W wystąpieniu sformułowano zapytanie, cyt.: ?czy istnieje możliwość przeniesienia nabytej ulgi w (...)

Podatniczka nabyła w drodze spadku spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej 52m#178;. Spadkobierczyni spełniała warunki określone w art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn (tj. Dz. U. z 2004 r. nr 142, poz.1514 z późn. zm.), stąd urząd skarbowy zastosował zwolnienie wynikające z art. 16 ust. 1 ustawy.

Pytająca ma zamiar dokonać zamiany nabytego w drodze spadku prawa do lokalu mieszkalnego na takie same prawo do lokalu mieszkalnego o pow. 58m#178;, którego współwłaścicielami są matka i brat. Powyższe podyktowane jest faktem, iż syn podatniczki ?jest niepełnosprawny i wymaga stałej opieki i pomocy w nauce oraz częstych wizyt u psychologa i logopedy?.

Matka mieszka samotnie, zaś nowe mieszkanie jest położone dwa bloki dalej na tym samym osiedlu (... ) a zamieszkanie obok matki zapewni wzajemną pomoc i opiekę.

Mieszkanie zapewni mojej 4 osobowej rodzinie zdecydowanie lepsze warunki.

Zamiana nastąpiłaby przed upływem 5 lat, który to okres jest jednym z warunków do skorzystania z ulgi określonej w w/w przepisie.

Ocena prawna stanu faktycznego

Na wstępie wskazać należy, że przy nabyciu w drodze spadku m.in. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego przez osobę zaliczaną do I grupy podatkowej nie wlicza się do podstawy opodatkowania jego wartości do łącznej wysokości nie przekraczającej 110m2 powierzchni użytkowej lokalu. Do pierwszej grupy podatkowej ? w myśl art.14 ust.3 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn (tj.: Dz. U. z 2004 r. nr 142, poz.1514 z późn. zm.) zalicza się, między innymi, zstępnych.

Podstawą prawną tej ulgi w podatku od spadków i darowizn (z której skorzystała spadkobierczyni w sytuacji przedstawionej przez podatnika) jest art.16 powołanej ustawy o podatku od spadków i darowizn. W art. 16 ust. 2 pkt 1-5 ustawodawca określił także szczegółowo przesłanki, które łącznie musi spełnić nabywca, aby ulga, o której mowa w powołanym przepisie mogła być zachowana.

Jednym z nich jest zamieszkiwanie przez spadkobiercę (lub odpowiednio - obdarowanego ) w nabytym w drodze spadku ( bądź darowizny ) lokalu przez okres 5 lat:

• od dnia złożenia zeznania podatkowego (zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego), jeżeli w chwili złożenia zeznania lub zawarcia umowy nabywca mieszka w nabytym lokalu lub budynku (art.16 ust. 2 pkt 5 lit. ?a?),
• od dnia zamieszkania w nabytym lokalu lub budynku - jeżeli nabywca zamieszka w ciągu roku od dnia złożenia zeznania (zawarcia umowy darowizny) - art.16 ust. 2 pkt 5 lit. ?b.?

Jednocześnie jednak w art.16 ust. 7 ustawy przewidziano sytuacje, które stanowiąc odstępstwo od wymogu zamieszkiwania w podanym terminie nie powodują utraty ulgi. Wyjątkową sytuacją jest, zgodnie z treścią powołanego przepisu, m.in., cyt.: ? zbycie (...) lokalu, jeżeli było ono uzasadnione koniecznością zmiany warunków mieszkaniowych, a (...) nabycie innego lokalu nastąpiło nie później niż w ciągu sześciu miesięcy od dnia zbycia.?

Mając na względzie treść wskazanej regulacji ustalenia wymaga przede wszystkim kwestia, czy okoliczności wymienione w zapytaniu wyczerpują wyżej cytowane warunki.

Z pisma pytającej wynika, iż brana pod uwagę zamiana spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego na takie samo prawo, usytuowanego dwa bloki dalej na tym samym osiedlu, podyktowana byłaby przede wszystkim pomocą matki podatniczki w sprawowaniu stałej opieki nad niepełnosprawnym synem, który wymaga także pomocy w nauce oraz częstych wizyt u psychologa i logopedy. Byłaby to także wzajemna pomoc wobec zamieszkania obok matki. Jednocześnie wskazano, że zamiana na większe, wygodniejsze mieszkanie zapewni jej 4 osobowej rodzinie zdecydowanie lepsze warunki.

Analizując w/w sytuację, wskazać należy, iż powołanego wyjątku od zasady, nie można interpretować rozszerzająco. Na podstawie orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego wysnuć można bowiem wniosek, iż przesłanką uzasadniającą zbycie lokalu mieszkalnego w świetle art. 16 omawianej ustawy może być jedynie wyjątkowa sytuacja życiowa podatnika, która powoduje konieczność zmiany warunków lub miejsca zamieszkania. Przykładowo w wyroku z dnia 07.03.2002 r. sygn. akt I SA/Wr 291/01 skład orzekający stwierdził, iż ?konieczność? w rozumieniu art. 16 winna mieć charakter imperatywny, wskazujący na sytuację wyjątkową, gdy chodzi o kwalifikowaną, nieodzowną potrzebę takiej zmiany.

Według zaś stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie wyrażonego w wyroku z dnia 21 kwietnia 1998 roku sygn. akt III SA 122/97 ( publik. ONSA 1999/1/30) za przesłanki uzasadniające zbycie lokalu w warunkach art. 16 ust. 8 ustawy uznano sytuację, w której podatnik oraz jego małżonek nie dysponowali lokalem, w którym mogliby wspólnie zamieszkać, zaś zbycie odziedziczonego lokalu mieszkalnego (znajdującego się w innej miejscowości) pozwoliło na zakup mieszkania w mieście, gdzie podatnik wraz z małżonkiem pracował; a ponadto stan zdrowia dziecka podatnika uniemożliwiał przeniesienie do miasta, w którym położony był odziedziczony lokal.

W innej sprawie za przesłanki takie Naczelny Sąd Administracyjny uznał trudne warunki materialne podatnika, w sytuacji gdy przeznaczył on środki pieniężne pochodzące ze sprzedaży mieszkania na zakup lokalu o mniejszej powierzchni i z niższym czynszem, w wyniku czego nastąpiła poprawa położenia materialnego podatnika (wyrok NSA z dnia 26 listopada 1998 roku sygn. akt III S.A. 1587/97, publik ONSA 2000/1/17).

Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić przede wszystkim należy, że lokale mieszkalne, które mają być przedmiotem zamiany są o zbliżonej wielkości (52 m#178; i 58m#178;), zatem nie można uznać stanowiska pytającej, iż ?Nowe mieszkanie (...) zapewni mojej 4 osobowej rodzinie zdecydowanie lepsze warunki?. Ponadto planowana zamiana nie wykluczy sprawowania przez matkę podatniczki opieki nad niepełnosprawnym wnukiem. Zauważyć należy, iż oba lokale mieszkalne położone są na tym samym osiedlu (jak określono w wystąpieniu ?dwa bloki dalej?) i ich zamiana nie wpłynie na zmianę odległości ich usytuowania tym samym kontaktowania się, co także potwierdza niewystąpienie przesłanki wyjątkowej sytuacji życiowej podatnika. Możliwość poprawy warunków mieszkaniowych ? która ma miejsce w omawianej sprawie ? nie oznacza nieodzownej potrzeby ich zmiany, tym samym wystąpienia ustawowej przesłanki ?konieczności?.

Organ podatkowy, w świetle przedstawionego stanu faktycznego, nie podziela zatem stanowiska pytającej, iż: ?przedstawione moje uzasadnienie jest podstawą do przeniesienia ulgi w podatku od spadku na nowe mieszkanie?.