lit. d) ww. ustawy, uważa się dywidendy i inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, których podstawą uzyskania są udziały (akcje) w spółce lub spółdzielni, w tym również wartość dokonanych na rzecz wspólników spółek, nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, określoną według zasad wynikających z art. 11 ust. 2-2b.

W myśl art. 5a pkt 29 cyt. ustawy za akcję (udział) rozumie się również ogół praw i obowiązków wspólnika w spółce, o której mowa w pkt 28 lit. c i d.

Udział w zyskach osób prawnych oznacza również udział w zyskach spółek, o których mowa w pkt 28 lit. c i d (art. 5a pkt 31).

Natomiast spółką, o której mowa w cyt. wyżej art. 5a pkt 28 lit. c jest będąca podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych spółka komandytowo-akcyjna mająca siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Z kolei po myśli art. 17 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy za przychody z kapitałów pieniężnych, uważa się przychody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem ust. 1c.

Stosownie do postanowień art. 5a pkt 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ilekroć w ustawie jest mowa o funduszach kapitałowych ? oznacza to fundusze inwestycyjne oraz fundusze zagraniczne, o których mowa w przepisach o funduszach inwestycyjnych, oraz ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe działające na podstawie przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej, z wyjątkiem funduszy emerytalnych, o których mowa w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Z kolei w myśl art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem:

1. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 lub art. 30c,
2. dochodu, o którym mowa w art. 24 ust. 15.
   
   

Zgodnie z brzmieniem art. 24 ust. 15 ww. ustawy, dochodem z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową ubezpieczenia zawartą na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej, w przypadku ubezpieczeń związanych z funduszami kapitałowymi, jest różnica między wypłaconą kwotą świadczenia a sumą składek wpłaconych do zakładu ubezpieczeń, które zostały przekazane na fundusz kapitałowy.

Z powyższego wynika, że w przypadku otrzymania świadczenia w postaci zysku z polisy ubezpieczeniowej, opodatkowaniu podlega dochód, rozumiany ? zgodnie z wyżej przytoczonym art. 24 ust. 15 ww. ustawy ? jako różnica między wypłaconą kwotą świadczenia a sumą składek wpłaconych do towarzystwa ubezpieczeniowego.

Zgodnie z art. 30a ust. 1 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, od uzyskanych dochodów (przychodów) pobiera się 19% zryczałtowany podatek dochodowy, z zastrzeżeniem art. 52a:

• z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych (pkt 4);
• od dochodu z tytułu udziału w funduszach kapitałowych (pkt 5).
  
  

Dochodu, o którym mowa w art. 30a ust. 1 pkt 5, nie pomniejsza się o straty z tytułu udziału w funduszach kapitałowych oraz inne straty z kapitałów pieniężnych i praw majątkowych, poniesione w roku podatkowym oraz w latach poprzednich (art. 30a ust. 5 ww. ustawy).

W myśl art. 30a ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zryczałtowany podatek, o którym mowa w ust. 1 pkt 1-4 oraz pkt 6, 8 i 9, pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania, z zastrzeżeniem art. 24 ust. 5 pkt 1 i 4, ust. 5a, 5d i 5e.

Uzyskanych w ten sposób dochodów nie łączy się z dochodami opodatkowanymi na zasadach określonych w art. 27, tj. opodatkowanymi na zasadach ogólnych według skali podatkowej (art. 30a ust. 7 ww. ustawy).

Z przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Spółka, której Zainteresowany jest udziałowcem, zamierza zawrzeć umowę ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym, gdzie Ubezpieczającym będzie Spółka, natomiast Ubezpieczonym ? Wnioskodawca. Polisa ma charakter ochronno-inwestycyjny. W przyszłości może dojść do wykupu całkowitego lub częściowego polisy. W ramach tej polisy składki tak regularne, jak i dodatkowe opłacać będzie Spółka, która jest właścicielem polisy. Ponadto, o wypłatę częściową lub całkowitą środków z ww. polisy może wystąpić jedynie Spółka, natomiast sam wykup ? częściowy lub całkowity ? może być dokonany na rzecz Spółki (Ubezpieczającego) lub Wnioskodawcy (Ubezpieczonego).

Dla udzielenia odpowiedzi na pytanie zadane we wniosku przez Zainteresowanego niezbędne jest rozpatrzenie ? oprócz kwestii dotyczącej dochodu, o którym mowa w art. 21 ust. 15 ww. ustawy ? również zagadnienia dotyczącego nieodpłatnego świadczenia.

Ponieważ przepisy ustawy nie zawierają legalnej definicji pojęcia ?nieodpłatne świadczenia?, należy przyjąć takie rozumienie tego terminu, jakie ukształtowało się w orzecznictwie sądowo-administracyjnym. Pojęcie ?nieodpłatne świadczenie? było m.in. przedmiotem interpretacji Naczelnego Sądu Administracyjnego, który w uchwale podjętej w składzie siedmiu sędziów w 18 listopada 2002 r., sygn. akt FSP 9/02 stwierdził, że ?dla celów podatkowych pojęcie ?nieodpłatnego świadczenia? (?) ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono nie tylko świadczenie w cywilistycznym znaczeniu /działanie lub zaniechanie na rzecz innej strony - por. art. 353 KC/, ale w jego zakres wchodzą także wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy /wyrok Sądu Najwyższego z 13 czerwca 2002 r., III RN 106/01, jeszcze nie publ., a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 1999 r., III RN 31/99 - OSNAPU 2000 nr 13 poz. 496/.?

W rozpatrywanej sprawie, w przypadku zawarcia umowy ubezpieczenia Wnioskodawca (tj. Ubezpieczony) otrzyma nieodpłatne świadczenie w dniu opłacenia przez Spółkę składek regularnych i dodatkowych. Kwoty opłaconych przez ww. Spółkę składek będą wartością tego świadczenia nieodpłatnego stanowiącego przychód z kapitałów pieniężnych, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 lit. d) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Spółka opłacać będzie bowiem za udziałowca składkę, którą ten musiałby finansować z własnych środków, gdyby Wnioskodawca (tj. Ubezpieczony) na własną rękę przystąpił do analogicznej polisy. Niewątpliwie zatem uzyskuje korzyść z tego tytułu, że opłaty składki dokonywać będzie za Zainteresowanego Spółka.

Reasumując, stwierdzić należy, że późniejsza wypłata środków z polisy na rzecz Wnioskodawcy ? poza dochodem, o którym mowa w art. 24 ust. 15 ww. ustawy ? dokonana na skutek wykupu z polisy przez Spółkę nie rodzi obowiązku podatkowego, gdyż nie powoduje powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu, bowiem dot. środków, które podlegają opodatkowaniu na moment wpłaty składek przez Spółkę do Towarzystwa Ubezpieczeniowego.

Wobec powyższego, nie znajduje w przedmiotowej sprawie zastosowania art. 21 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy regulujący zwolnienie od podatku kwot otrzymanych z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych. Zatem, nie sposób zgodzić się z twierdzeniem Wnioskodawcy, że jeśli nie wystąpi dochód z części inwestycyjnej składki, to kwoty wypłacone Zainteresowanemu (Ubezpieczonemu) przez Towarzystwo Ubezpieczeniowe w drodze dokonania wykupu częściowego (lub całkowitego) z takiej polisy w całości korzystają ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych wynikającego z przywołanego wyżej przepisu ustawy podatkowej.

W konsekwencji, stanowisko Zainteresowanego w sprawie oceny prawnej zdarzenia przyszłego należało uznać za nieprawidłowe.

Wskazać również należy, że w przypadku, gdy Zainteresowany w wyniku wypłaty środków z polisy dotyczących części inwestycyjnej składki uzyska dochód ? o którym mowa w art. 21 ust. 15 ww. ustawy ? to będzie on podlegał opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 30a i nie będzie podlegał wnioskowanemu zwolnieniu przedmiotowemu, gdyż lit. b) art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wyłącza spod zwolnienia dochód z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową ubezpieczenia zawartą na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Odnosząc się do powołanego przez Wnioskodawcę wyroku sądu administracyjnego, wskazać należy, że stanowisko przyjęte w tym orzeczeniu nie może stanowić samodzielnej podstawy prawnej stanowiska tut. Organu. Powyższe wynika przede wszystkim z przeszkód natury formalnoprawnej. Zgodnie bowiem z art. 153 ustawy ? Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia.

Z kolei, w odniesieniu do powołanych we wniosku interpretacji indywidualnych, stwierdzić należy, że zostały one wydane w indywidualnych sprawach i nie mają zastosowania ani konsekwencji wiążących w odniesieniu do żadnego innego zaistniałego stanu faktycznego, czy też zdarzenia przyszłego.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację ? w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.