Zakres zwolnienia z opodatkowania odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu

Zakres zwolnienia z opodatkowania odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA


Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów ? uwzględniając prawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, sygn. akt I SA/Łd 1145/10/11 (data wpływu 22.02.2013 r.) ? stwierdza, że stanowisko Pani przedstawione we wniosku z dnia 28.04.2009 r. (data wpływu 13.07.2009 r.) uzupełnionym pismem z dnia 10.07.2008 r. (data wpływu 14.07.2008 r.) na wezwanie z dnia 30.06.2008 r. Nr IPPB2/415-708/08-2/SP oraz uzupełnione pismem z dnia 15.09.2009 r. (data wpływu 17.09.2009 r.) na wezwanie z dnia 01.09.2009 r. Nr IPPB2/415-708/08/09-8/SP, o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia z opodatkowania odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu ? jest nieprawidłowe.

Porady prawne

UZASADNIENIE


W dniu 13.07.2008 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia z opodatkowania odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu.

Z uwagi na braki formalne, pismem z dnia 30.06.2008 r. Nr IPPB2/415-708/08-2/SP, tut. Organ wezwał Wnioskodawczynię do uzupełnienia braków formalnych wniosku.


Pismem z dnia 10.07.2008 r. (data wpływu 14.07.2008 r.), uzupełniono przedmiotowy wniosek w terminie.


W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:


W 2007 r. zakończyło się wieloletnie postępowanie sądowe, w wyniku którego Wnioskodawczyni otrzymała od posiadacza zależnego w złej wierze odszkodowanie. Praktycznie chodziło o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z części budynku użytkowego i mieszkalnego za okres 10 lat. W czasie trwania procesu Wnioskodawczyni pracowała zawodowo. Dochody, które uzyskiwała były niższe od I progu skali podatkowej.


Pismem z dnia 30.06.2008 r. Nr IPPB2/415-708/08-2/SP wezwano Wnioskodawczynię do uzupełnienia wniosku poprzez przedstawienie bardziej szczegółowo stanu faktycznego.


Wnioskodawczyni uzupełniła wniosek w terminie. Doprecyzowała, iż Sąd Okręgowy wyroku z dnia 15 maja 2006 r., rozstrzygnął, że odszkodowanie zostało zasądzone: ?zgodnie z art. 224 § 2 w zw. z art. 225 i 230 ustawy Kodeks cywilny, posiadacz zależny w złej wierze jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy.? Ponadto Wnioskodawczyni wskazała, że nie prowadziła działalności gospodarczej.


W związku z powyższym zadano następujące pytanie.


Czy w związku z otrzymaniem w 2007 r. odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu przez okres 10 lat, Wnioskodawczyni jest zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych?


Zdaniem Wnioskodawcy, Wnioskodawczyni nie jest zobowiązana do zapłaty podatku, ponieważ odszkodowanie jest zwolnione z podatku dochodowego. Inne stanowisko doprowadziłoby do opodatkowania na zasadach ogólnych, co wykluczałoby możliwość wyboru zryczałtowanej formy opodatkowania (w czasie rzeczywistym) lub podatku liniowego, a istotną część wpływów nie możnaby przeznaczyć na remonty oraz inne odliczenia i ulgi (np. amortyzacja, ulga mieszkaniowa, itd.).


Tylko odszkodowanie wolne od podatku jest jedynym i zgodnym z prawem rozwiązaniem w opisywanym przypadku.


Gdyby uznać takie opodatkowanie, to oznaczałoby, że Państwo uzyskałoby od poszkodowanego kwotę większą, niż gdyby prawa nie łamano (bezumowne korzystanie).


Zgodnie z konstytucyjną zasadą, iż Państwo stoi na straży prawa, ww. pobrana opłata od poszkodowanego, w okolicznościach łamania prawa, niż gdyby go nie łamano, jest niemożliwa.

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów wydał na podstawie ww. wniosku interpretację indywidualną przepisów prawa podatkowego Nr IPPB2/415-708/08-4/SP z dnia 06.08.2008 r., w której nie podzielił stanowiska Strony i stwierdził, iż otrzymane odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu stanowi przychód ?z innych źródeł?, o których mowa w art. 20 ust. 1 cytowanej ustawy i należy je wykazać w zeznaniu rocznym za rok podatkowy, w którym zostało wypłacone.


Interpretację skutecznie doręczono w dniu 13.08.2008 r.

W związku z powyższym rozstrzygnięciem Wnioskodawczyni za pośrednictwem pełnomocnika, na mocy art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) w dniu 21.08.2008 r. (data wpływu 25.08.2008 r.) wezwała organ podatkowy do usunięcia naruszenia prawa.

W wyniku ponownej analizy sprawy, z uwzględnieniem zarzutów przytoczonych z wezwaniu do usunięcia naruszenia prawa, w dniu 30.09.2008 r. pismem Nr IPPB2/415-708/W/08-6/SP udzielono odpowiedzi na ww. wezwanie, w którym stwierdzono brak podstaw do zmiany ww. indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego. Odpowiedź została skutecznie doręczona w dniu 20.10.2008 r.

Na powyższą interpretację przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie z dnia 06.08.2008 r. Nr IPPB2/415-708/08-4/SP Strona wniosła pismem z dnia 08.10.2008 r. (data nadania 09.10.2008 r., data wpływu 14.10.2008 r.) skargę z powodu jej niezgodności z prawem.

Odpowiedź na ww. skargę została przekazana do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w dniu 13.11.2008 r.

Wyrokiem z dnia 28.04.2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uchylił zaskarżoną interpretację. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, iż bez ustalenia stanu faktycznego nie można przesądzić, czy całe lub część odszkodowania podlega, czy też jest zwolnione z opodatkowania.

W związku z powyższym, wykonując dyspozycję Sądu, tut. Organ podatkowy pismem z dnia 01.09.2009 r. Nr IPPB2/415-708/08/09-8/SP wezwał Stronę do doprecyzowania stanu faktycznego poprzez jednoznaczne wskazanie, w jakiej wysokości otrzymane odszkodowanie dotyczy jedynie wyrównania utraconych korzyści, które Strona mogłaby osiągnąć, gdyby szkody nie wyrządzono, a w jakiej naprawienia zaistniałej szkody. Strona została pouczona, iż w przypadku braku odpowiedzi na wezwanie w przedmiocie uzupełnienia braków formalnych, wniosek stosownie do przepisu art. 14g § 1 i § 3 Ordynacji podatkowej, zostanie pozostawiony bez rozpatrzenia.

W odpowiedzi na ww. wezwanie pełnomocnik Skarżącej przesłał jedynie ksero wyroku wraz z uzasadnieniem wydanym przez Sąd powszechny, natomiast w piśmie zawarł stwierdzenie, że ?odpis wyroku wyjaśnia zarówno wysokość kwot jak i podstawę wyrokowania odnośnie tych kwot?.

Ze względu na fakt, iż przedmiotowe uzupełnienie nie spełniało wymogów formalnych tut. organ podatkowy nie znalazł podstaw do rozpatrzenia wniosku i postanowieniem z dnia 13.10.2009 r. Nr IPPB2/415-708/08/09-10/SP pozostawił wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej bez rozpatrzenia. Postanowienie zostało skutecznie doręczone w dniu 22.10.2009 r.

Pismem z dnia 29.10.2009 r. (data stempla pocztowego 29.10.2009 r., data wpływu 02.11.2009 r.) Strona wniosła w terminie zażalenie na powyższe postanowienie.


Postanowieniem z dnia 26.11.2009 r. Nr IPPB2/415-708/08/09-12/SP utrzymano w mocy postanowienie z dnia 13.10.2009 r. Nr IPPB2-415-708/08/09-10/SP o pozostawieniu wniosku bez rozpatrzenia. Postanowienie zostało skutecznie doręczone w dniu 22.10.2009 r.


Na niniejsze postanowienie Strona złożyła pismem z dnia 11.01.2010 r. (data stempla pocztowego 11.01.2010 r., data wpływu 14.01.2010 r.) skargę.


Odpowiedź na ww. skargę została przekazana do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi w dniu 11.02.2010 r.


Wyrokiem z dnia 24.11.2010 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uchylił zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, iż po przedstawieniu przez pełnomocnika Strony Skarżącej treści wyroku Sądu Okręgowego z Łodzi z dnia 15 maja 2006 r., którego dotyczy wniosek o udzielenie indywidualnej interpretacji przepisów prawa nie ma już faktycznych przeszkód do zajęcia przez Dyrektora Izby Skarbowej merytorycznego stanowiska w przedmiocie tego wniosku. Ponadto Sąd wskazał, iż uchylanie się od wydania ostatecznego rozstrzygnięcia stanowi naruszenie wskazanego w skardze art. 14b O.p., a także zasad wyrażonych w art. 120 i art. 121 § 1 O.p.


Od powyższego wyroku, w dniu 14.02.2011 r. tut. organ wniósł skargę kasacyjną.


Wyrokiem z dnia 06.12.2012 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny w pełni podzielił stanowisko przyjęte przez Sąd I instancji uznając, iż Strona w sposób prawidłowy wypełniła wezwanie Organu podatkowego sformułowane w piśmie z dnia 01 września 2009 r.


W dniu 22.02.2013 r. do tut. organu wpłynęło prawomocne orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 24.11.2010 r. sygn. akt I SA/Łd 1145/10 wraz z aktami sprawy. Wyrok ten stał się prawomocny z dniem 06.12.2012 r.


W świetle obowiązującego stanu prawnego ? biorąc pod uwagę rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 24.11.2010 r. sygn. akt I SA/Łd 1145/10 ? stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.


Zgodnie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 11 ust. 1 ww. ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.


Rodzaje źródeł przychodów zostały określone w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdzie w pkt 9 wymieniono inne źródła.


Zgodnie z postanowieniami z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Jak dowodzi użycie sformułowania ?w szczególności?, definicja źródeł przychodów ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie. Z przychodem z innych źródeł mamy zatem do czynienia w każdym przypadku, kiedy podatnik osiąga korzyść majątkową.

Odszkodowanie stanowi co do zasady przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie odszkodowania podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych określonym w art. 21 ust. 1 ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku. Jednakże należy podkreślić, iż korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.


Stosownie do treści art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

  1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
  2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
  3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
  4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
  5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
  6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
  7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Natomiast w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b powołanej ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań:

  1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
  2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Należy zaznaczyć, że zwolnieniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 objęte są tylko odszkodowania (zadośćuczynienia), których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Oznacza to, że zwolnienie nie obejmuje wszystkich odszkodowań, a tylko tych, których wysokość lub zasady ustalania zostały określone wprost w stosownych przepisach prawa, z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych kategorii odszkodowań. Zwolnieniu podlegają także inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, z wyjątkami wskazanymi w przepisie art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a)-b) ww. ustawy. Przepis ten nie będzie jednakże miał zastosowania w omawianym przypadku chociażby ze względu na to, że świadczenie opisane we wniosku nie zostało otrzymane ani na podstawie wyroku ani ugody sądowej.


Zagadnienia dotyczące bezumownego korzystania z nieruchomości zostały uregulowane w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).


Zgodnie z art. 222 § 1 tej ustawy, właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.


Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń (art. 222 § 2 K. c.).


Z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego wynika, iż w 2007 r. zakończyło się wieloletnie postępowanie sądowe, w wyniku którego Wnioskodawczyni otrzymała od posiadacza zależnego w złej wierze odszkodowanie. Praktycznie chodziło o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z części budynku użytkowego i mieszkalnego za okres 10 lat. Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z dnia 15 maja 2006 r., sygn. akt II C 528/03, rozstrzygnął, że odszkodowanie zostało zasądzone: ?zgodnie z art. 224 § 2 w zw. z art. 225 i 230 ustawy Kodeks cywilny, posiadacz zależny w złej wierze jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy.? Ponadto Wnioskodawczyni wskazała, że nie prowadziła działalności gospodarczej.

Wskazać należy, iż odszkodowanie jest świadczeniem, którego celem jest naprawienie wyrządzonej szkody. W praktyce szkoda może obejmować stratę polegającą na ubytku w majątku ? wskutek doznania tej straty poszkodowany staje się uboższy niż był dotychczas lub może dotyczyć utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógłby się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono ? wówczas poszkodowany nie staje się bogatszy, jakkolwiek mógł liczyć na wzbogacenie się.

Zgodnie z art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (art. 224 § 2 K.c.).

W myśl postanowień art. 225 Kodeksu cywilnego obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.


Zgodnie z art. 230 Kodeksu cywilnego przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Stosownie do treści powołanych wyżej przepisów art. 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego, w przypadku zaistnienia wymienionych tam okoliczności samoistny posiadacz obowiązany jest względem właściciela m.in. do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy (bezumowne). Przy czym trzeba wyraźnie zaznaczyć, że wynagrodzenie to nie stanowi, jak twierdzi Wnioskodawczyni, odszkodowania lecz jest skutkiem regulowania stosunków między właścicielem a nieuprawnionym posiadaczem, ochronę interesów właściciela i przywracania zakłóconej równowagi między tymi podmiotami. Wynagrodzenie z art. 224 § 1 i art. 255 Kodeksu. cywilnego ułatwia właścicielowi osiągnięcie celu gospodarczego polegającego na zrównaniu jego stanu majątkowego (w zakresie ograniczonym jednak do skutków wynikających z prawa własności określonej rzeczy) do poziomu, który można byłoby osiągnąć, gdyby właściciel z niej mógł korzystać. Przepisy art. 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego w zakresie wymienionych w nich roszczeń wyłączają inne podstawy odpowiedzialności posiadacza wobec właściciela (wyrok SN z dnia 9 czerwca 2000 r. sygn. akt IV CKN 1159/00).

Zarówno powstanie roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak i wysokość wynagrodzenia nie zależy od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia (wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2004 r. sygn. akt IV CK 273/03).

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie nie jest i nie może być odszkodowaniem z tytułu pozbawienia posiadania rzeczy, wiąże się bowiem z faktem wykonywania posiadania samoistnego (art. 225 K.c), a nie wyrządzenia szkody w jakiejkolwiek postaci. Roszczenie to łączy wprawdzie w sobie pierwiastki roszczenia odszkodowawczego i o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. Jednakże pomimo pełnienia podobnych funkcji roszczenie o wynagrodzenie jest odrębnym roszczeniem, niezależnym od przesłanek roszczeń o naprawienie szkody i zwrot bezpodstawnego wzbogacenia.

Tak więc, w świetle powołanych wyżej przepisów ustawy Kodeks cywilny, przysługujące, na mocy art. 224 § 2 i art. 225 tej ustawy (przywołanych zresztą przez Wnioskodawczynię i będących, jak wynika z wniosku, podstawą zasądzenia odszkodowania ? wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy), od samoistnego posiadacza wynagrodzenie nie jest naprawieniem szkody wyrządzonej właścicielowi, lecz wynagrodzeniem (zapłatą) za korzystanie z jego rzeczy, które posiadacz musiałby uiścić właścicielowi, gdyby jego posiadanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej; a więc tym co uzyskałby właściciel, gdyby rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego stosunku prawnego. Tym samym tak wypłacone świadczenie nie jest odszkodowaniem, do którego miałyby zastosowanie przepisy prawa cywilnego regulujące wysokość lub zasady ustalania roszczeń odszkodowawczych.

Skoro zatem wymienione w art. 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego wynagrodzenie nie jest odszkodowaniem, to jego otrzymanie nie uzasadnia zastosowania przepisów art. 21 ust. 1 pkt 3 lub pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Co prawda ustawa podatkowa nie zawiera definicji szkody czy odszkodowania tym niemniej rozumienie tych pojęć nie może odbiegać od przyjętego w systemie prawa cywilnego ich znaczenia. O tym co stanowi szkodę oraz jakie są zasady i sposoby jej naprawienia decydują (generalnie) przepisy art. 361 i art. 363 Kodeksu cywilnego.


Jak stanowi przepis art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 K.c.).

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje zatem spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu lub dzierżawy, która zostałaby zawarta, gdyby nieruchomość nie została zajęta bezumownie. Przepisy prawa cywilnego dają więc właścicielowi rzeczy prawo do roszczenia o wynagrodzenie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel uzyskałby, gdyby nieruchomość wynajął. Utrata korzyści w szczególności polega na nieuzyskaniu pożytków cywilnych (czynsz z najmu), które nieruchomość przynosi.

Przysługujące na mocy art. 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego wynagrodzenie nie jest zatem naprawieniem szkody wyrządzonej właścicielowi, lecz wynagrodzeniem zapłaty za korzystanie z jego rzeczy, którą posiadacz musiałby uiścić właścicielowi, gdyby jego posiadanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej; a więc tym co uzyskałby właściciel, gdyby rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego, umownego stosunku prawnego. Wynagrodzenie to jest należne bez względu na uszczerbek majątkowy jaki poniósł lub mógłby ponieść właściciel pozbawiony możliwości korzystania z rzeczy (wyrok WSA w Gliwicach z dnia 27 marca 2008 r., sygn. akt I SA/Gl 1076/07, LEX Nr 468775).


Ponadto w art. 224 Kodeksu cywilnego ustawodawca wyraźnie odróżnił odszkodowanie (za zużycie, utratę lub pogorszenie rzeczy) od wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Skoro sam ustawodawca rozgraniczył te dwa pojęcia, to nie można przyjmować, że w pojęciu odszkodowanie mieści się również wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy (nieruchomości).

Analiza przedstawionego zdarzenia przyszłego i wyroku Sądu Okręgowego z dnia 15 maja 2006 r., sygn. akt II C 528/03 wskazuje, iż zasądzone wyrokiem świadczenie ma na celu wyrównanie utraconych korzyści, które uzyskałaby Wnioskodawczyni, gdyby nieruchomość nie została zajęta w sposób bezumowny. Zarówno z przestawionego zdarzenia przyszłego, jak i z ww. wyroku nie wynika, aby przedmiotowe świadczenie dotyczyło naprawienia zaistniałej szkody. W związku z tym świadczenie to nie może korzystać ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zakres zwolnienia wynikający z tego przepisu obejmuje tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczy utraconych korzyści. Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i odszkodowanie z tytułu utraconego zysku. Odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.


Mając na uwadze przedstawione zdarzenie przyszłe oraz powołane wyżej przepisy prawa, należy zatem stwierdzić, iż otrzymane przez Wnioskodawczynię na podstawie wyroku świadczenie pieniężne podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jako nie objęte katalogiem zwolnień przedmiotowych od tego podatku.


Reasumując, wypłacone wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie może korzystać ze zwolnienia od podatku zarówno na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3, jak i art. 21 ust. 1 pkt 3b oraz art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i w związku z tym stanowią dla Wnioskodawczyni przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.


Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.


Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, ul. Piotrkowska 135, 90-434 Łódź, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.

Masz inne pytanie do prawnika?

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika