Czy zapomoga wypłacona przez Pracowniczą Kasę Zapomogowo-Pożyczkową (PKZP) z tytułu urodzenia się (...)

Zdaniem Podatnika wypłacona przez PKZP zapomoga nie stanowi dla pracownika przychodu ze stosunku pracy, przedsiębiorstwo nie występuje w roli płatnika i nie ma obowiązku potrącania i odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy, jak również wystawiania stosownych informacji. Ponadto, w ocenie Podatnika, zapomogi udzielone przez PKZP w ogóle nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, gdyż pochodzą ze składek członków, płaconych z ich wynagrodzenia po opodatkowaniu. Brak również przepisu, który nakładałby na PKZP obowiązek składania jakichkolwiek deklaracji podatkowych lub informacji o udzielonych zapomogach.

Przy udzieleniu odpowiedzi należy uwzględnić zasady organizacji i funkcjonowania pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, zwanych dalej ?PKZP', które zostały uregulowane w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (Dz. U. Nr 100, poz. 502 ze zm.). Jak m.in. wynika z przepisów ww. rozporządzenia:
- o utworzeniu PKZP decydują założyciele (co najmniej 10 pracowników danego zakładu pracy), którzy uchwalają statut i dokonują wyboru organów przewidzianych w statucie (§ 2 i 3 rozporządzenia),
- zakład pracy świadczy pomoc PKZP m.in. w zakresie prowadzenia księgowości, obsługi kasowej i prawnej, dokonania na rzecz PKZP potrąceń na listach płac, przyjmowania wpłat wnoszonych przez emerytów i rencistów, odprowadzania wpłat na rachunek bankowy PKZP (§ 4 rozporządzenia).

Celem PKZP jest udzielanie członkom pomocy materialnej w formie pożyczek długo- i krótkoterminowych oraz zapomóg - w miarę posiadanych środków - na zasadach określonych w statucie (§ 6 rozporządzenia). Członek PKZP jest obowiązany: wpłacić wpisowe, wpłacać miesięczny wkład członkowski lub wyrazić zgodę na potrącanie wkładu z wynagrodzenia za pracę, zasiłku chorobowego lub zasiłku wychowawczego (§ 8 rozporządzenia).

W myśl § 9 pkt 1-3 rozporządzenia członek PKZP ma prawo:
1) gromadzić oszczędności w PKZP według zasad określonych w statucie,
2) korzystać z pożyczek,
3) w razie wydarzeń losowych ubiegać się o udzielenie zapomogi.
Osobom skreślonym z listy członków PKZP przysługuje zwrot ich wkładów członkowskich w terminie określonym w statucie (§12 rozporządzenia).
Jak wynika z § 28 ww. rozporządzenia na środki finansowe PKZP składają się następujące fundusze:
1) fundusz oszczędnościowo-pożyczkowy,
2) fundusz rezerwowy,
3) fundusz zapomogowy i inne fundusze, przewidziane w statucie.

Fundusz oszczędnościowo-pożyczkowy powstaje z wkładów członkowskich i jest przeznaczony na udzielanie pożyczek. Wkłady członkowskie, wnoszone w wysokości i terminach ustalonych w statucie, zapisuje się na imiennym rachunku członka PKZP. Wkłady członków PKZP będących pracownikami mogą być za ich zgodą potrącane z wynagrodzenia, zasiłku chorobowego lub wychowawczego (§ 29 rozporządzenia). Fundusz rezerwowy powstaje z wpłat wnoszonych przez członków wstępujących do PKZP, z nie podjętych zwrotów wkładów członkowskich, z odsetek od lokat terminowych i odsetek zasądzonych przez sąd oraz z subwencji i darowizn i jest przeznaczony na pokrycie szkód i strat, nieściągalnych zadłużeń oraz na odpis na fundusz zapomogowy (§ 30 rozporządzenia). Fundusz zapomogowy powstaje z odpisów funduszu rezerwowego oraz z dobrowolnych wpłat członków i innych wpływów określonych w statucie i jest przeznaczony na udzielanie zapomóg członkom PKZP w razie szczególnych wypadków losowych (§ 31 rozporządzenia).
Zgodnie z § 32 rozporządzenia PKZP ma prawo przyjmować subwencje i darowizny na zasilenie funduszu rezerwowego.
Z przepisów ww. rozporządzenia wynika również, że PKZP jest obowiązana do prowadzenia rachunkowości, zgodnie z odrębnymi przepisami dotyczącymi zasad prowadzenia rachunkowości (§ 43 rozporządzenia), ponadto we własnym imieniu może wnieść powództwo do sądu z powodu niespłacenia pożyczki przez członka PZKP (§ 39 rozporządzenia).

PKZP posiada zatem statut i organy statutowe, fundusze niezależne od funduszy zakładu pracy, w którym działa, posiada też rachunek bankowy, ma prawo przyjmować subwencje i darowizny, wnosić powództwo do sądu we własnym imieniu w określonych sprawach.

W związku z powyższym Pracowniczą Kasę Zapomogowo-Pożyczkową należy uznać za jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, niezależną od zakładu pracy, w którym działa, pomimo faktu, iż w myśl § 4 ww. rozporządzenia zakład pracy ma obowiązek udzielać Kasie daleko idącej pomocy organizacyjnej. Należy również zauważyć, że ustawodawca dopuszcza istnienie międzyzakładowych PKZP (§ 2 ust. 3 ww. rozporządzenia).

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Jak stanowi art. 12 ust. 1 ww. ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za nie wykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Przychodami ze stosunku pracy są zatem wszystkie świadczenia, które pracownik otrzymuje ze środków pracodawcy w związku z pozostawaniem w stosunku pracy.

Na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności (...) dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nie należące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 (...).
Wypłaty pożyczek dokonywane przez PKZP nie stanowią przychodu dla otrzymujących pożyczki członków Kasy, gdyż pożyczki ze względu na swój zwrotny charakter nie są traktowane jako przysporzenia majątkowe (otrzymane pieniądze), o których mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jak wynika natomiast, ze wskazanych wyżej przepisów § 30 i 31 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. zapomogi udzielane są z funduszu zapomogowego, a zatem finansowane są z różnych źródeł: składają się na nie odpisy finansowane z jednorazowego wpisowego członków wstępujących do Kasy, z nie podjętych zwrotów wkładów członkowskich, z odsetek od lokat terminowych i odsetek zasądzonych przez sąd, z subwencji i darowizn, które może otrzymywać PKZP, a także z dobrowolnych wpłat członków i innych wpływów określonych w statucie.
Otrzymane przez członków PKZP zapomogi, mieszczą się w kategoriach przychodów wymienionych w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i winny być traktowane jako przychód z innych źródeł w rozumieniu art. 20 ust. 1 ww. ustawy.

Uwzględniając powyższe należy stwierdzić, co następuje:
- zapomogi wypłacone przez PKZP korzystają ze zwolnienia od podatku na zasadach określonych w art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym wolne od podatku dochodowego są zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł.
W związku z powyższym wypłacana przez PKZP zapomoga przyznana z tytułu zgonu członka rodziny korzysta z ww. zwolnienia, natomiast w ocenie tut. organu nie dotyczy to zapomogi przyznanej z tytułu urodzenia się dziecka, gdyż przez indywidualne zdarzenie losowe, o którym mowa w cytowanym przepisie, należy rozumieć, zgodnie z potocznym znaczeniem tego określenia, zdarzenia zewnętrzne niezależne od człowieka, na które nie ma on wpływu,
- PKZP nie jest płatnikiem zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (zryczałtowanego podatku), gdyż obowiązek poboru przez Kasę zaliczek na podatek (podatku) nie wynika z obecnie obowiązujących przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
- wypłacona przez PKZP zapomoga nie stanowi dla pracownika zakładu pracy przychodu ze stosunku pracy, ponieważ nie jest wypłacana przez pracodawcę w związku z pozostawaniem w stosunku pracy, a zatem zakład pracy nie występuje w roli płatnika i nie ma obowiązku potrącania i odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy, jak również wystawiania stosownych informacji; w ocenie tut. organu wypłacona zapomoga dla emeryta lub rencisty nie powinna być również kwalifikowana jako świadczenie otrzymane przez emeryta lub rencistę w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem pracy, czy stosunkiem służbowym,
- na PKZP, z tytułu wypłacanych zapomóg nie objętych zwolnieniem na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ciążą natomiast obowiązki sporządzenia informacji PIT-8C, o której mowa w art. 42a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który to obowiązek dotyczy osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, osób prawnych i ich jednostek organizacyjnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52 i art. 52a oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego. Uwzględniając zasady funkcjonowania PKZP wynikające z cytowanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy możliwe jest wykonywanie ww. obowiązków przez zakład pracy na podstawie umowy zawartej w myśl § 4 ust. 2 ww. rozporządzenia między zakładem pracy a PKZP.