Czy odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu zasądzone wyrokiem sądowym przedstawione w stanie (...)

UZASADNIENIE

W dniu 30.03.2009 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Małżonkowie Paweł Z. i Joanna Z. (Wynajmujący) 13 września 2001 r. zawarli ze Spółką S.A. (Najemca) umowę najmu lokalu użytkowego, w którym posadowiona jest stacja transformatorowa. W dniu 31 października 2001 r. Wynajmujący wypowiedzieli Najemcy wyżej wymienioną umowę najmu, z przewidzianym w umowie okresem wypowiedzenia.

Po rozwiązaniu umowy najmu małżonkowie Z. wezwali Spółką do opróżnienia pomieszczeń zajmowanych przez Spółkę. W wyniku odmowy ze strony Spółki co do opróżnienia zajmowanych lokali, państwo Z. złożyli stosowny pozew do sądu w celu wyegzekwowania swoich praw jako właścicieli ww. lokalu.

Wyrokiem z dnia 9 maja 2005 r. Sąd Rejonowy nakazał Spółce opróżnienie zajmowanego lokalu.

Joanna Z. i Paweł Z. w dniu 8 kwietnia 2004 r. wnieśli do Sądu pozew o zapłatę od pozwanego Spólki S.A. odszkodowania za bezumowne korzystanie z pomieszczenia powodów, w których znajduje się stacja transformatorowa należąca do pozwanego.

Powodowie podnieśli, że po rozwiązaniu umowy najmu łączącego strony na wynajem przedmiotowego pomieszczenia, pozwany nadal z niego korzysta, nie uiszczając z tego tytułu żadnych opłat.

Sąd Okręgowy w dniu 17 grudnia 2008 r. zasądził wyrokiem od pozwanego na rzecz powoda, tj. małżonków Joanny Z. i Pawła Z., odszkodowanie należne za bezumowne korzystanie z lokalu.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu zasądzone wyrokiem sądowym przedstawione w stanie faktycznym, jest czynnością niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług...

Zdaniem Wnioskodawcy

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54 poz. 535 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega m. in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z ust. 2 ww. przepisu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W art. 7 ust. 1 ww. ustawy postanowiono, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast, zgodnie z art. 8 ust. 1 ww. ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej, zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
2. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy na wstępie należy wskazać, iż kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Jak wynika z ww. art. 224 i 225, w przypadku bezumownego korzystania z lokalu korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wpłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

Decydujące w tym względzie są stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy w określonych warunkach i czasie. Wynagrodzenie to jest należnością jednorazową za cały okres korzystania z rzeczy przez posiadacza bez tytułu prawnego (por. wyrok SN z 07.04.2000 r., IV CKN 5/00, niepubl.). W świetle tego, mimo że art. 224 § 2 K.c. mówi o wynagrodzeniu za bezumowne korzystanie z rzeczy oraz o odszkodowaniu z powodu jej zużycia, pogorszenia lub utraty, to określenie pierwszego z tych świadczeń również wskazuje na jego odszkodowawczy charakter.

O tym, czy bezumowne korzystanie z lokalu po zakończeniu umowy najmu (dzierżawy) podlega VAT, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego najemca (dzierżawca) nie chce opuścić nieruchomości, a wynajmujący (wydzierżawiający) dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, nie powinno budzić wątpliwości, że pomiędzy wynajmującym (wydzierżawiającym) i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie natomiast podatnika, nieoparte na tytule prawnym wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu VAT. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Tym samym biorąc pod uwagę przedstawiony we wniosku stan faktyczny należy stwierdzić, iż wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 5 ust 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54 poz. 535 ze zm.) ? zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa (art. 5 ust. 2 ustawy).

Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast świadczeniem usług (na podstawie art. 8 ust. 1 cyt. ustawy), o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, jest każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z cytowanych powyżej przepisów wynika, iż przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone. Analiza tych przepisów prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy usługą i otrzymaną zapłatą. Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest określenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje bowiem wyłącznie w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni i niezbędny związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami i jednocześnie wynagrodzenie to musi być wyrażone w pieniądzu. W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

W sprawie będącej przedmiotem zapytania występuje sytuacja, w której 13.09.2001 r. Wynajmujący zawarł z Najemcą umowę najmu lokalu użytkowego, w którym posadowiona jest stacja transformatorowa. W dniu 31.10.2001 r. Wynajmujący wypowiedzieli ww. umowę najmu, z przewidzianym okresem wypowiedzenia. Po rozwiązaniu umowy najmu Wnioskodawca wezwał Najemcę do opróżnienia zajmowanych pomieszczeń, zaś w wyniku odmowy co do opróżnienia lokali, Wynajmujący złożył stosowny pozew do sądu w celu wyegzekwowania swoich praw jako właścicieli ww. lokalu. Wyrokiem z dnia 09.05.2005 r. Sąd Rejonowy nakazał Najemcy opróżnienie zajmowanego lokalu, natomiast wyrokiem z dnia 17.12.2008 r. Sąd Okręgowy zasądził od Najemcy na rzecz Wnioskodawcy odszkodowanie należne za bezumowne korzystanie z lokalu.

Powyższe wskazuje, iż dotychczasowa umowa zawarta pomiędzy stronami została wypowiedziana. W przedmiotowej sytuacji występuje bezumowna czynność, co do której pomiędzy jej stronami nie została zawarta żadna umowa (porozumienie) wyrażająca wolę jej świadczenia. Czynność ta nie jest oparta na tytule prawnym wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia. Powyższe oznacza, iż do danej czynności doszło wbrew woli Wnioskodawcy. W przypadku bezumownego korzystania z cudzej rzeczy właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego własności. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania. Żądanie wynagrodzenia (roszczenie pieniężne) w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usług, lecz odszkodowanie. Tym samym bezumowna czynność, na którą nie została wyrażona zgoda (ani wyraźna, ani dorozumiana), nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a żądanie z tego tytułu zapłaty nie stanowi należności za jej wykonanie.

W związku z powyższym odszkodowanie, które zostało potwierdzone wyrokiem Sądu, z tytułu bezumownego korzystania z cudzej rzeczy nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.