W przypadku, gdy Wnioskodawca stale prowadzi działania zmierzające do wyeksmitowania osób zajmujących (...)

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółdzielni przedstawione we wniosku z dnia 24 października 2008 r. (data wpływu 27 października 2008 r.) uzupełnionym pismem z dnia 9 stycznia 2009 r. o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku obowiązku opodatkowania odszkodowania ? jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 27 października 2008 r. został złożony wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku obowiązku opodatkowania odszkodowania.

W złożonym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W zasobach Spółdzielni znajdują się mieszkania, w których zamieszkują:

• osoby uprawnione do zajmowania mieszkań lokatorskich, tj. będące członkami Spółdzielni,
• osoby będące lub niebędące członkami Spółdzielni, zajmujące mieszkania spółdzielcze własnościowe lub posiadające jako odrębną własność,
• osoby zajmujące mieszkania na podstawie ważnej umowy najmu.

Ponadto w zasobach Spółdzielni mieszkają osoby bez tytułu prawnego, tj.:

1. osoby zajmujące lokal lokatorski (np. rodzina zmarłego członka) nie będące członkami z powodu trwania procedury prawnej nabywania uprawnień do wkładu mieszkaniowego i zajmowania lokalu po poprzednim uprawnionym,
2. osoby zajmujące lokal lokatorski nie będące członkami na skutek wykluczenia,
3. osoby zajmujące lokal lokatorski bez wniesienia wkładu i jakichkolwiek uprawnień do danego lokalu,
4. osoby, którym wygasła lub wypowiedziana została umowa najmu.

W stosunku do osób wymienionych w punktach 2-4 Spółdzielnia stale prowadzi działania zmierzające do ich wyeksmitowania. Jednak mimo posiadania wyroków eksmisyjnych, z uwagi na inne przepisy, działania komornicze są nieskuteczne (brak lokali zastępczych). W efekcie osoby te wbrew woli Spółdzielni zajmują jej zasoby. Spółdzielnia, będąc zobowiązana lub zmuszona z uwagi na uwarunkowania techniczne zapewnić tym osobom dostęp do podstawowych mediów niezbędnych do życia, dostarcza ciepło, wodę, sygnał TV w zakresie minimalnym i zapewnia wywóz śmieci. Ponadto Spółdzielnia ponosi inne koszty związane z administrowaniem i obsługą zasobów. Koszty te w odpowiedniej części (np. proporcjonalnie) dotyczą również lokali zajmowanych bez tytułu prawnego. Część tych kosztów wyszczególniona jest odrębnie, np.:

• konserwacja domofonów,
• monitoring (koszty ochrony nieruchomości przez agencję ochrony),
• podatek od nieruchomości,
• energia elektryczna (dotycząca części wspólnych),
• fundusz remontowy (na pokrycie wydatków remontowych na podstawie planu remontów),
• ubezpieczenie budynku,
• wieczyste użytkowanie,
• eksploatacja podstawowa (pozycja zbiorcza ? na pokrycie wszystkich innych nie wymienionych kosztów związanych z lokalem).

Stawki opłat na pokrycie wszystkich kosztów kalkulowane są w taki sposób, aby pokrywały jedynie koszty. Spółdzielnia nie osiąga dochodu z zasobów mieszkaniowych zajmowanych bez tytułu prawnego, a jedynie dąży do odzyskania kosztów generowanych przez te lokale, które jest zmuszona ponosić.

W piśmie stanowiącym uzupełnienie wniosku wskazano, iż Spółdzielnia po wygaśnięciu prawa lokatorskiego (np. na skutek śmierci) udostępnia a ściślej nie podejmuje żadnych działań zmierzających do odebrania możliwości mieszkania osobom zamieszkującym ten lokal, które z dużym prawdopodobieństwem staną się członkami. Spółdzielnia dostarcza wszystkie świadczenia i usługi niezbędne do normalnego korzystania z lokalu zużywane bezpośrednio przez osoby zamieszkujące dany lokal, tj. m.in. dostarcza ciepło, wodę, sygnał TV w zakresie minimalnym i zapewnia wywóz śmieci.

Spółdzielnia (po śmierci członka) będąc właścicielem lokalu udostępnia do korzystania osobom zamieszkującym, za co osoby te wnoszą stosowne opłaty skalkulowane w wysokości zapewniającej pokrycie kosztów przypadających na przedmiotowy lokal. Zdaniem Spółdzielni jest to usługa wykazująca typowe cechy najmu. Wskazano również, iż Spółdzielnia nie posiada ?oficjalnej?, wydanej przez GUS informacji określającej dla przedmiotowej usługi klasyfikacji wg PKWiU, jednak Jej zdaniem usługa ta winna być klasyfikowana pod numerem 68.20.11 (według PKWiU obowiązującej do dnia 31 grudnia 2008 r. ? 70.20.11).

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy można uznać, że w przypadku osób zajmujących lokale lokatorskie nie będących członkami na skutek wykluczenia, osób zajmujących lokale lokatorskie bez wniesienia wkładu i jakichkolwiek uprawnień do danego lokalu oraz osób, którym wygasła lub wypowiedziana została umowa najmu, przychody uzyskiwane od tych osób na pokrycie kosztów utrzymania zajmowanych przez nie lokali stanowią odszkodowanie, zgodnie z art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, co oznacza, że nie podlegają ustawie o podatku od towarów i usług.

Zdaniem Spółdzielni, w przypadku osób zajmujących lokale bez tytułu prawnego, na co Spółdzielnia nie godzi się i dąży przy pomocy dostępnych środków prawnych do ich wyeksmitowania należy uznać, iż opłaty, jakimi osoby te są obciążane (niezależnie czy są wykazane zbiorczo, czy szczegółowo), na mocy art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego są typowym odszkodowaniem, a więc nie podlegają ustawie o podatku od towarów i usług...

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z ust. 2 ww. przepisu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W art. 7 ust. 1 ww. ustawy postanowiono, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast, zgodnie z art. 8 ust. 1 ww. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 18 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie. Odszkodowanie takie odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać odszkodowania uzupełniającego. Osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł.

Z treści powołanego powyżej przepisu wynika, iż od chwili rozwiązania umowy najmu do faktycznego opuszczenia lokalu korzystanie z nieruchomości ma charakter korzystania bez tytułu prawnego.

Wskazać, należy również, iż bezumowne korzystanie z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).

Jak wynika z ww. art. 224 i 225 k.c. w przypadku bezumownego korzystania z lokalu korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego, oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy osoba zajmująca lokal lokatorski nie chce opuścić nieruchomości, a właściciel dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia ? nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuacje, gdy osoba zajmująca lokal użytkuje go za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty.

Reasumując należy stwierdzić, iż decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z lokalu po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące przedłużenie umowy najmu (dzierżawy) ? czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Należy zauważyć, iż ze stanu faktycznego opisanego we wniosku wynika że Wnioskodawca stale prowadzi działania zmierzające do wyeksmitowania osób zajmujących lokale lokatorskie nie będących członkami na skutek wykluczenia, osób zajmujących lokale lokatorskie bez wniesienia wkładu i jakichkolwiek uprawnień do danego lokalu oraz osób, którym wygasła lub wypowiedziana została umowa najmu. Jednak, mimo posiadanych wyroków eksmisyjnych, z uwagi na brak lokali zastępczych, działania komornicze są nieskuteczne. W efekcie osoby te wbrew woli Spółdzielni zajmują jej zasoby mieszkaniowe.

W tym stanie rzeczy, w ocenie tut. organu, w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z odszkodowaniem, które nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, tym samym nie podlega regulacjom zawartym w ustawie o podatku od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Złożenie przez Wnioskodawcę fałszywego oświadczenia, że elementy stanu faktycznego objęte wnioskiem o wydanie interpretacji w dniu złożenia wniosku nie są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej oraz że w tym zakresie sprawa nie została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej -powoduje, iż niniejsza interpretacja indywidualna nie wywołuje skutków prawnych (art. 14b § 4 Ordynacji podatkowej).

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, 87-100 Toruń, ul. Św. Jakuba 20.