Faktury VAT wystawiane na małżonków, z których każdy prowadzi odrębną działalność gospodarczą (...)

UZASADNIENIE

W dniu 14 maja 2009 r. został złożony wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie wystawiania faktur VAT na małżonków prowadzących odrębne działalności gospodarcze i ich rejestracji w ewidencji zakupów dla celów podatku od towarów i usług oraz odliczenia podatku naliczonego.

W złożonym wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Prowadzi Pan jednoosobową działalność gospodarczą i jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Wskazuje Pan, iż małżonka również prowadzi samodzielną działalność gospodarczą i jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. W 2008 r. wraz z żoną nabył Pan do majątku wspólnego działkę budowlaną, na której zamierzacie Państwo wybudować dom jednorodzinny z częścią usługową, która będzie wykorzystywana zarówno przez Pana, jak i małżonkę do prowadzenia działalności gospodarczej. W wydanym wspólnie na małżonków, jako inwestorów pozwoleniu na budowę, jest wyraźnie określony podział na część mieszkalną i usługową. Zauważa Pan także, iż budynek zamierza wraz z małżonką realizować we własnym zakresie, metodą gospodarczą. Wskazuje Pan także, że w odniesieniu do części budynku przeznaczonej na działalność, zamierzacie Państwo w trakcie realizacji budowy odliczyć podatek od towarów i usług związany z zakupami materiałów i usług budowlanych dotyczących tej części budynku. W przypadku natomiast zakupów, dla których nie można bezpośrednio przypisać wydatku do odpowiedniej części budynku, zamierzacie Państwo odliczyć jedynie tę część naliczonego podatku od towarów i usług, jaka przypada ułamkowo na część usługową budynku, według podziału powierzchni ustalonego w pozwoleniu na budowę.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

W jaki sposób powinny być wystawiane faktury zakupowe na materiały i usługi budowlane, aby możliwe było odliczenie podatku naliczonego w działalności gospodarczej Pana i małżonki... Jak powinny być one rejestrowane w rejestrach zakupów skoro będzie dostępny wyłącznie jeden oryginał... W jakiej proporcji naliczony podatek od towarów i usług związany z budową części usługowej budynku powinien być odliczony przez Pana, a w jakiej przez małżonkę skoro część pomieszczeń będzie użytkowana wspólnie (np. recepcja, hol, sanitariat) i nie można z powierzchni użytkowej jednoznacznie wyodrębnić powierzchni używanej w działalności gospodarczej tylko przez Pana i tylko przez małżonkę...

Zdaniem Wnioskodawcy, jako odbiorcę faktury VAT dotyczącej zakupu materiałów i usług budowlanych, należy wpisać Pana imię i nazwisko oraz imię i nazwisko żony, wspólny adres zamieszkania oraz podać dwa numery NIP. Do faktur zakupu, z których przynajmniej część podatku naliczonego zostanie odliczona od podatku należnego w działalności gospodarczej Pana i małżonki należy przygotować odrębny rejestr VAT, który - z uwagi na to, iż podatek zarówno przez Pana, jak i małżonkę rozliczany jest w okresach kwartalnych - należy podsumować i na tej podstawie, w odpowiedniej części, wpisywać kwoty nabycia netto i podatku od towarów i usług do deklaracji VAT-7K, składanej przez Pana i żonę, w pozycji 46 i 47 (nabycie towarów i usług zaliczanych u podatnika do środków trwałych). W odniesieniu do podziału podatku od towarów i usług wskazał Pan, iż celem odliczenia w obu działalnościach gospodarczych, należy obliczyć udział w powierzchni budynku przeznaczonej do prowadzenia działalności gospodarczej zarówno przez Pana, jak i małżonkę. Obliczając udział przypadający na każdy podmiot należy powierzchnię pomieszczeń używanych wyłącznie do celów jednej działalności (dla tych, które da się przypisać tylko do jednej działalności gospodarczej) przyjąć w 100%, zaś powierzchnię użytkowaną wspólnie przyjąć po połowie na każdą z działalności. Podatek od towarów i usług należy odliczyć zgodnie z obliczonym stosunkiem powierzchni.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

W myśl art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a) cyt. ustawy kwotę podatku naliczonego stanowi, z zastrzeżeniem ust. 3-7 suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.

Przywołane regulacje wskazują, iż odliczenie podatku naliczonego, to przysługujące zarejestrowanemu czynnemu podatnikowi podatku od towarów i usług, całkowite bądź częściowe prawo do obniżenia kwoty podatku należnego dotyczącego opodatkowanych dostaw towarów i świadczenia usług o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim nabywane towary i usługi są lub będą w przyszłości wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Powyższa zasada wyklucza możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z nabyciem towarów i usług, które nie są w ogóle wykorzystywane do czynności opodatkowanych, tj. do czynności zwolnionych od podatku od towarów i usług lub czynności niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem (z wyjątkiem czynności niepodlegających opodatkowaniu na terytorium kraju, o których mowa w art. 86 ust. 8 i 9 ustawy o podatku od towarów o i usług).

Stosownie do art. 106 ust. 1 cyt. ustawy podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Z kolei jak stanowi art. 109 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług podatnicy, z wyjątkiem podatników wykonujących wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 i 82 ust. 3 oraz zwolnionych od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, są obowiązani prowadzić ewidencję zawierającą: kwoty określone w art. 90, dane niezbędne do określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania, wysokość podatku należnego, kwoty podatku naliczonego obniżające kwotę podatku należnego oraz kwotę podatku podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu oraz inne dane służące do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej, a w przypadkach określonych w art. 120 ust. 15, art. 125, 134, 138 - dane określone tymi przepisami niezbędne do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej.

Ponadto w myśl § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 212, poz. 1337) faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży powinna zawierać co najmniej:

1. imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy;
2. numery identyfikacji podatkowej sprzedawcy i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 10 i 11;
3. numer kolejny faktury oznaczonej jako 'FAKTURA VAT';
4. dzień, miesiąc i rok wystawienia faktury, a w przypadku, gdy data ta różni się od daty sprzedaży, również datę sprzedaży; w przypadku sprzedaży o charakterze ciągłym podatnik może podać na fakturze miesiąc i rok dokonania sprzedaży, pod warunkiem podania daty wystawienia faktury;
5. nazwę (rodzaj) towaru lub usługi;
6. miarę i ilość sprzedanych towarów lub zakres wykonanych usług;
7. cenę jednostkową towaru lub usługi bez kwoty podatku (cenę jednostkową netto);
8. wartość towarów lub wykonanych usług, których dotyczy sprzedaż, bez kwoty podatku (wartość sprzedaży netto);
9. stawki podatku;
10. sumę wartości sprzedaży netto towarów lub wykonanych usług z podziałem na poszczególne stawki podatku i zwolnionych od podatku oraz niepodlegających opodatkowaniu;
11. kwotę podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów (usług), z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku;
12. kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem.

Wskazać należy również, iż uregulowanie zawarte w § 19 ust. 1 i ust. 2 cyt. rozporządzenia obliguje wystawcę faktury i faktury korygującej do jej wystawienia co najmniej w dwóch egzemplarzach, przy czym oryginał otrzymuje nabywca, a kopię zatrzymuje sprzedawca. Oryginał faktury i faktury korygującej powinien zawierać wyraz ?ORYGINAŁ?, a kopia faktury i kopia faktury korygującej ? wyraz ?KOPIA?.

Faktury wystawiane przez podatników VAT pełnią fundamentalną rolę na gruncie podatku od towarów i usług. Są one dokumentem służącym dokumentacji transakcji oraz będącym podstawą do jej zaksięgowania w księgach stron tej transakcji, jak również stanowią podstawę do odliczenia podatku naliczonego.

Z treści przywołanych przepisów nie wynika zakaz wystawiania faktur na więcej niż jeden podmiot. Zatem nabywcą towaru czy usługi może być więcej niż jedna osoba, zaś dane zwarte w fakturze VAT muszą umożliwiać jednoznaczną identyfikację stron transakcji gospodarczej, zarówno po stronie nabywcy, jak i sprzedawcy.

Wobec powyższego, w przypadku transakcji - jak ma to miejsce w niniejszej sprawie - w której po stronie nabywcy występują małżonkowie prowadzący odrębne działalności gospodarcze, faktura potwierdzająca dokonanie sprzedaży na ich rzecz, powinna być wystawiona na obojga małżonków jako osobnych nabywców, z których każdy identyfikowany jest oprócz imienia i nazwiska, odrębnym numerem identyfikacji podatkowej. Ponadto przedmiotowa faktura może być przechowywana przez któregokolwiek z małżonków będących nabywcami danego towaru bądź usługi. Fakt posiadana przez drugiego z małżonków kopii, odpisu oryginalnej faktury, nie oznacza, że podstawą do odliczenia kwoty podatku naliczonego nie jest oryginał faktury VAT. To na podatniku jednak w takiej sytuacji ciąży obowiązek udowodnienia istnienia oryginału faktury i wskazania miejsca, w którym się znajduje, a same faktury winny być przechowywane zgodnie z wymogami określonymi w § 21 rozporządzenia z dnia 28 listopada 2008 r., co nakłada na podatnika m.in. taki sposób przechowywania dokumentów, który pozwala na łatwe ich odszukanie.

Z kolei przepis art. 109 ust. 3 ustawy - obok podmiotów zobowiązanych do prowadzenia ewidencji - wskazuje także na elementy, które powinna ona zawierać. Zauważyć należy w tym miejscu, że ustawa nie przewiduje ustalenia powszechnie obowiązującej formy ewidencji. Podatnicy mogą zatem prowadzić ją w dowolnej formie, byle zawierała wszelkie wymagane w przepisach ustawy elementy, w tym kwoty podatku naliczonego ale wyłącznie te, które podlegają odliczeniu. Również w deklaracji podatkowej dla celów podatku od towarów i usług, uwzględnieniu podlegają tylko te kwoty podatku naliczonego, które mogą obniżać podatek należny.

Zatem z uwagi na to, iż na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług małżonkowie nie są uznawani za jeden podmiot podatkowy, bowiem każdy z nich wykonując samodzielnie czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jest odrębnym podatnikiem tego podatku oraz uwzględniając to, iż prowadzi Pan samodzielną w stosunku do małżonki działalność gospodarczą, wskazać należy, że występując jako odrębny podatnik podatku od towarów i usług zobowiązany jest Pan do odrębnego (w stosunku do małżonki) prowadzenia rejestrów dla potrzeb podatku od towarów i usług oraz składania deklaracji VAT-7 dotyczących wyłącznie czynności podejmowanych przez Pana. Uwzględniając powyższe wskazać należy, iż w sytuacji, gdy z tytułu nabycia zarówno przez Pana i małżonkę towarów i usług wykorzystanych w związku z budową części usługowej budynku, nie będzie Pan w posiadaniu oryginału faktury zakupu (oryginał znajdować się będzie w ewidencji podatkowej małżonki), to w Pana dokumentacji dotyczącej podatku od towarów i usług powinna znajdować się kopia (kserokopia) oryginału faktury, na podstawie której wykazał Pan w prowadzonym przez siebie rejestrze zakupu dla celów podatku od towarów i usług i dokonał odliczenia naliczonego podatku od towarów i usług w odpowiedniej, przysługującej Panu części. Posiadany przez Pana dokument powinien także wskazywać miejsce, w którym przechowywany jest oryginał faktury VAT, a także opis procentowego udziału podatku naliczonego podlegającego odliczeniu z tytułu prowadzonej przez Pana działalności opodatkowanej.

Odnosząc się natomiast do prawa do odliczenia podatku naliczonego zauważyć należy, iż jak wynika z przywołanego na wstępie art. 86 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnik może obniżyć kwotę podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w sytuacji, gdy występuje związek pomiędzy poniesionym wydatkiem, a wykonywanymi z tytułu prowadzonej działalności czynnościami opodatkowanymi. Ponadto jak stanowi art. 90 ust. 1 cyt. ustawy, w stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

Biorąc powyższe pod uwagę oraz uwzględniając opisane zdarzenie przyszłe z którego wynika, iż wraz z małżonką (prowadzącą odrębną działalność gospodarczą) zamierza Pan wybudować dom jednorodzinny z częścią usługową, która to część będzie wykorzystywana w działalności gospodarczej prowadzonej zarówno przez Pana, jak i małżonkę stwierdzić należy, iż w przypadku, gdy wydatki poniesione na nabycie towarów i usług związanych z budową części usługowej budynku służyć będą prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, przysługiwać Panu będzie prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur je dokumentujących w zakresie, w jakim wydatki te związane będą z wykonywaniem czynności opodatkowanych, o ile nie wystąpią ograniczenia, o których mowa w art. 88 ustawy o podatku od towarów i usług.

Uwzględniając z kolei to, iż zakupy związane z prowadzoną inwestycją nie służą wyłącznie czynnościom opodatkowanym, bowiem część budynku będzie zaspokajała potrzeby mieszkaniowe małżeństwa oraz to, że część użytkowa budynku będzie wykorzystywana także przez Pana żonę prowadzącą samodzielną działalność gospodarczą, wskazać należy, że na zasadach ogólnych przewidzianych w art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, przysługiwać Panu będzie możliwość odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentujących poniesione wydatki, w zakresie w jakim związane one będą ze sprzedażą opodatkowaną, z uwzględnieniem procentowego udziału powierzchni części użytkowej wykorzystywanej przez Pana w prowadzonej działalności gospodarczej w całkowitej powierzchni budynku. A zatem przysługiwać będzie Panu pełne prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur VAT dokumentujących wydatki inwestycyjne poniesione na budowę części użytkowej budynku, która będzie wykorzystywana do działalności opodatkowanej wyłącznie przez Pana (a więc z faktur, które mogą zostać jednoznacznie przypisane Panu) oraz prawo do odliczenia kwoty podatku naliczonego stanowiącej równowartość 50% kwoty podatku, w sytuacji wspólnego wykorzystywania określonej powierzchni części użytkowej budynku ? recepcja, hol, sanitariat, zarówno przez Pana, jak i małżonkę.

Dodatkowo, tut. organ podatkowy informuje, że ciężar rzetelnego rozliczenia wydatków związanych z budową budynku, w części przeznaczonej na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej i w części wykorzystywanej dla potrzeb osobistych osoby fizycznej prowadzącej działalność i jej rodziny, jak również wybór metody umożliwiający prawidłowe określenie tych proporcji spoczywa zawsze na podatniku. Ewentualna zaś ocena prawidłowości dokonanego rozliczenia może być przeprowadzona jedynie w toku prowadzonego postępowania podatkowego przez właściwy organ podatkowy pierwszej instancji.

Końcowo zauważyć należy, że zgodnie z art. 14b § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa Minister właściwy do spraw finansów publicznych, na pisemny wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). Wniosek o interpretację indywidualną może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych (art. 14b § 2 ustawa - Ordynacja podatkowa). Natomiast w myśl art. 14b § 3 ustawy - Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego oraz do przedstawienia własnego stanowiska w sprawie oceny prawnej tego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Z powyższego wynika, że wniosek o wydanie interpretacji może być złożony tylko w indywidualnej sprawie zainteresowanego, nie zaś innego podmiotu. Z tych też względów z uwagi na indywidualny charakter interpretacji przepisów prawa podatkowego oraz uwzględniając, iż na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług małżonkowie nie są uznawani za jeden podmiot podatkowy, bowiem każdy z nich wykonując samodzielnie czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jest odrębnym podatnikiem tego podatku, niniejsza interpretacja rozstrzyga wyłącznie o Pana obowiązkach i uprawnieniach. A zatem nie wywołuje ona skutków prawnych dla Pana żony, jak i wystawców faktur VAT, które to podmioty chcąc uzyskać interpretację indywidualną powinny wystąpić z odrębnym wnioskiem o jej udzielenie. W konsekwencji regulacje zawarte w art. 14k-14n ustawy Ordynacja podatkowa nie będą miały zastosowania dla tych podmiotów.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu datowania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, ul. H. Sienkiewicza 84, 15-950 Białystok, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, 87-100 Toruń, ul. Św. Jakuba 20.