Ustawa o podatku od towarów i usług nie posługuje się pojęciami rozliczenie rzeczywiste i rozliczenie (...)

Ustawa o podatku od towarów i usług nie posługuje się pojęciami rozliczenie rzeczywiste i rozliczenie nierzeczywiste oraz nie reguluje w sposób szczególny podstawy opodatkowania czynności wynikających z umów pośrednictwa finansowego. Oznacza to, że dla tego typu usług podstawę opodatkowania określa się według zasad ogólnych wynikających z art. 29 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy, tj. kwota należna z tytułu czynności pośrednictwa finansowego. Należność ta winna wynikać z umów zawieranych z kontrahentami, z uwzględnieniem przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi ( Dz. U. z 2005 r. Nr 183 poz. 1538 ze zm.).

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r. Nr 112, poz. 770) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 03.12.2007 r. (data wpływu 10.12.2007 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podstawy opodatkowania w transakcjach instrumentów pochodnych - jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 05.12.2007 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podstawy opodatkowania w transakcjach instrumentów pochodnych.

W piśmie z dnia 31.01.2008 r. (data wpływu 04.02.2008 r.), będącym uzupełnieniem wniosku, Wnioskodawca sprecyzował pytanie w zakresie podatku od towarów i usług, uzupełnił stan faktyczny przedstawiony we wniosku i własne stanowisko w sprawie.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej Bank S.A. (Spółka) zawiera z klientami transakcje na rynku instrumentów pochodnych. Przedmiotem obrotu na tym rynku nie są ani towary, ani papiery wartościowe, lecz tzw. instrumenty pochodne, czyli umowy (kontrakty) na transakcje, które zostaną zrealizowane w przyszłości. Instrumenty pochodne (tzw. derywaty) dają prawo do:

  • nabycia lub sprzedaży instrumentu pierwotnego (np. papieru wartościowego, waluty) w przyszłości po określonej w momencie zawierania umowy cenie lub
  • dokonania określonego rozliczenia pieniężnego.

W praktyce, umowy zawierane na rynku instrumentów pochodnych służą klientom do zabezpieczania się przed stratami związanymi z niekorzystnymi zmianami na rynku cen akcji, walut oraz stóp procentowych.

Spółka zawiera z klientami transakcje służące m.in. zarządzaniu ryzykiem kursów walutowych oraz ryzykiem stopy procentowej. Do transakcji terminowych służących zarządzaniu ryzykiem stopy procentowej oraz kursu walutowego, zawieranych przez Spółkę należą m.in. następujące kontrakty:

  • terminowe transakcje stopy procentowej (tzw. FRA, tj. Forward Rate Agreement), w ramach, których dwaj partnerzy (klient - Spółka) określają wysokość stopy procentowej, która będzie miała zastosowanie do ich wzajemnego przyszłego rozliczenia, a także ustalają kwotę, do której stosowana będzie ta hipotetyczna stopa procentowa. Umowa zawierana jest na określony z góry czas, po upływie, którego strony umowy dokonują rozliczenia różnicy pomiędzy iloczynem uzgodnionej kwoty i stawki procentowej transakcji, a iloczynem uzgodnionej kwoty i właściwej dla danego okresu umownego stopy referencyjnej, (np. Libor). W transakcji FRA nie dochodzi do faktycznego przepływu kapitału w jego nominalnej wysokości, gdyż przedmiotem wypłaty (na rzecz Spółki bądź na rzecz klienta) jest jedynie kwota stanowiąca iloczyn uzgodnionej w umowie kwoty oraz stopy procentowej stanowiącej różnicę pomiędzy hipotetyczną stopą ustaloną przez strony w kontrakcie a stopą referencyjną. Dla przykładu, klient zawiera umowę ze Spółką na okres 1 roku ustalając stopę procentową na poziomie X, zaś punktem odniesienia będzie stopa referencyjna Y. Umowa jest zawierana dla kwoty 100 jednostek. Jeśli po zakończeniu roku okaże się, iż stopa X jest wyższa od stopy referencyjnej Y, Spółka jest zobowiązana dokonać na rzecz klienta wypłaty kwoty płatności obliczonej od ustalonej kwoty kapitału (tj. od kwoty 100 jednostek) według stopy procentowej (X-Y), za okres, na który zawarta została umowa. W takim przypadku Spółka realizuje stratę na transakcji. Jeśli natomiast stopa referencyjna Y przewyższa w danym okresie ustaloną przez strony stopę procentową X, odpowiednio ustaloną kwotę wypłaca klient na rzecz Banku.
  • swap procentowy (tzw. IRS, tj. Interest Rate Swap) to umowa pomiędzy Spółką a klientem na zamianę w przyszłości stopy procentowej od umownej kwoty nominału ze stopy zmiennej na stałą (bądź odwrotnie). W ramach kontraktu, w ustalonych okresach płatności, jedna ze stron zobowiązuje się do dokonywania na rzecz drugiej strony płatności swapowych według określonej z góry stałej stopy procentowej, natomiast druga strona zobowiązuje się do dokonywania płatności swapowych według zmiennej, rynkowej stopy procentowej ustalanej na początku każdego okresu umownego (np. WIBOR 1M). W ramach kontraktu nie dochodzi do rzeczywistej wymiany kapitału, od którego obliczane są strumienie swapowe, a jedynie do wymiany płatności swapowych obliczanych w odniesieniu do określonego przez strony kapitału.
  • swap walutowo - procentowy (tzw. CIRS, tj. Cross Currency Interest Rate Swap) to transakcja, w ramach, której klient i Spółka umawiają się, że będą dokonywać wzajemnie na swoją rzecz płatności swapowych opartych o dwie różne stopy procentowe, przez ustalony okres, z ustaloną częstotliwością i od ustalonych nominałów w dwóch określonych walutach. Inaczej mówiąc ? strony będą dokonywać zamiany stóp procentowych swoich zobowiązań lub należności w dwóch różnych walutach. Rozliczenie transakcji może nastąpić przez rozliczenie netto płatności swapowych (tj. strony dokonują wyłącznie wzajemnych wypłat płatności swapowych), jak i wzajemną wypłatę płatności swapowych oraz dostawę samej waluty (rozliczenie brutto), której dotyczy transakcja.
  • opcje, czyli instrumenty finansowe dające ich posiadaczowi (tj. klientowi Spółki) prawo do nabycia lub sprzedaży określonego dobra (np. waluty) po z góry określonej cenie. W zależności od typu opcji, prawo to może być zrealizowane w dniu wygaśnięcia opcji, w dowolnym dniu od daty nabycia opcji bądź w kilku ściśle określonych datach. Spółka będąca wystawcą opcji jest natomiast zobowiązana do sprzedania lub zakupu danego dobra, jeżeli klient uzna, że zechce zrealizować prawa wynikające z posiadanej opcji (co ma miejsce, jeśli klient uzna wykonanie opcji za opłacalne). Do realizacji opcji przez klienta dochodzi, jeśli przewidywana w ramach opcji cena jest z perspektywy klienta korzystniejsza niż aktualna cena rynkowa. W wielu przypadkach rozliczenie opcji odbywa się nie poprzez zawarcie faktycznej transakcji, do której opcja uprawnia (tj. klient nie nabywa faktycznie waluty będącej przedmiotem opcji), lecz jedynie poprzez wypłatę na rzecz klienta określonej kwoty, stanowiącej różnicę cen dobra, którego dotyczy opcja.

    Klient nabywając opcję płaci na rzecz Spółki tzw. premią opcyjną stanowiącą wynagrodzenie Spółki z tytułu sprzedaży opcji.

Oprócz powyżej wymienionych, Spółka zawiera również innego rodzaju transakcje terminowe np. transakcje forward walutowy, którego istotą jest wzajemne zobowiązanie stron do przeniesienia własności na rzecz drugiej strony określonej kwoty waluty w uzgodnionym terminie w przyszłości, zgodnie z przyjętym przez strony terminowym kursem wymiany (ustalonym z góry w momencie zawierania transakcji).

Sposoby rozliczenia transakcji terminowych

Analizując sposób rozliczenia transakcji terminowych realizowanych przez Spółkę, może on przyjąć następujące formy:

  • rozliczenie rzeczywiste, w ramach, którego klient, Spółka, bądź obie te strony są zobowiązane do dostawy instrumentu bazowego (np. dostawy waluty), jak i do zapłaty płatności swapowych.

W przypadku rzeczywistego rozliczenia przedstawionych we Wniosku transakcji terminowych, w ramach którego to rozliczenia, Spółka dokonuje na rzecz klienta fizycznej dostawy ustalonej kwoty stanowiącej podstawę do rozliczenia kontraktu (np. waluty) oraz dochodzi do rozliczenia różnic wynikających z zastosowania dwóch różnych kursów walutowych/stóp procentowych/cen w transakcji terminowej.

Przykładowo, w przypadku transakcji rzeczywistego forwardu walutowego pomiędzy klientem a Bankiem dochodzi do faktycznej wymiany kwot w poszczególnych walutach po ustalonym w dniu zawarcia transakcji kursie. Rozliczenie walutowej transakcji terminowej forward kończy się wówczas rzeczywistą fizyczną dostawą lub zakupem określonej kwoty waluty. Rozliczenie transakcji polega tym samym na rzeczywistym, wzajemnym postawieniu sobie do dyspozycji środków w dwóch różnych walutach. W tym więc przypadku (forwardu walutowego) obrotem realizowanym przez Spółkę na transakcji terminowej jest różnica pomiędzy równowartością waluty postawionej do dyspozycji klienta a równowartością waluty uzyskanej od klienta, obliczona z zastosowaniem kursów walut ustalonych w chwili zawarcia transakcji.

  • rozliczenie nierzeczywiste, polegające wyłącznie na dokonaniu przez Bank bądź klienta płatności na rzecz drugiej strony kontraktu różnicy wynikającej z realizacji kontraktu. Różnicą tą, w zależności od rodzaju kontraktu terminowego, będą albo płatności swapowe od określonej kwoty nominału, albo różnica cen określonego dobra (np. waluty w opcji walutowej). W przypadku nierzeczywistego rozliczenia transakcji terminowej (rozliczenie wyłącznie różnicy bez fizycznej dostawy kwoty stanowiącej podstawę do rozliczenia kontraktu).

Przykładowo, w walutowej transakcji terminowej forward ?nierzeczywisty? nie dochodzi do wymiany kwot w poszczególnych walutach, a wyłącznie do rozliczenia różnicy pomiędzy równowartością kwoty wyrażonej w jednej walucie, obliczoną po kursie ustalonym w dniu zawarcia transakcji, a równowartością kwoty w drugiej walucie, przeliczoną po kursie bieżącym z dnia rozliczenia. Wówczas rozliczeniu podlega jedynie różnica kursowa powstała pomiędzy ceną określonej ilości waluty w dniu zawarcia transakcji (kurs terminowy), a ceną w dniu jej rozliczenia (kurs rozliczeniowy). Transakcje nierzeczywiste dotyczyć mogą zarówno walut, jak i stóp procentowych. Co do zasady jednak, w transakcji nierzeczywistej strony zobowiązują się do rozliczenia iloczynu kwoty transakcji i różnicy między kursem waluty (bądź stopą procentowa) ustalonym z góry w dniu zawierania transakcji a kursem (bądź stopą procentowa) rozliczenia obowiązującym w dniu zapadalności transakcji.

W przypadku niektórych transakcji terminowych rozliczenie nierzeczywiste jest wyłącznym możliwym sposobem rozliczenia.

Jednak, bez względu na sposób rozliczenia transakcji terminowej (tj. zastosowania rozliczenia rzeczywistego lub nierzeczywistego), porównanie przychodów i kosztów związanych z daną transakcją terminową daje ten sam wynik.

Dostawa kwoty bazowej (np. określonej kwoty w walucie) pozostaje bez wpływu na ostateczny wynik rozliczenia danej transakcji. Elementem zmiennym, determinującym ostateczny rezultat transakcji jest, bowiem wysokość stopy procentowej lub kurs waluty, po którym następuje rozliczenie transakcji. Wysokość kwoty bazowej, na której opierają się wszystkie kontrakty terminowe, stanowi jedynie punkt odniesienia dla ustalenia wartości płatności swapowych bądź płatności stanowiących różnicę cen określonej ilości danego dobra. Wartość kwoty bazowej stanowi, bowiem podstawę dla ustalenia wartości wynikających z zawartego kontraktu. Natomiast, dopiero porównanie zrealizowanych w ramach danej transakcji kosztów i przychodów (tj. wypłat dokonanych na rzecz klienta i uzyskanych od niego płatności), zarówno po stronie klienta, jak i Spółki, pozwala na poznanie ostatecznego efektu zawartej transakcji i stwierdzenie, która ze stron osiągnęła zysk z tytułu jej zawarcia.

Opisane powyżej transakcje, jako usługi pośrednictwa finansowego, podlegają zwolnieniu od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Jednocześnie, wynagrodzenie Spółki z tytułu zawarcia danej transakcji terminowej stanowi dodatnia różnica wypłacana na rzecz Spółki przez klienta w postaci płatności swapowych, różnicy cen ustalonego w umowie dobra, dodatniej różnicy pomiędzy strumieniami płatności swapowych należnych klientowi (od Spółki) i Spółce (od klienta), czy też wreszcie sama premia opcyjna. Wynagrodzenie nie jest natomiast przez Spółkę osiągane w sytuacji, gdy na danej transakcji terminowej Spółka ponosi stratę (np. suma wypłat dokonanych na rzecz klienta przewyższa sumę płatności swapowych należnych Spółce od tego klienta).

Biorąc pod uwagę charakter wynagrodzenia Spółki z tytułu transakcji terminowych, Spółka ustala obrót z tytułu tych transakcji w danym okresie rozliczeniowym w wysokości dodatniej różnicy pomiędzy kwotą uzyskanych z tego tytułu przychodów (np. uzyskanego strumienia płatności swapowych) a kwotą poniesionych w tym okresie kosztów (np. wypłaconego strumienia płatności swapowych), przy czym przy ustalaniu obrotu nie są brane pod uwagę straty ponoszone przez Spółkę w związku z zawarciem transakcji terminowych (tj. Spółka ustalając obrót nie bierze pod uwagę strat na instrumentach pochodnych, gdyż w tych sytuacjach nie uzyskuje ona wynagrodzenia). Obrót ten, jako wynagrodzenie osiągane przez Spółkę z tytułu usług pośrednictwa finansowego, podlega zwolnieniu od podatku VAT.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy podstawą opodatkowania (obrót) podatkiem VAT w rozumieniu art. 29 ust. 1 ustawy o VAT z tytułu realizacji transakcji w zakresie instrumentów pochodnych jest wynik osiągnięty przez Spółkę w danym okresie. tj. różnica pomiędzy kwotą płatności należnych na rzecz Banku od jego klientów a kwotą płatności dokonywanych przez Bank na rzecz klientów z tytułu realizowanych transakcji terminowych, bez uwzględniania obrotu ?ujemnego? powstającego na danej transakcji terminowej, w przypadku gdy kwota płatności należnych na rzecz Banku od klienta z tytułu transakcji terminowej jest niższa niż kwota należna klientowi od Banku...

Zdaniem Wnioskodawcy w ramach transakcji terminowych, w tym transakcji służących zarządzaniu ryzykiem stopy procentowej (FRA, IRS, CIRS) bądź transakcji służących ograniczeniu ryzyka kursu walutowego, Spółka świadczy usługi pośrednictwa finansowego. Wynagrodzeniem z tytułu realizowanych przez Spółkę transakcji, a więc i obrotem podlegającym opodatkowaniu podatkiem VAT jest, w ocenie Spółki, dodatnia różnica realizowana w danym okresie rozliczeniowym pomiędzy kwotą przychodów osiąganych z tytułu realizacji transakcji terminowych a kwotą ich kosztów (np. wypłat strumienia płatności swapowych na rzecz klienta), bez uwzględnienia ujemnych różnic, tj. kwot strat powstających po stronie Spółki w związku z realizacją tych transakcji (gdyż w tych przypadkach Spółka nie uzyskuje wynagrodzenia). Uznanie za podstawę opodatkowania VAT faktycznego wynagrodzenia realizowanego przez Spółkę z tytułu transakcji terminowych wynika zarówno z natury usług pośrednictwa finansowego, jak i z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz polskich organów podatkowych.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT), podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-22, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaż, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje przy tym całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika pomniejszone o kwotę podatku.

Dla czynności wynikających z umów pośrednictwa, ustawa o VAT przewiduje szczególny sposób ustalania podstawy opodatkowania. Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT, podstawę opodatkowania stanowi wówczas kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzeń za wykonanie usługi pomniejszonych o kwotę podatku.

Charakter usług pośrednictwa finansowego

Zawieranie transakcji terminowych przez Spółkę i jej klientów służy klientom jako instrument zabezpieczania się przed ryzykiem zmian kursów walut bądź stóp procentowych. Z kolei Spółka zawiera przedmiotowe transakcje dążąc do osiągnięcia zysku, który ustalany jest jako różnica pomiędzy kwotą wpłat należnych od klienta a kwotą wypłat, do których dokonania zobowiązana jest Spółka. Jako element realizowanego zysku nie może, więc być traktowana kwota bazowa (np. waluta), która może być przedmiotem rozliczenia transakcji w tzw. rozliczeniu rzeczywistym, ale nie musi i w wielu przypadkach nie jest - powszechnie spotykane jest, bowiem rozliczenie nierzeczywiste transakcji terminowych, opierające się wyłącznie na rozliczeniu różnic ustalonych od kwoty bazowej.

Zauważyć należy, iż usługi w zakresie transakcji terminowych, podobnie jak inne usługi pośrednictwa finansowego, świadczone są w oparciu o angażowany majątek, którym w tym przypadku są środki finansowe. Celem wykorzystania środków finansowych do świadczenia usług pośrednictwa finansowego jest każdorazowo osiągnięcie zysku od tych środków, przy czym zysk ten ustalany jest w efekcie porównania kwot wypłacanych na rzecz klienta i kwot od niego otrzymywanych. Różnica tych kwot stanowi z jednej strony faktyczne obciążenie dla klienta, a z drugiej, wynagrodzenie faktycznie realizowane przez Spółkę od angażowanego kapitału.

Porównując usługi w zakresie transakcji terminowych do innych usług pośrednictwa finansowego wskazać należy, iż uzasadnienia dla traktowania realizowanego zysku na transakcji terminowej jako wynagrodzenia Spółki dostarcza chociażby fakt, iż wynagrodzeniem instytucji finansowej jest:

  • kwota odsetek i prowizji z tytułu udzielonego kredytu bądź pożyczki,
  • różnica pomiędzy ceną sprzedaży i nabycia papierów wartościowych,
  • dyskonto i oprocentowanie należne z tytułu świadczenia usług factoringu i ściągania długów.

We wszystkich powyższych przypadkach istotą świadczenia usług jest zaangażowanie określonych kwot kapitału (np. udzielnie go w formie pożyczki), zaś celem takiego działania jest uzyskanie wynagrodzenia od tego kapitału. Na tej zasadzie funkcjonują również transakcje terminowe, przy czym, ze względu na popularność rozliczenia nierzeczywistego, rola samego kapitału może być mniejsza niż w przypadku pozostałych usług pośrednictwa finansowego. Nie zmienia to faktu, iż tak jak w przypadku innych usług tego rodzaju, wynagrodzeniem Spółki w transakcjach terminowych jest zysk od określonej kwoty kapitału mierzony jako różnica pomiędzy przychodami a kosztami tego kapitału w danym okresie rozliczeniowym.

Bank wskazuje, że w ocenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS), podstawą opodatkowania tych usług, w tym transakcji terminowych, jest wynik realizowany przez instytucję finansową z tytułu realizacji tych usług, gdyż wynik ten stanowi wynagrodzenie instytucji finansowej (C-172/96 First National Bank of Chicago).

Zdaniem Banku, analiza jedynie wartości przepływów środków pieniężnych dokonywanych przez klienta na rzecz Spółki z tytułu realizowanych transakcji terminowych nie może być podstawą dla wskazania wynagrodzenia osiąganego przez Spółkę. Dopiero porównanie obu kierunków przepływów środków finansowych (na rzecz i od Spółki) i poznanie ostatecznego wyniku realizowanej transakcji pozwala stwierdzić, jakie wynagrodzenie osiągnęła Spółka z tytułu świadczenia usług pośrednictwa finansowego.

Spółka wskazuje na zbieżność sposobu ustalania podstawy opodatkowania w przypadku realizacji transakcji terminowych ze sposobem ustalania podstawy opodatkowania dla innych rodzajów usług pośrednictwa finansowego, takich jak obrót wierzytelnościami czy usługi faktoringu.

W przypadku świadczenia usług faktoringu, podstawę opodatkowania stanowi m.in. kwota dyskonta, tj. różnica między wartością nabytej wierzytelności, (która podlega zapłacie na rzecz instytucji factoringowej) a ceną za nią zapłaconą. Natomiast sama wartość wierzytelności, jaką otrzyma firma faktoringowa od wierzyciela nie jest uwzględniana przy ustalaniu podstawy opodatkowania, bowiem nie stanowi ona faktycznego wynagrodzenia z tytułu świadczenia usługi faktoringowej.

Bank powołuje postanowienia organów podatkowych organy potwierdzające wskazany powyżej sposób ustalania podstawy opodatkowania.

W ocenie Spółki, w przypadku nierzeczywistych transakcji terminowych, gdy przedmiotem płatności ze strony Banku na rzecz klienta bądź ze strony klienta na rzecz Banku są wyłącznie różnice obliczone od ustalonej przez strony uprzednio kwoty transakcji, podstawą opodatkowania (obrotem Spółki) w rozumieniu art. 29 ust. 1 ustawy o VAT jest wynik zrealizowany na transakcji terminowej rozumiany jako różnica pomiędzy kwotą płatności należnych na rzecz Banku od klientów z tytułu realizacji transakcji terminowych a kwotą dokonywanych przez Bank płatności.

Kwota, o której mowa powyżej stanowi bowiem wynagrodzenie Banku z tytułu świadczenia usług pośrednictwa finansowego tj. oferowania klientom instrumentów finansowych w celu minimalizacji ryzyka lub w celu spekulacji.

Dla potrzeb ustalenia obrotu Banku z tytułu transakcji nierzeczywistych nie bierze się natomiast pod uwagę transakcji, na których Bank ponosi stratę. W takim przypadku bowiem, Bank nie realizuje żadnego wynagrodzenia na zawartej transakcji, a tym samym nie realizuje obrotu, który podlegałby opodatkowaniu podatkiem VAT.

Zdaniem Spółki, również w przypadku rzeczywistych transakcji terminowych opisanych we Wniosku, gdy dochodzi do fizycznej dostawy ustalonej kwoty transakcji (np. waluty), podstawą opodatkowania w rozumieniu art. 29 ust. 1 ustawy o VAT jest wyłącznie wynik osiągnięty przez Spółkę na zrealizowanych w danym okresie transakcjach terminowych, rozumiany jako dodatnia różnica pomiędzy sumą płatności należnych na rzecz Banku ze strony klienta a sumą wypłat dokonanych przez Bank na rzecz tego klienta. Ponownie bowiem, niezależnie od faktu, iż wypłaty z tytułu danej transakcji terminowej są dokonywane wzajemnie pomiędzy klientem Bankiem, wynagrodzeniem Banku (a zatem obrotem) z tytułu zaangażowania kapitału w realizację transakcji terminowej stanowi wskazana różnica.

Wynagrodzeniem takim, jak wynika z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) nie może być w szczególności kwota płatności otrzymanych przez Bank od klienta z tytułu dostawy kwoty bazowej, będącej przedmiotem transakcji terminowej. Stanowisko takie wynika wprost z orzeczenia ETS z 14 lipca 1998 r. w sprawie C-172/96 First National Bank of Chicago.

W przedmiotowym wyroku ETS odniósł się w szczególności do transakcji dotyczących zakupu przez jedną stronę uzgodnionej kwoty w jednej walucie w zamian za sprzedaż drugiej stronie uzgodnionej kwoty w innej walucie, w sytuacji, gdy obie te kwoty dostarczane są w tej samej dacie walutowania i strony uzgodniły (ustnie, elektronicznie lub pisemnie):

  • waluty dla tych transakcji,
  • kwoty tych walut, jakie mają być zakupione i sprzedane,
  • stronę, która nabędzie walutę oraz datę walutowania.

ETS odnosząc się do tego rodzaju transakcji uznał, iż stanowią one świadczenie usług za wynagrodzeniem w rozumieniu artykułu 2(1) VI Dyrektywy. Jednocześnie ETS wskazał, iż art. 11(A)(1)(a) VI Dyrektywy należy interpretować w taki sposób, aby w transakcjach wymiany dewiz, za które nie zostały naliczone żadne opłaty ani prowizje w odniesieniu do określonych transakcji, podstawę opodatkowania stanowił ogólny wynik transakcji usługodawcy realizowany w danym okresie.

Przedmiotem świadczenia Banku w przypadku rzeczywistej transakcji terminowej jest zagwarantowanie klientowi ceny zbycia/nabycia aktywów bazowych (np. kwoty waluty) w zamian za symetryczne świadczenie drugiej strony (klienta). Kwota waluty będąca podstawą rozliczenia kontraktu nie stanowi wynagrodzenia należnego Bankowi z tytułu świadczenia usług, gdyż waluta ta jest przedmiotem dokonywanej transakcji, nie zaś samym wynagrodzeniem Banku. Wynagrodzeniem tym będzie natomiast faktyczna różnica (wynik) pomiędzy płatnościami należnymi Bankowi od klienta i płatnościami należnymi od Banku na rzecz klienta z tytułu przedmiotowej transakcji. Do tego rodzaju wyniku odnosi się bowiem wskazane powyżej orzeczenie ETS.

Bank wskazuje, iż specyfiką świadczenia usług pośrednictwa finansowego jest dokonywanie wypłat i otrzymywanie płatności określonych kwot, które jednocześnie nie stanowią wynagrodzenia z tytułu świadczenia usługi finansowej, a są przedmiotem świadczenia (np. kwota nominalna udzielonego i zwracanego na rzecz Banku kredytu).

W konsekwencji, zdaniem Spółki również w przypadku rzeczywistych transakcji terminowych gdy obok rozliczenia różnic między wartościami kursów walutowych/stóp procentowych dochodzi do dostawy ustalonej kwoty transakcji (kwoty bazowej), od której obliczono te różnice, podstawą opodatkowania (obrotem Spółki) w rozumieniu art. 29 ust. 1 ustawy o VAT jest wynik transakcji terminowych Spółki w danym okresie stanowiący różnicę pomiędzy strumieniem płatności wynikających z danej transakcji terminowej i należnych na rzecz Banku od klienta strumieniem płatności należnych w ramach tej transakcji ze strony Banku na rzecz klienta.

Biorąc powyższe pod uwagę, w przypadku działalności prowadzonej przez Spółkę w zakresie transakcji terminowych, obrotem podlegającym opodatkowaniu podatkiem VAT w rozumieniu art. 29 ust. 1 ustawy o VAT jest ogólny dodatni wynik z tytułu realizowanych transakcji, który może osiągnąć Spółka w danym okresie stanowiący dodatnią różnicę między kwotą przychodów i kosztów tych transakcji (bez uwzględniania strat ponoszonych przez Spółkę na tych transakcjach).

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54 poz. 535) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 29 ust. 1 ustawy, podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-22, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Natomiast art. 30 ust. 1 pkt 4 ustawy reguluje podstawę opodatkowania czynności maklerskich, czynności wynikających z zarządzania funduszami powierniczymi, czynności wynikających z umowy agencyjnej lub zlecenia, pośrednictwa, umowy komisu lub innych usług o podobnym charakterze stanowi dla prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającego funduszami inwestycyjnymi, agenta, zleceniobiorcy lub innej osoby świadczącej usługi o podobnym charakterze - kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzeń za wykonanie usługi, pomniejszona o kwotę podatku.

W przedstawionym we wniosku stanie faktycznym Bank świadczy usługi pośrednictwa finansowego, zawiera z klientami transakcje na rynku instrumentów pochodnych. Przedmiotem są kontrakty na transakcje, które zostaną zrealizowane w przyszłości, są to: terminowe transakcje stopy procentowej (tzw. FRA, tj. Forward Rate Agreement), swap procentowy (tzw. IRS, tj. Interest Rate Swap), opcje, foward walutowy. Obrót wymienionymi instrumentami finansowymi niebędącymi papierami wartościowymi reguluje ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi ( Dz. U. z 2005 r. Nr 183 poz. 1538 ze zm.)

Dla rozliczenia transakcji terminowych Bank dokonuje dwóch form rozliczeń: rozliczenie rzeczywiste i rozliczenie nierzeczywiste. Tak, więc dla każdej z form rozliczenia przedmiotowych transakcji należy odrębnie ustalić obrót będący dla Strony podstawą opodatkowania. W przypadku rzeczywistego rozliczenia Spółka dokonuje na rzecz klienta fizycznej dostawy ustalonej kwoty stanowiącej podstawę do rozliczenia kontraktu (np. waluty) oraz dochodzi do rozliczenia różnic wynikających z zastosowania dwóch różnych kursów walutowych/stóp procentowych/cen w transakcji terminowej. W tej sytuacji podstawę opodatkowania stanowi kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy (art. 29 ust.1 ustawy).

Natomiast, w przypadku nierzeczywistego rozliczenia Bank bądź klient dokonuje płatności na rzecz drugiej strony kontraktu różnicy wynikającej z realizacji kontraktu. Różnicą tą, w zależności od rodzaju kontraktu terminowego, będą albo płatności swapowe od określonej kwoty nominału, albo różnica cen określonego dobra (np. waluty w opcji walutowej). W tej sytuacji podstawę opodatkowania stanowi kwota należna będąca różnicą pomiędzy płatnością kontrahenta a płatnością Banku.

Ustawa o podatku od towarów i usług nie posługuje się pojęciami rozliczenie rzeczywiste i rozliczenie nierzeczywiste oraz nie reguluje w sposób szczególny podstawy opodatkowania czynności wynikających z umów pośrednictwa finansowego. Oznacza to, że dla tego typu usług podstawę opodatkowania określa się według zasad ogólnych wynikających z art. 29 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy, tj. kwota należna z tytułu czynności pośrednictwa finansowego. Należność ta winna wynikać z umów zawieranych z kontrahentami, z uwzględnieniem przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi ( Dz. U. z 2005 r. Nr 183 poz. 1538 ze zm.).

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.


Masz inne pytanie do prawnika?

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika