Czy obowiązuje korekta podatku naliczonego w razie wystąpienia niedoborów niezawinionych i otrzymanym (...)

W razie wystąpienia niedoborów niezawinionych lub w sytuacji, gdy nie jest możliwe ustalenie osoby odpowiedzialnej za powstanie niedoboru, podatnik ponosi stratę. Zgodnie z ustawą z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. Nr 121 z 1994 r., poz. 591 ze zm.), za straty uważa się skutki finansowe zdarzeń powstających niepowtarzalnie, poza zwykłą działalnością jednostki. Do strat nadzwyczajnych zalicza się m.in. skutki zdarzeń losowych tj.: pożaru, powodzi, gradobicia, kradzieży z włamaniem, itp.

W przypadku zdarzeń losowych sposób zaliczenia powstałej straty do kosztów uzyskania przychodów reguluje art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 90 z 1993 r., poz. 416 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem nie uznaje się za koszt uzyskania przychodu strat w środkach trwałych i obrotowych w części pokrytej odpisami amortyzacyjnymi oraz otrzymanym odszkodowaniem z tytułu ubezpieczenia. Aby uznać dany wydatek za koszt uzyskania przychodu jest konieczne w każdym przypadku wykazanie między nim a przychodem bezpośredniego związku. Kosztem uzyskania przychodów są wszystkie wydatki poniesione w celu uzyskania przychodów, w tym również w celu zachowania i zabezpieczenia źródła przychodów, tak aby źródło przynosiło przychody także w przyszłości. W takim ujęciu kosztami tymi będą zarówno koszty pozostające w bezpośrednim związku z uzyskanymi przychodami, jak i pozostające w związku pośrednim, jeżeli zostanie wykazane, że zostały w sposób racjonalny poniesione w celu uzyskania przychodów (w tym zagwarantowania funkcjonowania źródła przychodów), nawet wówczas, gdy z obiektywnych powodów przychód nie został osiągnięty.W przypadku zatem straty w środkach obrotowych jedynie otrzymanie odszkodowania z tytułu ubezpieczenia (pokrycie straty odpisami amortyzacyjnymi odnosi się do środków trwałych), skutkować będzie brakiem możliwości zaliczenia tej straty do kosztów uzyskania przychodu. Istotnym jest w tym przypadku, aby podstawą otrzymania odszkodowania była umowa ubezpieczenia.Ponadto wymieniony wyżej przepis art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wyłącza z kosztów uzyskania przychodów tylko straty w części pokrytej otrzymanym odszkodowaniem. Odszkodowanie za szkodę poniesioną przez podatnika podatku od towarów i usług na skutek zniszczenia rzeczy ustalone według ceny rzeczy, nie obejmuje podatku VAT mieszczącego się w cenie, w zakresie w jakim poszkodowany może obniżyć należny od niego podatek o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu rzeczy.

Miernikiem wysokości szkody jest natomiast cena towaru zapłacona przez poszkodowanego przy nabywaniu towaru i usługi obejmująca należny podatek; kwota tego podatku jest zatem elementem szkody. Z punktu widzenia przepisów o podatku dochodowym do których odsyła art. 25 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług - podatek należny jest neutralny. Nie zalicza się go do przychodów, nie jest kosztem uzyskania przychodów. Podatek ten staje się kosztem tylko w tej części, w której podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty lub zwrot różnicy podatku od towarów i usług.
Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że jedyną przesłanką pozbawienia podatnika prawa do odliczenia kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług, które następnie uległy uszkodzeniu- zniszczeniu w wyniku działań niezależnych od sposobu postępowania podatnika, jest fakt niezaliczenia wydatków poniesionych w związku z prowadzoną działalnością do kosztów uzyskania przychodów.
Oczywistym zatem staje się, że wykazana w fakturze kwota podatku VAT, nie będąc kosztem uzyskania przychodów, nie może mieć wpływu na ocenę uprawnień podatnika z punktu widzenia art. 25 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług. Jeśli ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie nie obejmujące podatku należnego, wchodzącego w skład szkody, to tym samym w tej części straty nie zostały pokryte i podatnik ma możliwość skorzystania z uprawnienia do pomniejszenia o ten zapłacony podatek swój podatek należny. Podatnik bowiem nabył te towary w celu uzyskiwania przychodów - stanowiłyby więc one koszty uzyskania przychodów, a tym samym - co do zasady - przysługuje podatnikowi prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przy ich nabyciu.