Czy podatnik jest zobowiązany do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych od hipoteki przymusowej (...)
Czy podatnik jest zobowiązany do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych od hipoteki przymusowej wpisanej na podstawie art. 109 ustawy o księgach wieczystych i hipotece na nieruchomości stanowiącej własność dłużnika?
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają czynności cywilnoprawne wymienione w art. 1 ustawy z dnia 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 86, poz. 959 ze zm.), m.in. ustanowienie hipoteki.
W myśl przepisów ustawy z dnia 6.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.), hipoteka przymusowa tak jak hipoteka zwykła, jest prawem rzeczowym obciążającym jej przedmiot, ustanawianym w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości, bez względu na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. W odróżnieniu od hipoteki zwykłej, podstawą i tytułem jej ustanowienia nie jest ani umowa wierzyciela z właścicielem przedmiotu hipoteki, ani też jednostronne oświadczenie tego ostatniego podmiotu. Może być ustanawiana jedynie na wniosek wierzyciela oraz na podstawie tytułu wykonawczego lub innego tytułu wymienionego w art. 110 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.
Skoro zatem ustanowienie hipoteki przymusowej nie następuje w drodze czynności cywilnoprawnej, której istotnym elementem jest oświadczenie woli, lecz na jednostronny wniosek wierzyciela - nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Twierdzenie to znajduje uzasadnienie w przepisie art. 3 ust. 1 pkt 2a powołanej ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, dodanym przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7.06.2002 r. o zmianie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 121, poz. 1031), w którym doprecyzowano przepis określający moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku ustanowienia hipoteki. Ze względu na specyficzny charakter czynności polegającej na ustanowieniu hipoteki, która dla swej skuteczności wymaga konstytutywnego wpisu do księgi wieczystej, wprowadzono wyjątek od zasady, zgodnie z którym obowiązek w podatku od czynności cywilnoprawnych powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej. W odniesieniu do umów lub oświadczeń woli skutkujących ustanowieniem hipoteki, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy o jej ustanowieniu.