1. Czy podlega opłacie skarbowej złożenie własciwemu komornikowi sadowemu pełnomocnictwa udzielonego (...)

Przedstawiając swoje stanowisko w zakresie pkt 1 Wnioskodawczynie podniosły, iż zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16.11.2006 r. o opłacie skarbowej, opłacie tej podlega m.in. złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii w sprawie z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym.Obowiązek zapłaty opłaty skarbowej ciąży na pełnomocniku lub na mocodawcy. a ponadto zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 tej ustawy powstaje od złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury oraz od jej odpisu, wypisu lub kopii - z chwilą złożenia dokumentu w organie administracji publicznej, sądzie lub podmiocie, o którym mowa w art. 1 ust. 2 ustawy.

Zdaniem wnioskodawczyń, skoro Komornik Sądowy nie jest organem administracji publicznej ani też organem administracji rządowej i samorządowej (ani sądem), zatem pełnomocnictwo udzielone pełnomocnikowi jedynie do reprezentowania mocodawcy w toku postępowania egzekucyjnego i złożone tylko i wyłącznie właściwemu Komornikowi nie podlega opłacie skarbowej.

Odnośnie pkt 2), zdaniem wnioskodawczyń opisana tam czynność prawna również nie podlega aktualnie opłacie skarbowej. Z cyt. przepisów ustawy o opłacie skarbowej wynika, że tej opłacie podlega m.in. złożenie w sądzie pełnomocnictwa. W zakresie pojęcia: ?pełnomocnictwo' mieści się również dokument substytucji, czyli dalszego pełnomocnictwa udzielonego przez pierwotnego pełnomocnika innemu pełnomocnikowi do zastępowania go w toku procesu.

Instytucja dalszego pełnomocnictwa, czyli substytucji polega na tym, że substytutui stronę łączy taki sam stosunek, jaki łączy stronę i pełnomocnika. Inaczej jestw przypadku zastępstwa przez aplikanta.Zgodnie z art. 35 ustawy z dnia 06.07.1982 r. o radcach prawnych po upływie sześciumiesięcy od rozpoczęcia aplikacji radcowskiej aplikant radcowski może zastępować radcęprawnego przed sądami rejonowymi, organami ścigania i organami administracji publicznej,natomiast po upływie roku i sześciu miesięcy także przed innymi sądami,z wyjątkiem Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i TrybunatuKonstytucyjnego.Zastępca taki nie uzyskuje statusu pełnomocnika procesowego, gdyż działa jedynieza pełnomocnika (w jego imieniu) i nigdy - jak substytut - nie wchodzi w jego miejsce.Zastępca zastępuje radcę prawnego, który udzielił mu upoważnienia lub na podstawie takiegoupoważnienia składa pismo procesowe, to, zdaniem wnioskodawczyń, z tego względunie podlega opłacie skarbowej.

Postanowieniem z dnia 18.05.2007r. Nr 8/2007 Prezydent Miasta Zielona Górapo rozpatrzeniu w/w wniosków uznał:
1. za prawidłowe stanowisko Wnioskodawczyń, że nie podlega opłacie skarbowej złożenie właściwemu Komornikowi Sądowemu pełnomocnictwa udzielonego cio . reprezentowania mocodawcy w zakresie prowadzonego przez Komornika postępowania egzekucyjnego;
2. za nieprawidłowe stanowisko Wnioskodawczyń, iż nie podlega opłacie skarbowej złożenie w sądzie upoważnienia udzielonego aplikantowi radcowskiemu przez radcę prawnego do dokonania jednorazowej czynności procesowej, w tym do zastępowania go na rozprawie.

Przedstawiając i uzasadniając swoje stanowisko prawne w zakresie punktu 1 postanowienia.stanowiącego odpowiedź na pyt. 1 wnioskodawczyń, organ 1 instancji w pełni podzielił ichpogląd zawarty we wniosku z dnia 01.03.2007 r.Odpowiadając natomiast na pyt. 2) zawarte we wniosku jak wyżej, organ 1 instancjistwierdził, co następuje:Zgodnie z art. 96 Kodeksu cywilnego pełnomocnictwo to umocowanie do działaniaw- cudzym imieniu oparte na oświadczeniu reprezentowanego. Zgodnie z art. 35 ust. 1ustawy z dnia 06.07.1982 r. o radcach prawnych - po upływie sześciu miesięcyod rozpoczęcia aplikacji radcowskiej aplikant radcowski może zastępować radcę prawnegotakże przed innymi sądami, z wyjątkiem Sądu Najwyższego, Naczelnego SąduAdministracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego (art. 35 ust. 2 ww. ustawy). Aplikant radcowski może również sporządzać i podpisywać pisma procesowe związane z występowaniem radcy prawnego przed sądami, organami ścigania i organami administracji publicznej - z wyraźnego upoważnienia radcy prawnego, z wyłączeniem apelacji, skargi kasacyjnej i skargi konstytucyjnej (art. 35 ust. 4 ww. ustawy).

Przedstawiając i uzasadniając swoje stanowisko prawne w zakresie punktu 1 postanowienia,stanowiącego odpowiedź na pyt. 1 wnioskodawczyń, organ 1 instancji w pełni podzielił ichpogląd zawarty we wniosku z dnia 01.03.2007 r.Odpowiadając natomiast na pyt. 2) zawarte we wniosku jak wyżej, organ 1 instancjistwierdził, co następuje:
Zgodnie z art. 96 Kodeksu cywilnego pełnomocnictwo to umocowanie do działaniaw cudzym imieniu oparte na oświadczeniu reprezentowanego. Zgodnie z art. 35 ust. 1ustawy z dnia 06.07.1982 r. o radcach prawnych - po upływie sześciu miesięcyod rozpoczęcia aplikacji radcowskiej aplikant radcowski może zastępować radcę prawnegotakże przed innymi sądami, z wyjątkiem Sądu Najwyższego, Naczelnego SąduAdministracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego (art. 35 ust. 2 ww. ustawy). Aplikant radcowski może również sporządzać i podpisywać pisma procesowe związane z występowaniem radcy prawnego przed sądami, organami ścigania i organami administracji publicznej - z wyraźnego upoważnienia radcy prawnego, z wyłączeniem apelacji, skargi kasacyjnej i skargi konstytucyjnej (art. 35 ust. 4 ww. ustawy).W obecnym stanie prawnym, opłacie skarbowej podlega złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu łub kopii - w sprawie z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym (art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o opłacie skarbowej).Ustawa nie definiuje pojęcia pełnomocnictwa w postępowaniu sądowym. Nie wymaga aby było to np. pełnomocnictwo do podejmowania wszystkich czynności procesowych. Powstanie obowiązku zapłaty opłaty skarbowej uzależnia, wyłącznie od czynności złożenia pełnomocnictwa w postępowaniu sądowym.

Upoważnienie aplikanta radcowskiego przez radcę prawnego do zastępowania go na rozprawie stanowi umocowanie do działania w cudzym imieniu, a mianowicie w imieniu radcy prawnego. Upoważnienie to jest zatem rodzajem pełnomocnictwa szczególnego określonego bliżej w w/w ustawie o radcach prawnych. Aplikant radcowski zastępuje radcę prawnego, który udzielił mu upoważnienia i jakkolwiek jego czynności wywołują skutek- wobec strony to jednak nie dlatego, że jest jej pełnomocnikiem, lecz dlatego, że działa w imieniu pełnomocnika (vide: uchwała SN z dnia 28.06.2006 r. sygn. akt III CZP 27706, opubl. OSNC rok 2007, Nr 3, poz. 42).Występując w sądzie aplikant nie działa we własnym imieniu lecz w imieniu cudzym, na podstawie umocowania opartego na oświadczeniu. Celem podjęcia czynności procesowych na rozprawie ze skutkiem dla strony aplikant radcowski składa do akt toczącego się postępowania udzielone mu przez radcę prawnego upoważnienie - tym samym, zdaniem organu i instancji, składa pełnomocnictwo w postępowaniu sądowym. Ustawa o opłacie skarbowej nie ogranicza obowiązku jej zapłaty do sytuacji udzielenia pełnomocnictwa przez strony. Istotnym jest fakt złożenia w postępowaniu sądowym dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa.

Na powyższe postanowienie strony złożyły w ustawowym terminie zażalenie w zakresiepunktu 2) postanowienia.Zaskarżonemu postanowieniu skarżące zarzuciły:
- naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16.11.2006 r. o opłacie skarbowej poprzez niewłaściwą jego interpretację i błędne przyjęcie, iż upoważnienie aplikanta radcowskiego do działania w imieniu radcy prawnego jest w istocie pełnomocnictwem,
- naruszenie art. 87 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie,
- naruszenie art. 91 pkt 3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie.

Zarzucając powyższe, skarżące wniosły o zmianę zaskarżonego postanowienia w części dot. pkt 2) poprzez uznanie za prawidłowe stanowiska Wnioskodawczyń iż nie podlega opłacie skarbowej złożenie w sądzie upoważnienia udzielonego aplikantowi radcowskiemu przez radcę prawnego do dokonania jednorazowej czynności procesowej, w tym do zastępowania go na rozprawie. Skarżące podniosły, iż rozpatrując zagadnienie dot. przedmiotowego zagadnienia prawnego nie można ograniczyć się jedynie do interpretacji samej ustawy o opłacie skarbowej lecz należy także wziąć pod uwagę treść ustawy o radcach prawnych oraz k.p.c, a także treść uchwały SN z dnia 28.06.2006 r. sygn. akt III CZP 27/06. Ustawodawca w ustawie o opłacie skarbowej nie przytoczył swojej odrębnej definicji pełnomocnictwa, a jedynie wskazał, że opłacie takiej podlega złożenie w sądzie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa. A zatem, aby stwierdzić, że dany dokument złożony w sądzie jest w istocie pełnomocnictwem, posługiwać się należy przepisami k.p.c. regulującymi kwestie pełnomocników procesowych i pełnomocnictw.Nie można również dokonać oceny art. 6 ust. 1 pkt 4) ustawy o opłacie skarbowej tylko i wyłącznie w połączeniu z art. 96 KC (jak to uczynił organ wydający zaskarżone postanowienie), lecz należy Wziąć również pod uwagę przede wszystkim przepisy procesowe regulujące właśnie kwestie pełnomocników procesowych i udzielanych im pełnomocnictw. Artykuł 96 KC określa bowiem instytucję przedstawicielstwa w ogólności, bez rozróżnienia na przedstawicielstwo procesowe i pozaprocesowe, tak jak to czyni ustawodawca w ustawie o opłacie skarbowej. Zatem aby określić definicję pełnomocnictwa procesowego, podlegającego opłacie skarbowej należy odnieść się do jego wymogów określonych w Kodeksie postępowania cywilnego. Tego organ wydający postanowienie nie uczynił.

Przepis art. 87 KPC wymienia w sposób wyczerpujący osoby, które mogą pełnić w postępowaniu cywilnym funkcję pełnomocnika. Wśród tych osób są tzw. zawodowi pełnomocnicy tj: adwokaci, radcy prawni i rzecznicy patentowi, a także prawnicy zagraniczni. Takie enumeratywne oznaczenie kręgu osób mogących występować w postępowaniu sądowym w charakterze pełnomocnika oznacza, iż osoba spoza ustawowego kręgu nie może być ustanowiona pełnomocnikiem.

Ograniczenie swobody wyboru pełnomocnika dotyczy zarówno wypadków ustanowienia pełnomocnika (przez udzielenie pełnomocnictwa), jak i wypadków tzw. dalszego pełnomocnictwa (substytucji). Dalszym pełnomocnikiem ustanawianym na podstawie ustawowego upoważnienia może być tylko adwokat lub radca prawny (art. 91 pkt 3 KPC). a na podstawie upoważnienia udzielonego przez mocodawcę - tylko osoba wymieniona w art.o 87 KPC (tak: orzeczenie SN z dnia 19.01.1946 r., CI 851/45.. OSN 1947, nr 3. poz. 64). Tak więc aplikant adwokacki lub radcowski nie może być pełnomocnikiem w postępowaniu cywilnym, niezależnie ocl tego, czy został umocowany przez adwokata, radcę prawnego. czy przez samą stronę.

Prezydent Miasta Zielonej Góry w treści postanowienia co prawda właściwie ustalił, iż zgodnie z ari. 35 ustawy o radcach prawnych po upływie sześciu miesięcy od rozpoczęcia aplikacji radcowskiej aplikant radcowski może zastępować radcę prawnego przed sądami rejonowymi, organami ścigania i organami administracji publicznej. Natomiast po upływie roku i sześciu miesięcy od rozpoczęcia aplikacji radcowskiej może zastępować radcę prawnego także przed innymi sądami, z wyjątkiem Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego. Dodatkowo zgodnie z ust. 4 powołanego artykułu aplikant radcowski może sporządzać i podpisywać pisma procesowe wiązane z występowaniem radcy prawnego przed sądami, organami ścigania i organami administracji publicznej - z wyraźnego upoważnienia radcy prawnego, z wyłączeniem apelacji, skargi kasacyjnej i skargi konstytucyjnej.jednakże organ nie rozróżnił upoważnienia aplikanta do zastępowania radcy prawnego. o którym mowa w art. 35 ustawy o radcach prawnych od pełnomocnictwa procesowego. Z art. 35 ustawy o radcach prawnych wynika w sposób nie budzący wątpliwości, iż prawodawca wyraźnie rozróżnia dalsze pełnomocnictwo (substytucję), o której mowa także w art. 91 pkt 3 KPC od zastępstwa adwokatów i radców prawnych sprawowanego przez aplikanta.Taki zamiar ustawodawcy wynika wprost z porównania ustawy o radcach prawnych w brzmieniu obowiązującym przed 10.09.2005 r., a więc przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30.06.2005 r. o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw z treścią ustawy po nowelizacji.A mianowicie, zgodnie z art. 21 ustawy o radcach prawnych w brzmieniu sprzed nowelizacji, radca prawny mógł udzielić dalszego pełnomocnictwa (substytucji) innemu radcy prawnemu.. adwokatowi, prawnikowi zagranicznemu wykonującemu stałą praktykę w zakresie wynikającym z ustawy o prawnikach zagranicznych, a także aplikantowi radcowskiemu. Po zmianach dokonanych ustawą nowelizującą art. 21 ust. 1 stanowi, że radca prawny może udzielić dalszego pełnomocnictwa (substytucji) innemu radcy prawnemu, adwokatowi, prawnikowi zagranicznemu wykonującemu stalą praktykę w zakresie wynikającym z. ustawy o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej. Tak więc, obecnie art. 21 nie przewiduje w ogóle możliwości udzielenia substytucji aplikantowi radcowskiemu.Ustawa o radcach prawnych obecnie przewiduje możliwość udzielenia aplikantowi radcowskiemu jedynie upoważnienia do wykonywania czynności określonych w art. 35 , które w żadnym razie nie może być uznane za pełnomocnictwo.

Zastępstwo powierzane aplikantom, najczęściej przez patrona, jest instytucją o charakterze czysto korporacyjnym, mającym na celu przede wszystkim funkcje edukacyjne, polegające na kształceniu i doskonaleniu zawodowym. Aplikant poprzez udzielenie mu upoważnienia nie uzyskuje statusu pełnomocnika procesowego, gdyż działa jedynie za pełnomocnika (w jego imieniu) i nigdy - jak substytut - nie wchodzi w jego miejsce. Zastępca zastępuje radcę prawnego, który udzielił mu upoważnienia, i mimo iż jego czynności wywołują skutek wobec strony. to jednak nie dlatego, że jest jej pełnomocnikiem, lecz dlatego, że działa w imieniu pełnomocnika. Należy również podkreślić za Sądem Najwyższym, iż między stroną a zastępcą adwokata nie powstaje węzeł prawny, jaki zazwyczaj poprzedza udzielenie pełnomocnictwa procesowego, w związku z czym zastępca w zasadzie nie ponosi wobec strony odpowiedzialności obligacyjnej; ponosi ją wyłącznie wobec swego mocodawcy. Skoro ustawodawca wyraźnie odróżnia instytucję dalszego pełnomocnictwa (substytucji) od zastępstwa radcy prawnego bądź adwokata sprawowanego przez aplikanta, to takie rozróżnienie, zdaniem Skarżących, należy również uwzględnić przy interpretacji ustawy o opłacie skarbowej. Takiego rozróżnienia organ wydający postanowienie nie poczynił. Zaskarżone orzeczenie wydane zostało, w ocenie Stron, mimo, iż nie przeprowadzono analizy instytucji pełnomocnictwa i jego cech szczególnych. Orzeczenie wydano w oderwaniu od przepisów' Kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o radcach prawnych. W szczególności całkowicie pominięto fakt, iż aplikantowi, zarówno na gruncie przepisów ustawy o radcach prawnych, jak i na gruncie kodeksu postępowania cywilnego (art. 91 pkt 3), nie może być udzielone dalsze pełnomocnictwo.Ustawodawca nie przewiduje takiej instytucji jak pełnomocnictwo lub dalsze pełnomocnictwo udzielone aplikantowi radcowskiemu. 'Umożliwia jedynie udzielenie aplikantowi szczegółowego upoważnienia do wykonywania określonych czynności. Przy czym należy podkreślić, iż ustawodawca wprost rozróżnia pojęcie dalszego pełnomocnictwa (substytucji), o którym mowa w art. 21 ustawy o radcach prawnych od upoważnienia wskazanego wprost w art. 35 ust. 4 tejże ustawy.

O ile zatem od pełnomocnictwa . o którym mowa w art. 21 powołanej ustawy pobiera się opłatę skarbową, to od upoważnienia , o którym mowa w art. 35 ust. 4 ustawy takiej opłaty nie należy pobierać. Nie może być bowiem pobierana opłata skarbowa od czegoś, co w obrocie prawnym tak naprawdę nie istnieje. Dodatkowo wskazały skarżące , iż taką samą interpretację w zakresie stosowania przepisów ustawy o opłacie skarbowej przeprowadził już Prezydent Miasta Poznania, który w swoim postanowieniu z dnia 13.03.2007 r. wskazał, iż złożenie upoważnienia do zastępowania adwokata lub radcy prawnego przez aplikanta nie podlega opłacie skarbowej.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze zważyło, co następuje:

Jest bezspornym, iż zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 16.11.2006 r. o opłacie skarbowej. opłacie skarbowej podlega złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii - w sprawie z zakresu administracji publicznej iub w postępowaniu sądowym. Bezspornym jest także, iż ustawa ta nie zawiera własnej definicji pojęcia ?pełnomocnictwo', ani też. nie odsyła wprost w tej kwestii do innych przepisów prawnych. Skoro zatem pytanie prawne Wnioskodawczyń obejmuje pełnomocnictwo udzielone w postępowaniu sądowym, zgodzić się zatem należy z wnioskodawczyniami, iż winny tu mieć zastosowanie przepisy prawa cywilnego regulujące kwestie dotyczące pełnomocnictwa.

Przepisy art. 87 k.p.c. taksatywnie wymieniają podmioty, które mogą pełnić w postępowaniu cywilnym 'funkcję pełnomocnika - są to m.in. adwokaci i radcowie prawni a bezspornie w kręgu osób tam wymienionych nie ma aplikantów adwokackich i radcowskich. Jak słusznie podnoszą wnioskodawczynie; dalsze pełnomocnictwo procesowe może być udzielone przez pełnomocnika procesowego (który z kolei uzyskał pełnomocnictwo od strony postępowania sądowego) tylko i wyłącznie adwokatowi lub radcy prawnemu (pełnomocnictwo substytucyjne, wynikające z art. 91 pkt 3 k.p.c.) - a nie aplikantowi adwokackiemu łub radcowskiemu. Zasady występowania przed sądem aplikanta radcowskiego reguluje przepis art. 351 ustawy o radcach prawnych, zgodnie z którym po upływie sześciu miesięcy od rozpoczęcia aplikacji radcowskiej aplikant radcowski może zastępować radcę prawnego prze sądami rejonowymi, organami ścigania i organami publicznymi, zaś po upływie roku i sześciu miesięcy ? także przed innymi sądami z wyjątkiem SN. NSA i TK (art. 35 ust, 1 i ust, 2 cyt. ustawy). Jednakże owej instytucji ?zastępowania' radcy prawnego nie można utożsamiać z umocowaniem wynikającym z pełnomocnictwa.

Trudno tu podzielić stanowisko organu i instancji, iż w tym przypadku mamy do czynienia z pełnomocnictwem udzielonym przez radcę prawnego aplikantowi - nie można w tym przypadku zapominać, iż musi tu chodzić o pełnomocnictwo procesowe, gdzie stroną nie jest przecież radca prawny, lecz jego inny podmiot, przez tego radcę reprezentowany. Biorąc pod uwagę powyższe, Kolegium postanawia, jak na wstępie.

Postanowienie jest ostateczne.

Na postanowienie służy prawo wniesienia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. za pośrednictwem Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zielonej Górze, AL. Niepodległości 7, 65-048 Zielona Góra w terminie 30 dni od dnia doręczenia postanowienia. Skargę można wnieść pod zarzutem naruszenia prawa.