Wątpliwości Podatnika dotyczą kwestii czy odszkodowanie wypłacane za zajmowanie lokalu bez tytułu (...)

W dniu 31.10.2005 r., Podatnik w tut. Urzędzie złożył wniosek o interpretację przepisów prawa podatkowego z zakresu podatku od towarów i usług. Z opisanego w zapytaniu stanu faktycznego wynika, iż Podatnik wypowiedział umowę najmu lokalu użytkowego w związku z zaleganiem przez najemcę w opłatach czynszowych. Z dalszej części pisma wynika, iż pomimo wypowiedzenia i wygaśnięcia umowy najmu najemca nie opuścił lokalu. W związku z tym Podatnik obciąża najemcę odszkodowaniem z tytułu zajmowania lokalu bez tytułu prawnego.

Wątpliwości Podatnika dotyczą kwestii czy odszkodowanie wypłacane za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług. Zdaniem Spółki odszkodowania powyższego związanego z niewykonaniem zobowiązania przez kontrahenta nie można zakwalifikować do dostawy towarów oraz świadczenia usług dlatego też nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Mając powyższe na uwadze, Naczelnik Podkarpackiego Urzędu Skarbowego w Rzeszowie uprzejmie wyjaśnia, iż:

Stosownie do art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług - zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają między innymi odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium RP. Dostawa towarów w myśl art. 7 ust. 1 ustawy oznacza wg ustawodawcy przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Stosownie z kolei do art. 8 ust. 1 ustawy, świadczenie usług jest to każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w tym również:

- przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,

- zobowiązanie do powstrzymywania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,

- świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Powyższe przepisy oznaczają iż opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania podlegają wszelkie transakcje (realizowane przez 'Podatników' w rozumieniu ustawy) wykonywane w ramach działalności gospodarczej chyba, że wyjątkowo ze względu na specyfikę danej czynności nie można jej określić jako dostawy towarów, 'czynności zrównanych z dostawą towarów' lub też świadczenia usług.

Z przedstawionego przez Podatnika stanu faktycznego wynika, iż Spółka obciąża podmiot - byłego najemcę lokalu użytkowego odszkodowaniem za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego (po uprzednim wypowiedzeniu umowy najmu oraz wygaśnięciu łączącego strony stosunku prawnego spowodowanych zaleganiem przez ww. podmiot w opłatach czynszowych). Kwota ta jest odszkodowaniem (równym wysokości dotychczasowego czynszu) dla właściciela nieruchomości, za to że jego nieruchomość jest zajmowana pomimo rozwiązania umowy, czyli bez podstawy prawnej.

Kwestie bezumownego korzystania z cudzej własności regulują między innymi przepisy art. 224, art. 225 ustawy z dnia 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Stosownie do przepisów powyższych przepisów właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z jego rzeczy. Zgodnie z art. 659 k. c. przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju.

W sytuacji zatem rozwiązania umowy najmu ustaje łączący strony stosunek najmu, co powoduje po stronie najemcy obowiązek wydania przedmiotu najmu. Do chwili wydania tegoż przedmiotu zachodzi po stronie byłego najemcy tzw. bezumowne korzystanie z rzeczy. Zapłata w tym przypadku określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej dla właściciela rzeczy szkody z tytułu bezprawnego używania rzeczy. Żądane wynagrodzenie (roszczenie pieniężne) stanowi w istocie odszkodowanie. Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu, która zostałaby zawarta gdyby nieruchomość nie została zajęta. Przepisy prawa przyznają właścicielowi prawo do roszczenia o odszkodowanie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel by uzyskał gdyby rzecz wynajął. Utratą korzyści jest w szczególności szkoda polegająca na nie uzyskaniu pożytków cywilnych (czynszu z najmu), które rzecz przynosi.

Odnosząc powyższe do stanu faktycznego przedstawionego w zapytaniu stwierdzić należy, iż odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu użytkowego stanowiące wg pisma Podatnika ekwiwalent z tytuły nienależytego wykonania umowy (poprzednio umowa najmu) nie stanowi oczywiście dostawy towaru. Odszkodowanie to nie mieści się bowiem w definicji towaru zawartej w art. 2 pkt 6 ustawy, gdyż przez towary rozumie się rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki i budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej a także grunty.

Nie stanowi to również zdaniem tut. organu świadczenia usług o których mowa w art. 8 ustawy. Charakter odszkodowania za bezumowne zajmowanie lokalu nie pozwala bowiem (pomimo szerokiej definicji świadczenia usług pozwalającej na zakwalifikowanie do niej w zasadzie wszelkich transakcji wykonywanych przez Podatników) ze względu na specyfikę tej czynności zakwalifikowania tego zdarzenia do świadczenia usług.

W związku z powyższym, mając na uwadze przepis art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, stanowiący, iż opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług, stwierdzić należy, iż odszkodowanie wypłacane przez stronę jako ekwiwalent za bezprawne zajmowanie lokalu nie jest wynagrodzeniem z tytułu dostawy towarów czy też świadczenia usług i dlatego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (art. 7 ust. 1 i art. 8 ust. 1 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy).