Opodatkowanie zadatku. sygn: ILPB2/415-731/14-4/WS

UZASADNIENIE

W dniu 30 czerwca 2014 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zadatku.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Sprawa dotyczy niewykonania przedwstępnej umowy kupna sprzedaży nieruchomości zabudowanej domem mieszkalnym, z dnia 6 kwietnia 2013 r. spisanej między sprzedającymi ? Wnioskodawcą i jego żoną, a Kupującymi. Strony w ww. umowie dowolnie i bez przymusu ustaliły warunki umowy oraz ustaliły wysokość zadatku w gotówce w kwocie 8 000,00 zł na poczet ceny sprzedaży, tj. 355 000,00 zł, przy wykonaniu warunków umowy przez obie strony. Bezspornym jest fakt, że Wnioskodawca dotrzymał warunków umowy pod każdym względem, a nawet starał się dodatkowo zmobilizować stronę kupującą (dodatkowe pisma, telefony itp.) do sfinalizowania ww. transakcji, ewentualnie do odstąpienia od tej transakcji, ale bez skutku. Kupujący ani telefonicznie, ani pisemnie nie wykazał dobrej woli do kontaktu z Zainteresowanym, nie przystąpił do spisania aktu notarialnego na nieruchomość objętą przedwstępną umową kupna ? sprzedaży z dnia 6 kwietnia 2013 r. Z uwagi na powyższe zadatek pozostał, który w ocenie Wnioskodawcy należy traktować jako odszkodowanie. Odszkodowanie to, nie powinno rodzić skutków do opodatkowania, ponieważ ww. nieruchomość od dnia 6 kwietnia 2013 r. do dnia 30 września 2013 r. Wnioskodawca miał zablokowaną do sprzedaży, a po 30 września 2013 r., w październiku, Zainteresowany sprzedał nieruchomość, ale za kwotę 260 000,00 zł.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy Wnioskodawca ma zapłacić podatek dochodowy od otrzymanego zadatku w kwocie 8 000,00 zł, który otrzymał w dniu 6 kwietnia 2013 r. przy spisaniu przedwstępnej umowy kupna ? sprzedaży nieruchomości, zabudowanej domem mieszkalnym?

Zdaniem Wnioskodawcy, w praktyce kontraktowej powszechne jest stosowanie postanowienia umownego dotyczącego wręczenia zadatku, celem zmobilizowania strony do dotrzymania warunków zawartej umowy. Należy zauważyć, że terminem tym określane jest zarówno samo postanowienie umowne, jak i faktycznie wręczone przy zawarciu umowy pieniądze, które stanowią część przyszłego świadczenia. Zgodnie z art. 394 Kodeksu cywilnego zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować. Przy odstąpieniu od umowy przez uprawnionego nieistotnym jest czy świadczenie miałoby dla niej jeszcze jakiekolwiek znaczenie, ponieważ swój interes zaspokaja on bezpośrednio z przedmiotu zadatku, a nawet przyjmuje się, że pełni on funkcję odszkodowania. Według przeważającego poglądu powinien być traktowany jako szczególna sankcja majątkowa, której podstawową funkcją jest dyscyplinowanie strony do dotrzymania zawartej umowy. Należy podkreślić, że niewykonanie umowy przez kupującego nie powinno rodzić skutków odpowiedzialności przez stronę sprzedającą. Biorąc powyższe pod uwagę, stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny ww. sprawy jest takie, że nie powinno to rodzić odpowiedzialności, tj. opisany ww. zadatek w kwocie 8 000,00 zł nie powinien być traktowany jako dochód do opodatkowania, tylko jako odszkodowanie objęte zwolnieniem od podatku, ponieważ kwotę po sprzedaniu faktycznie ww. nieruchomości Wnioskodawca otrzymał 260 000, 00 zł, a nie 355 000,00 zł. Kupujący zablokował Wnioskodawcy sprzedaż nieruchomości przez pół roku, a ceny sprzedaży nieruchomości, tj. domów mieszkalnych spadały bardzo znacząco w dół. Kwota uzyskana ze sprzedaży ww. nieruchomości była ogromną stratą.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361, ze zm.) ? opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z treści tego przepisu wynika zatem, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych ustawy bądź, od których Minister Finansów zaniechał poboru podatku w drodze rozporządzenia.

W treści art. 10 ust. 1 ww. ustawy, zostały określone źródła przychodów, gdzie m.in. wymienia się inne źródła (pkt 9).

Stosownie do art. 20 ust. 1 ustawy ? za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy ? przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10, w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ? kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy ? wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
   
   

Stosownie natomiast do art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy ? wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
   
   

Przywołane uregulowania prawne wskazują jednoznacznie, że nie wszystkie odszkodowania i zadośćuczynienia otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego.

Ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych korzystają jedynie te odszkodowania i świadczenia, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy. Wyłączenie dotyczy m.in. odszkodowań i zadośćuczynień, które przewidziane zostały umową stron.

Z kolei zakres zwolnienia wynikający z art. 21 ust.

1 pkt 3b ww. ustawy obejmuje tylko te odszkodowania lub zadośćuczynienia, które zostały otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej. Przy czym nie korzystają ze zwolnienia odszkodowania otrzymane z związku z prowadzoną działalnością gospodarczą ani odszkodowania dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Czyli zwolnione z opodatkowania są tylko odszkodowania (wypłacone na podstawie wyroku lub ugody sądowej) za tzw. szkodę rzeczywistą stanowiącą poniesienie straty, a nie dotyczącą utraconych korzyści.

W myśl art. 394 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121) ? w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Natomiast § 2 przytoczonego artykułu stanowi, że w razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.

Przez zadatek rozumie się zatem pewną sumę pieniężną lub rzecz daną przy zawarciu umowy.

Szczególna rola zadatku ujawnia się w przypadku niewykonania umowy z powodu okoliczności, za które dłużnik ponosi wyłączną odpowiedzialność. W przypadku takim wierzyciel może bez wyznaczenia dodatkowego terminu od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sam go dał, może żądać sumy dwukrotnie wyższej i to bez względu na to czy poniósł szkodę i w jakiej wysokości.

Zatem dany zadatek pełni tu funkcje surogatu odszkodowania za niewykonanie umowy, występuje jako świadczenie o charakterze quasi odszkodowawczym. Zachowanie przedmiotu zadatku lub uzyskany zwrot jego podwójnej wartości nie stanowią jednak odszkodowania, a jedynie pełnią tą samą funkcję. Konsekwencją powyższego charakteru jest ? zarówno w przypadku przepadku zadatku, jak i uzyskania sumy dwukrotności przekazanego zadatku ? niemożność domagania się uzupełniającego odszkodowania na zasadach ogólnych Kodeksu cywilnego.

Otrzymana kwota zadatku, nie jest również zadośćuczynieniem. Podkreślenia wymaga, że zadośćuczynienie, analogicznie jak odszkodowanie, jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. W doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia ?zadośćuczynienia? z doznaną krzywdą (uszczerbkiem niematerialnym). Również z pojęciem krzywdy pojęcie ?zadośćuczynienia? wiąże Słownik Języka Polskiego. Z wyrównywaniem tak powstałej krzywdy (szkody niemajątkowej) przepisy prawa wiążą zadośćuczynienie pieniężne określone art. 445 i 448 Kodeksu cywilnego.

Na podstawie art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego ? w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Przepis art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi natomiast, że w przypadkach przewidzianych w art. 444 tej ustawy sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Z kolei art. 448 Kodeksu pozwala dochodzić zadośćuczynienia za naruszenie każdego dobra osobistego.

Tym samym stwierdzić należy, że zadośćuczynieniu pieniężnemu przepisy Kodeksu cywilnego jednoznacznie nadają funkcję kompensacyjną. Pieniądze otrzymane przez poszkodowanego tytułem zadośćuczynienia mają zrekompensować mu negatywne przeżycia poprzez dostarczenie środków do realizacji jego pragnień i pełniejszego zaspokajania jego potrzeb. Wynika to z ogólnych zasad prawa cywilnego, które ma m.in. zapewniać możliwości wyrównania doznanych szkód. Zatem brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do nazywania kwoty zadatku ? zadośćuczynieniem.

Mając na uwadze powyższe wyjaśnienia należy stwierdzić, że otrzymana przez Wnioskodawcę kwota zadatku, stanowić będzie przychód z innych źródeł, podlegający opodatkowaniu. Przychód ten pomniejszony zgodnie z art. 22 ust. 1 o koszty jego uzyskania stanowi dochód, który należy wykazać w zeznaniu o wysokości osiągniętego dochodu.

Zauważyć bowiem należy, że zadatek jako świadczenie o charakterze quasi odszkodowawczym, nie mieści się w katalogu zwolnień przedmiotowych, zamieszczonych w art. 21 ust. 1 ww. ustawy. Wynika to z faktu, że odszkodowania jak i zadośćuczynienia są zwolnione od opodatkowania jedynie w wyjątkowych, ściśle wymienionych w tym przepisie, przypadkach.

W niniejszej sprawie brak jest również możliwości skorzystania ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Pierwszą przyczyną jest omówiona wyżej okoliczność, że świadczenie otrzymane przez Wnioskodawcę nie jest odszkodowaniem ani zadośćuczynieniem. Drugą przyczyną jest natomiast okoliczność, że nie zostało otrzymane na podstawie wyroku ani ugody sądowej.

Reasumując, kwota zadatku podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jako przychód z innych źródeł.

Stanowisko Wnioskodawcy należało zatem uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację ? w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.