1. Czy ujemny wynik na transakcji terminowej, rozumiany jako różnica między przychodem a wydatkiem, (...)

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 12 grudnia 2008 r. (data wpływu 17 grudnia 2008 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie kosztów uzyskania przychodów związanych z transakcją terminową:

• jest prawidłowe w odniesieniu do nierzeczywistych instrumentów finansowych,

• jest nieprawidłowe w odniesieniu do rzeczywistych instrumentów finansowych.

UZASADNIENIE

W dniu 17 grudnia 2008 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych m.in. w zakresie kosztów uzyskania przychodów związanych z transakcją terminową, uzupełniony pismem Spółki z dnia 3 marca 2009 r. (data wpływu 4 marca 2009 r.).

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W dniu 27 lipca 2007 r. Spółka zleciła Bankowi Oddział we Włoszech uruchomienie transakcji terminowej na zakup terminowy waluty obcej. Zawierając transakcję, Spółka zobowiązała się do kupna od Banku w określonym w przyszłości terminie (w tzw. terminie realizacji) kwoty 600 000 euro po ustalonym kursie wymiany euro/złoty (tzw. kursie końcowym), określonym w dniu zawarcia umowy. Datę realizacji kontraktu ustalono na dzień 31 lipca 2008 r. Rozliczenie transakcji polegało na księgowym przeliczeniu w dniu określonym w umowie i po umówionym kursie waluty obcej na złote. W wyniku rozliczenia transakcji terminowej powstała ujemna różnica kursowa z tytułu transakcji terminowej w wysokości 346 380 zł.

Celem transakcji było zmniejszenie ryzyka wynikającego z chwiejnego kursu euro/złoty. Spółka posiada zobowiązania finansowe w euro z tytułu nabyć wewnątrzwspólnotowych, związanych z zakupem środków trwałych oraz części zamiennych do urządzeń służących do produkcji kruszyw. Chcąc zabezpieczyć się przez niekorzystnymi zmianami kursu walutowego, Spółka uruchomiła transakcję terminową na zakup waluty obcej. Celem transakcji było zmniejszenie ryzyka poniesienia znacznych strat finansowych, które mogłyby zaistnieć w przypadku ewentualnego spadku kursu złotego w stosunku do euro.

W uzupełnieniu wniosku, Spółka wskazała ponadto, że ustala różnice kursowe na podstawie przepisu art. 15a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

1. Czy ujemny wynik na transakcji terminowej, rozumiany jako różnica między przychodem a wydatkiem, jest kosztem uzyskania przychodów, z uwzględnieniem postanowień art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych...
2. W przypadku uznania, że wydatki poniesione przez nabywcę transakcji terminowych na ich zakup należy zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, w jakim momencie wydatki te będą stanowiły koszt uzyskania przychodów...
3. Czy różnice kursowe z tytułu transakcji terminowych są kosztem uzyskania przychodów w momencie jego faktycznego poniesienia, czy też w dacie realizacji transakcji (tj. w dacie rozliczenia transakcji), rezygnacji z jej realizacji lub żądania wypłacenia odpowiedniej różnicy z tytułu transakcji terminowej...

Niniejsza interpretacja indywidualna stanowi ocenę stanowiska Wnioskodawcy w zakresie pytania pierwszego i drugiego. Wniosek Spółki w zakresie pytania trzeciego zostanie rozpatrzony odrębną interpretacją indywidualną.

Zdaniem Wnioskodawcy, wydatki poniesione przez nabywcę transakcji terminowych, nabytych w celu zabezpieczenia się przed niekorzystnymi zmianami kursu walutowego, na ich zakup będą zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

Transakcje terminowe należą do instrumentów pochodnych w prawie rynku kapitałowego. W doktrynie prawa finansowego za pochodny instrument finansowy uważa się taki instrument, którego wartość zależy od wartości innego instrumentu (pierwotnego), na który ten pochodny instrument został wystawiony. Zgodnie z przepisem art. 16 ust. 1b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, za pochodne instrumenty finansowe uznaje się prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych albo od stóp procentowych lub indeksów, w szczególności opcje i kontrakty terminowe.

W przepisie art. 16 ust. 1 pkt 8b ww. ustawy zawarto uregulowanie, iż ?nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych ? do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia ? o ile wydatki te, stosownie do art. 16g ust. 3 i 4, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego albo wartości niematerialnych i prawnych?.

W związku z powyższym, w opinii Spółki, wydatek na nabycie kontraktu terminowego będzie stanowił koszt uzyskania przychodów dopiero w momencie realizacji tych praw, tj. sprzedaży (lub kupna) przedmiotu, na który transakcja terminowa opiewa, albo w momencie odstąpienia od umowy. Wskazano również, iż transakcja terminowa w omawianym przypadku spełniała funkcję ubezpieczeniową, została bowiem zastosowana w celu zabezpieczenia się przed spadkiem wartości waluty, czyli w celu zmniejszenia ryzyka.

Wnioskodawca podkreślił ponadto, że podobne stanowisko zajęło Ministerstwo Finansów w piśmie z dnia 5 lutego 1998 r. (PO 4/BA-802-4426/441/97) dotyczącym podatkowej klasyfikacji wydatków na nabycie instrumentów pochodnych. W piśmie zawarto następujący pogląd: ?Walutowe transakcje terminowe oraz opcje należy dla celów podatkowych traktować jak papiery wartościowe, ponieważ spełniają warunki charakterystyczne dla papierów wartościowych, tj.:

1. stwierdzają istnienie określonego prawa majątkowego,
2. mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu,
3. dają możliwość realizacji prawa majątkowego wynikającego z opcji lub transakcji terminowej.

W świetle powyższego, przyjąć należy, iż wydatki na nabycie opcji walutowych lub transakcji terminowych, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, są kosztem uzyskania przychodów, ale dopiero przy ustalaniu dochodu ze sprzedaży tych papierów lub realizacji umowy wynikającej z opcji lub transakcji terminowej (w stanie prawnym obowiązującym do 20 lutego 1998 r.), zaś w stanie prawnym obowiązującym po tym dniu ? przy ustalaniu dochodu ze zbycia tych papierów lub realizacji umowy wynikającej z opcji lub transakcji terminowej. W związku z powyższym (?) wydatek na nabycie kontraktu terminowego lub opcji (?) będzie stanowił koszt uzyskania przychodu w momencie realizacji tych praw, tj. sprzedaży (lub kupna) przedmiotu, na który opcja lub transakcja terminowa opiewa, albo w momencie odstąpienia od umowy. Dochód z tytułu sprzedaży (zbycia) kontraktu ustalić należy w oparciu o art. 7 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Nadwyżka przychodów nad kosztami jest dochodem, w przypadku, gdy koszty przewyższają przychód ? mamy do czynienia ze stratą. Dochód osiągnięty łączy się z dochodem z innych źródeł, natomiast strata pomniejsza dochód z innych źródeł lub powiększa stratę? (S.Podat. 1998, nr 5, s. 76).

W odpowiedzi na wezwanie do doprecyzowania własnego stanowiska w sprawie, tj. wskazanie, czy ? zdaniem Wnioskodawcy ? kosztem uzyskania przychodów z opisanej transakcji terminowej są wydatki związane z nabyciem tego instrumentu pochodnego, czy też ujemny wynik na tej transakcji, Spółka wskazała, że jej zdaniem kosztem uzyskania przychodów z opisanej transakcji jest ujemny wynik finansowy na tej transakcji.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe w odniesieniu do nierzeczywistych instrumentów finansowych i nieprawidłowe w odniesieniu do rzeczywistych instrumentów finansowych.

Transakcja terminowa jest umową, w której kupujący zobowiązuje się do zakupienia w określonym terminie w przyszłości określonej ilości jednostek danego towaru, zwanego instrumentem bazowym po ustalonej cenie. Sprzedający zobowiązuje się natomiast do sprzedania wskazanego w kontrakcie instrumentu bazowego. Zawarcie transakcji terminowej oznacza zatem przyjęcie obowiązku wykonania w określonym terminie zobowiązań z niej wynikających. Transakcje terminowe mogą mieć charakter:

• transakcji nierzeczywistych, w których nie następuje fizyczna dostawa instrumentu bazowego, natomiast realizacja transakcji jest dokonywana poprzez rozliczenie między stronami różnicy cen; motywami zawierania tych transakcji są: arbitraż, spekulacja albo chęć zawarcia transakcji hedgingowej,

• transakcji rzeczywistych, w których następuje faktyczne przeniesienie prawa własności ze sprzedającego na kupującego w drodze fizycznego dostarczenia instrumentu bazowego kupującemu przez sprzedającego, w określonym terminie i miejscu w zamian za ekwiwalent pieniężny.

W przedstawionym stanie faktycznym, Spółka zawarła z bankiem transakcję terminową na zakup waluty euro. Zobowiązała się do kupna w określonym terminie (tzw. terminie realizacji) kwoty 600 000 euro po ustalonym kursie wymiany euro/złoty (tzw. kursie końcowym), określonym w dniu zawarcia umowy. Kontrakt został zrealizowany w dniu 31 lipca 2008 r. Rozliczenie transakcji polegało na księgowym przeliczeniu w dniu określonym w umowie i po umówionym kursie waluty obcej na złote. W rezultacie tego rozliczenia, Wnioskodawca uzyskał ujemny wynik finansowy. W związku z powyższym, ma wątpliwości, jaka wartość i w jakim momencie będzie dla niego kosztem uzyskania przychodów.

Ocena prawna tego zagadnienia wymaga odniesienia się do definicji kosztów uzyskania przychodów, zawartej w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t. j. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Do kategorii kosztów uzyskania przychodów są zatem zaliczane wyłącznie takie koszty, które łącznie spełniają następujące warunki:

• zostały faktycznie poniesione przez podatnika,

• pozostają w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą,

• ich poniesienie miało na celu uzyskanie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów,

• nie zostały wyłączone z kategorii kosztów podatkowych mocą art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Poniesienie kosztu w rozumieniu omawianej ustawy jest świadomym, celowym działaniem podatnika. Polega na faktycznym i definitywnym przesunięciu określonej wartości z jego majątku do majątku innego podmiotu. W szczególności, może mieć postać wydatkowania środków pieniężnych bądź przekazania innych wartości majątkowych.

Ponadto, koszt uzyskania przychodu jest ponoszony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła. Istnieje zatem związek przyczynowy pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania. W oparciu o kryterium stopnia tego powiązania, ustawodawca wyróżnia przy tym koszty podatkowe:

• bezpośrednio związane z przychodami, których poniesienie przekłada się wprost na uzyskanie konkretnych przychodów (możliwe jest ustalenie, w jakim okresie i w jakiej wysokości powstał związany z nimi przychód) oraz

• inne niż bezpośrednio związane z przychodami, których nie można w taki sposób przypisać do określonych przychodów, ale są racjonalnie uzasadnione jako prowadzące do ich osiągnięcia (tzw. koszty pośrednie).

Odnosząc powyższe do analizowanego stanu faktycznego, należy podkreślić, że - jak wskazał Wnioskodawca - celem przedmiotowej umowy było zabezpieczenie się przed ryzykiem kursowym. Miało to związek z realizacją płatności w walucie euro, dokonywanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Wydatki związane z tą transakcją spełniają zatem przesłankę celowości z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Okoliczności przedstawione przez Spółkę wskazują, że rozliczenie z bankiem ma charakter nierzeczywisty, tzn. bez dostawy instrumentu bazowego, a jedynie poprzez wyrównanie różnicy pomiędzy kursem waluty z dnia rozliczenia a kursem rynkowym. W przypadku takiej transakcji, pomiędzy stronami przekazywana jest wyłącznie różnica między ceną zakontraktowaną a ceną rzeczywistą instrumentu bazowego w momencie rozliczenia kontraktu. Także dla celów podatkowych ? z uwagi na brak innych przepływów środków pieniężnych między stronami ? istotny jest ostateczny wynik finansowy z tej transakcji, tj. fakt osiągnięcia zysku albo straty na danym kontrakcie.

W konsekwencji w przypadku, gdy w wyniku rozliczenia transakcji terminowej, Spółka ponosi stratę finansową, to - stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych - stanowi ona koszt uzyskania przychodów.

Należy przy tym uwzględnić przepis art. 16 ust.