Czy wypłacone odszkodowanie jest kosztem uzyskania przychodu potrącalnym jednorazowo?

1. Prawa użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego działki o łącznej powierzchni X ha, oraz własności budynków i budowli znajdujących się na powyższym gruncie, dla której to części nieruchomości sąd rejonowy prowadzi księgę wieczystą, jak również ustanowienie służebności drogowej umożliwiającej dostęp do drogi publicznej,
2. Urządzeń tj. środków trwałych wykorzystywanych przez zbywcę do produkcji ww. koagulantów i prowadzeniu działalności z tym związanej, obejmujące wszystkie maszyny, wyposażenie, aparaturę, narzędzia, sprzęt, urządzenia, zbiorniki magazynowe, środki transportu, rurociągi oraz części zamienne,
3. Know ? how obejmującą wiedzę, doświadczenie techniczne, handlowe i inne informacje dotyczące koagulantów i aktywów, wykorzystania koagulantów i ww. aktywów oraz produkcji i sprzedaży koagulantów, w tym technologię produkcji siarczanu glinu w formie płynnej i granulatu, technologię produkcji chlorku poliglinowego, jak również informacje handlowe obejmujące m.in. wykazy klientów oraz umów z nimi zawartych, informacje wykorzystywane do dystrybucji koagulantów, informacje na temat konkurencji w zakresie produkcji, sprzedaży i dystrybucji koagulantów, inne informacje o charakterze handlowym przydatne w handlu i produkcji koagulantów będące w posiadaniu zbawcy,
4. licencji na okres 5 lat tj. prawa do używania na terytorium Polski znaku towarowego wyłącznie w zakresie związanym z działaniami dotyczącymi koagulantów, na który to znak towarowy zostało udzielone prawo ochronne wpisane w rejestrze znaków towarowych Urzędu Patentowego.

Wraz z nabyciem przez podatnika ww. składników majątkowych nastąpiło przejęcie przez z mocy prawa tj. w oparciu o art. 23¹ Kodeksu pracy 33 pracowników oraz wstąpienie w istotne umowy handlowe zawarte wcześniej przez zbywcę, których przedmiot związany jest z produkcją lub sprzedażą koagulantów ? o ile wystąpienie to było możliwe na podstawie obowiązujących przepisów prawa, a w szczególności z ustawą o zamówieniach publicznych.

Ponadto, zbywca zobowiązał się do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej w okresie 5 lat od daty transakcji tj. od 30 kwietnia 2004 r. Uzgodnione odszkodowanie z tego tytułu w kwocie 1.360.000 zł zostało zapłacone (zgodnie z przedwstępną umową z dnia 6 kwietnia 2004 r.) na podstawie noty księgowej w dniu realizacji transakcji.

Po dokonaniu transakcji zbywca prowadzi w dalszym ciągu działalność gospodarczą, w szczególności w zakresie produkcji składników do nawozów sztucznych wykorzystywanych w rolnictwie, o których mowa powyżej, glinianów sodowych oraz zatrudnia około 70 pracowników związanych z wytwarzaniem tych produktów.

Mając na uwadze powyższy fakt, iż podstawowym przedmiotem działalności jest i była produkcja oraz sprzedaż koagulantów (środków chemicznych do uzdatniania wody i ścieków) i w wyniku transakcji podatnik poszerzył gamę oferowanych produktów, a zbywca sprzedał aktywa do produkcji koagulantów i uzyskał odszkodowanie za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej, przy czym nadal prowadzi działalność gospodarczą, podatnik zwrócił się z zapytaniem: czy zapłacone jednorazowo w dniu 30 kwietnia 2004r. odszkodowanie dla zbywcy aktywów za powstrzymywanie się przez niego przez 5 lat od działalności konkurencyjnej w zakresie produkcji, dystrybucji i sprzedaży produktów wytwarzanych przez niego do momentu transakcji za pomocą tych aktywów, stanowi dla podatnika koszt uzyskania przychodu, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku od osób prawnych, i czy jest to koszt potrącalny jednorazowo w roku bieżącym zgodnie z art. 15 ust. 4 tej ustawy?

Na tle takich okoliczności faktycznych podatnik formułuje stanowisko, iż przepisy prawa podatkowego skutkują tym, że zapłacone odszkodowanie jest kosztem uzyskania przychodu potrącalnym jednorazowo.

Uzasadnieniem powyższego stanowiska jest fakt, że zaprzestanie działalności przez zbywcę w zakresie produkcji koagulantów i powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej wpływa bezpośrednio na przychody (zwiększenie sprzedaży), a po przeanalizowaniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w zakresie amortyzacji, należy dojść do wniosku, iż odszkodowanie nie jest ani środkiem trwałym, ani wartością niematerialną bądź prawną, które podlegają amortyzacji. Tym samym należy uznać, że odszkodowanie w całości stanowi koszt uzyskania przychodu w momencie jego poniesienia.

Naczelnik Zachodniopomorskiego Urzędu Skarbowego w Szczecinie stwierdza, że stanowisko to jest w części nieprawidłowe.

Do opisanego stanu faktycznego mają zastosowanie następujące normy prawa podatkowego: art. 15 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym do osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.).

Zastosowanie powołanych norm skutkuje dokonaniem powyższej oceny prawnej stanowiska podatnika, uzasadnionej w sposób następujący:

Zgodnie z art. 15 ust. 1 kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy. Muszą więc być nimi takie wydatki, które są związane z działalnością podmiotu i mają wpływ na powstanie lub zwiększenie przychodów, a zatem pomiędzy poniesionymi wydatkami a uzyskanym przychodem istnieje związek przyczynowo ? skutkowy.

Zatem należy przyjąć, że kosztem podatkowym są wszystkie wydatki mające na celu osiągnięcie przychodów oraz zachowanie i zabezpieczenie źródła przychodów, tak aby to źródło przynosiło przychody także w przyszłości.

Tak więc wydatek poniesiony przez Spółkę na wypłatę odszkodowania za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej przez zbywcę jako poniesiony dla zwiększenia przychodów, należy zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów mając na uwadze również, że nie został on wymieniony w art. 16 ust. 1 ustawy.

Kolejnym problemem podniesionym w zapytaniu jest kwestia potrącalności poniesionego wydatku z tytułu wypłaconego odszkodowania. Reguluje ją przepis art. 15 ust. 4 ustawy, zgodnie z którym koszty uzyskania przychodów są potrącalne tylko w tym roku podatkowym, którego dotyczą, tj. są potrącalne także koszty uzyskania poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy, lecz dotyczące przychodów roku podatkowego oraz określone co do rodzaju i kwoty koszty uzyskania, które zostały zarachowane, chociaż ich jeszcze nie poniesiono, jeżeli odnoszą się do przychodów danego roku podatkowego, chyba że ich zarachowanie nie było możliwe. W tym przypadku są one potrącalne w roku, w którym zostały poniesione. Z brzmienia tego przepisu wynika, że do kosztów uzyskania przychodów danego roku podatkowego można zaliczyć tylko te, które dotyczą przychodów osiągniętych w tym roku, tj. miały wpływ na ich osiągnięcie w tym samym roku podatkowym. Należy w tym miejscu zauważyć, że w sytuacji, w której nie można poniesionych kosztów odnieść do określonych przychodów ( w perspektywie czasowej), należy je zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów w roku ich poniesienia.

W opisanej przez podatnika sytuacji Naczelnik Zachodniopomorskiego Urzędu Skarbowego w Szczecinie stoi na stanowisku, że poniesionego wydatku z tytułu wypłaty odszkodowania nie można zaliczyć jednorazowo do kosztów uzyskania przychodów w bieżącym roku podatkowym.

Należy bowiem oczekiwać, że skoro zbywca składników majątkowych otrzymując odszkodowanie zobowiązany jest przez 5 lat do wstrzymania się od działalności konkurencyjnej, to powinno to mieć w tym okresie szczególnie korzystny wpływ na wielkość uzyskanych przez podatnika przychodów. Można więc przyjąć, że poniesiony wydatek z tytułu odszkodowania będzie miał wpływ na uzyskane przychody nie tylko w roku poniesienia, ale w dłuższej perspektywie czasowej tj. co najmniej 5 lat od dnia zawarcia transakcji. Z przedmiotowej transakcji widać bowiem cel podatnika do zapewnienia uzyskania przez niego zwiększonych przychodów w dłuższej perspektywie czasowej. W rzeczywistości może okazać się, że wypłacone odszkodowanie będzie dłużej niż przez 5 lat wpływać na uzyskanie przez podatnika przychody, lecz ex ante trudno to przewidzieć, a w szczególności długości tego okresu. Dlatego też wspomniany wydatek powinien być odniesiony do kosztów uzyskania przychodów w ciągu 5 lat od dnia zawarcia transakcji.

Odnosząc się do analogii jakiej podatnik poszukuje między poniesionym wydatkiem, a wydatkami na zakup środków trwałych czy wartości niematerialnych i prawnych, wywód podatnika w tym zakresie nalezy uznać za nietrafny. W przypadku bowiem wspomnianych składników majątkowych długość okresu, przez który należy odnosić wydatki związane z ich zakupem jest z góry określona i jest praktycznie kształtowana przez wysokość ustalonych przez ustawodawcę w konkretnych sytuacjach stawek amortyzacyjnych. Natomiast w przypadku normy art. 15 ust. 4 ustawy ustawodawca z góry nie określa wspomnianego okresu podając tylko ogólną zasadę, którą należy kierować się przy potrącalności kosztów uzyskania przychodu. Dlatego podatnik sam kierując się wspomnianą zasadą obowiązany jest do ustalenia tego okresu.