Czy oprocentowanie pożyczki typu mezzanine, które może odbiegać od rynkowego oprocentowania zwykłych (...)

Z przedstawionego w złożonym wniosku stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca (spółka z o.o. X), zamierza udzielić zależnej spółce z o.o. Y, w której ma 100% udział, szczególnego rodzaju pożyczki ? tzw. pożyczki typu mezzanine, w złotych polskich na okres 10 lat. Pożyczka zostanie przeznaczona na rozwój działalności (rozbudowę biura, zespołu pracowników, oprogramowania, etc.).

Istotą pożyczki mezzanine jest, ażeby pożyczkodawca partycypował w ryzyku ekonomicznym pożyczkobiorcy w większym stopniu, niż ma to miejsce w przypadku zwykłych umów pożyczki. W sytuacji zatem, w której pożyczkobiorca nie wypracuje w danym roku zadowalającego wyniku ekonomicznego lub osiągnie stratę, zastosowane zostanie obniżone oprocentowanie. Intencją Wnioskodawcy jest, ażeby w takiej sytuacji oprocentowanie wyniosło 1% p.a.

Z kolei, w zamian za partycypację w ryzyku, pożyczkodawca będzie uprawniony do oprocentowania w wysokości WIBOR jednoroczny + 10%, w tych okresach (latach), w których pożyczkobiorca osiągnie zadowalający wynik finansowy. Szczegółowe kryteria dotyczące określenia, jaki wynik finansowy należy uznać za zadowalający nie zostały jeszcze ustalone. Zakłada się jednak, że osiągnięcie zadowalającego rezultatu nastąpi nie wcześniej niż po upływie 3 lat i nie później niż po upływie 6 lat od momentu zawarcia umowy.

W związku z powyższym stanem faktycznym, Spółka prosi o udzielenie odpowiedzi na pytania:

- Czy oprocentowanie pożyczki typu mezzanine, które może odbiegać od rynkowego oprocentowania zwykłych pożyczek, wolno uznać za zgodne z warunkami rynkowymi przy uwzględnieniu ekonomicznego uzasadnienia dla stosowania pożyczek typu mezzanine pomiędzy podmiotami niepowiązanymi?

- Czy słuszne jest założenie, że dla pożyczkodawcy przychód z tytułu odsetek od pożyczki typu mezzanine wynosi odpowiednio 1% lub WIBOR+10%, w zależności od wysokości faktycznie otrzymanego oprocentowania?

Przedstawiając własne stanowisko w sprawie, Podatnik wskazuje, iż możliwość indywidualnego ustalania wysokości oprocentowania pożyczki typu mezzanine wynika ze swobody kształtowania stosunków gospodarczych między podmiotami na zasadach, które w ich rozumieniu odpowiadają zasadom rynkowym. Biorąc pod uwagę istnienie rynku dla takich pożyczek miedzy podmiotami niepowiązanymi, w szczególności udzielanych przez wyspecjalizowane fundusze zajmujące się takim finansowaniem, zdaniem Wnioskodawcy należy uznać, że pożyczka udzielona spółce zależnej, oparta na powyższych regułach, powinna zostać uznana przez organy skarbowe za odpowiadającą warunkom rynkowym, ponieważ warunki badanej umowy są zbliżone do warunków porównywalnych umów zawieranych pomiędzy podmiotami niepowiązanymi na rynkach zagranicznych (w tym państw OECD i UE) oraz międzynarodowym.

Biorąc pod uwagę fakt, iż obie spółki są polskimi podatnikami i nie korzystają z żadnych ulg podatkowych, oraz że żadna ze spółek nie czerpie korzyści z istniejących między nimi powiązań (ponieważ umowa pożyczki typu mezzanine zostałaby zawarta na porównywalnych warunkach także pomiędzy podmiotami niepowiązanymi), zdaniem Podatnika, nie można mówić w tej sytuacji o naruszeniu norm wynikających z art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. System wynagrodzenia za pożyczkę został skonstruowany z uwzględnieniem cen rynkowych oraz oceny ryzyka związanego z inwestycją.

Ponadto Wnioskodawca wskazuje, iż udzielenie pożyczki na zasadzie mezzanine, czyli uwzględniającej ryzyko inwestycyjne, wiąże się z ustalaniem zróżnicowanego wynagrodzenia odpowiadającego ponoszonemu ryzyku. Ustalony sposób wynagradzania za kapitał wynika z kalkulacji inwestycyjnej, związanej z prawdopodobieństwem powodzenia inwestycji. Oprocentowanie na poziomie 1% będzie miało zastosowanie tylko wówczas, gdy pożyczkobiorca wykaże wynik finansowy niższy od przyjętych kryteriów (np. w przypadku straty). Ani pożyczkobiorca, ani pożyczkodawca nie są w stanie określić na początku roku obrotowego, czy spółka na koniec roku poniesie stratę czy wypracuje zysk, jak również nie są w stanie określić wysokości tego zysku. Żadna ze stron nie jest także z oczywistych względów zainteresowana tym, aby pożyczkobiorca poniósł stratę. Oznacza to, że jeżeli na koniec roku pożyczkodawca otrzyma wynagrodzenie w wysokości 1% pożyczki, to mimo, iż oprocentowanie takie odbiega od rynkowego poziomu oprocentowania klasycznych pożyczek, zdaniem Wnioskodawcy, należy uznać, iż:

- fakt wystąpienia rozbieżności w oprocentowaniu jest ekonomicznie uzasadniony (jako że pożyczka mezzanine zakłada wystąpienie tego rodzaju sytuacji w części okresu finansowania, co jednak jest kompensowane zwiększonym oprocentowaniem w okresie pozostałym);

- pożyczka typu mezzanine nie jest transakcją porównywalną z standardowymi pożyczkami, dlatego w ocenie rynkowego charakteru rozliczeń pomiędzy stronami nie można odnosić się wprost do oprocentowania pożyczek tradycyjnych;

- porównywalnymi transakcjami dla umowy stanowiącej przedmiot niniejszego zapytania są umowy pożyczki typu mezzanine zawierane pomiędzy podmiotami niepowiązanymi ? mimo nieuregulowania tego instrumentu w polskim porządku prawnym (z czym wiąże się brak danych porównawczych na rynku polskim), wolno odnieść się do tego typu instrumentów stosowanych w innych państwach członkowskich OECD lub UE.

Z powyższych przyczyn, w opinii Wnioskodawcy, należy uznać, iż niedopuszczalne jest ustalenie przychodu pożyczkodawcy w okresie, w którym otrzymuje on oprocentowanie na poziomie 1% p.a., w kwocie wyższej niż faktycznie otrzymane odsetki.

Ustosunkowując się do przedstawionej powyżej kwestii, stwierdza się co następuje:

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2000r. Nr 54, poz. 654 ze zm.), jeżeli:

1) podatnik podatku dochodowego mający siedzibę (zarząd) lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwany dalej ?podmiotem krajowym?, bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu przedsiębiorstwem położonym za granicą lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale tego przedsiębiorstwa, albo

2) osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania albo siedzibę (zarząd) za granicą, zwana dalej ?podmiotem zagranicznym?, bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu podmiotem krajowym lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale tego podmiotu krajowego, albo

3) te same osoby prawne lub fizyczne równocześnie bezpośrednio lub pośrednio biorą udział z zarządzaniu podmiotem krajowym i podmiotem zagranicznym lub w ich kontroli albo posiadają udział w kapitale tych podmiotów

- i jeżeli w wyniku takich powiązań zastana ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty, i w wyniku tego podmiot nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały ? dochody danego podmiotu oraz należny podatek określa się bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.

Na mocy art. 11 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, przepisy ust. 1-3a stosuje się odpowiednio, gdy:

1) podmiot krajowy bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu innym podmiotem krajowym lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale innego pomiotu krajowego, albo

2) te same osoby prawne lub fizyczne równocześnie bezpośrednio lub pośrednio biorą udział w zarządzaniu podmiotami krajowymi lub w ich kontroli albo posiadają udział w kapitale tych podmiotów.

Stosownie zaś do art. 11 ust. 5a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, posiadanie udziału w kapitale innego podmiotu, o którym mowa w ust. 1 i 4, oznacza sytuację, w której dany podmiot bezpośrednio lub pośrednio posiada w kapitale innego podmiotu udział nie mniejszy niż 5%.

Jak wskazuje Wnioskodawca, ma On 100% kapitału w spółce, której zamierza udzielić pożyczki mezzanine. W świetle przytoczonych powyżej przepisów, jednoznacznie należy ocenić, iż pomiędzy Podatnikiem, a pożyczkobiorcą, istnieje powiązanie, o którym mowa w art. 11 ust. 4 pkt 1 ustawy.

Analizując treść przepisu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, stwierdzić należy, iż organ podatkowy będzie mógł określić dochody Podatnika oraz należny podatek bez uwzględnienia warunków wynikających z powiązań pomiędzy podmiotami, gdy łącznie zostaną spełnione następujące przesłanki:

1) podmiot krajowy bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu innym podmiotem krajowym lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale innego pomiotu krajowego, albo te same osoby prawne lub fizyczne równocześnie bezpośrednio lub pośrednio biorą udział w zarządzaniu podmiotami krajowymi lub w ich kontroli albo posiadają udział w kapitale tych podmiotów;

2) zostaną narzucone lub ustalone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty;

3) podmiot nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały.

Art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie tworzy żadnego zamkniętego katalogu czynności cywilnoprawnych, dla których znajdzie on zastosowanie. Przywołany przepis art. 11, dotyczy zatem wszelkich czynności cywilnoprawnych dwu- i wielostronnych, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Zgodnie z art. 353 tiret 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964r. Nr 16, poz. 93 ze zm.), strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Strony umowy mogą zatem, na gruncie prawa cywilnego, swobodnie kształtować swoje stosunki gospodarcze.

Mając powyższe na względzie, stwierdzić należy, iż sam fakt istnienia między podmiotami określonych powyżej powiązań nie może rodzić ujemnych dla danego podmiotu skutków podatkowych, musi być bowiem również spełniona przesłanka narzucenia lub ustalenia warunków różniących się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty, co wpłynęłoby na prawidłowe ustalenie dochodu i należnego podatku. Właściwe zastosowanie przepisu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wymaga dokonania analizy treści umów zawieranych przez podmioty powiązane, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych, które miały wpływ na ich treść, a także konsekwencji, jakie te umowy będą wywoływały w sytuacji podatnika.

Tutejszy organ podatkowy pragnie przy tym wskazać, iż w przedmiotowej sprawie oparł się wyłącznie na stanie faktycznym przedstawionym przez Podatnika we wniosku. Regulacje art. 14a-d ustawy Ordynacja podatkowa nie przewidują bowiem prowadzenia postępowania dowodowego w sprawach o interpretację przepisów prawa podatkowego.

Wnioskodawca wyraźnie wskazał, iż cyt. ?system wynagrodzenia za pożyczkę został skonstruowany z uwzględnieniem cen rynkowych oraz oceny ryzyka, związanego z inwestycją?. Podatnik wskazuje przy tym, iż cyt. ?żadna ze spółek nie czerpie korzyści z istniejących między nimi powiązań (ponieważ umowa pożyczki typu mezzanine zostałaby zawarta na porównywalnych warunkach także pomiędzy podmiotami niepowiązanymi)?.

Zdaniem organu podatkowego, skoro warunki umowy pożyczki mezzanine pomiędzy Wnioskodawcą a spółka zależną, będą odpowiadały warunkom rynkowym, na jakich umowy tego typu zawierane są przez podmioty ze sobą niepowiązane, to w przedstawionym stanie faktycznym nie będą spełnione przesłanki, zastosowania regulacji art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Tutejszy organ podatkowy pragnie wskazać, iż zgodnie z treścią art. 12 ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, do przychodów nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek (kredytów). A contrario, z treści tego przepisu wynika, iż Podatnik uzyskuje przychód podatkowy w momencie faktycznego otrzymania odsetek.

Z uwagi na podnoszoną przez Wnioskodawcę okoliczność, iż warunki umowy pożyczki mezzanine zawartej pomiędzy Nim a spółką zależną będą odpowiadały warunkom rynkowym, na jakich umowy tego typu zawierane są przez podmioty ze sobą niepowiązane, zasadnym będzie uznanie, iż w przedstawionym stanie faktycznym, wysokość przychodu Wnioskodawcy z tytułu odsetek od umowy pożyczki typu mezzanine, będzie odpowiadała faktycznej wysokości otrzymanych odsetek.

Przedmiotowa interpretacja co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów prawa podatkowego dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia tego zdarzenia.