Dopuszczalność potrącenia z wynagrodzenia - opinia prawna

Stan faktyczny

W ubiegłym roku zatrudnialiśmy pracownika na umowę o pracę, który kilka miesięcy od momentu zatrudnienia zmarł. Zgon nastąpił na kilka dni przed końcem miesiąca i wynagrodzenie za ten okres nie zostało wypłacone. Trzy miesiąće później otrzymaliśmy postanowienie z Sądu Rejonowego o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłym przez brata. Pracownik będąc zatrudnionym dokonał w naszej firmie zakupów towarów, za które nie uregulował należności. Czy istnieje możliwość dokonania potrącenia z wynagrodzenia kwoty wynikającej z niespłaconych faktur? Jeśli tak, to jak należy postąpić, gdy wynagrodzenie nie pokrywa długu?

Porady prawne

Opinia prawna

Zatrzymanie przez pracodawcę części należnego pracownikowi wynagrodzenia na pokrycie własnej wierzytelności wobec pracownika, czyli potrącenie z wynagrodzenia, które jest pracownikowi należne, możliwe jest tylko w kilku przypadkach wyliczonych enumeratywnie w Kodeksie pracy. Przypadki te wymienia art. 87 § 1 KP.

Według tego przepisu z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - podlegają potrąceniu tylko następujące należności:

  • sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie Å›wiadczeÅ„ alimentacyjnych,
  • sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należnoÅ›ci innych niż Å›wiadczenia alimentacyjne,
  • zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi oraz
  • kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kodeksu pracy (tzn. kary porzÄ…dkowe za nieprzestrzeganie ustalonego porzÄ…dku, regulaminu pracy, przepisów BHP itp.).

Ponadto z wynagrodzenia za pracę odlicza się, w pełnej wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia (art. 87 § 7 KP).

Nie zostało wspomnianie nic o posiadaniu przez pracodawcę żadnego tytułu wykonawczego, zatem dwie pierwsze możliwości potrącenia nie będą miały w tym wypadku zastosowania.

Zaliczką pieniężną nie jest zaś zawarcie przez pracownika z pracodawcą oddzielnej umowy sprzedaży, jak to miało miejsce w Państwa przypadku.

Za zaliczkę uznajemy kwotę pobraną od pracodawcy do rozliczenia w związku z koniecznością poniesienia określonych wydatków w celu wykonania pracy, które to wydatki obciążają pracodawcę (np. koszty podróży służbowej pracownika). Nie ulega wątpliwości, że przedstawiona sytuacja nie dotyczy także kar porządkowych. W przypadku przedstawionym przez Panią nie mamy zatem do czynienia z żadną z wyżej wymienionych sytuacji.

Jest jeszcze jedna możliwość przewidziana w art. 91 Kodeksu pracy, w myśl którego to przepisu inne należności niż wymienione wyżej mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie. Dopuszczalne jest zatem zawarcie umowy pomiędzy pracodawcą o potrąceniu określonej wierzytelności z wynagrodzenia pracownika (jest tzw. potrącenie umowne). Jednakże taka umowa wymaga pod rygorem nieważności formy pisemnej, a ponadto musi być w niej dokładnie określony przedmiot zobowiązania. W opinii Sądu Najwyższego nie jest dopuszczalne ustne lub dorozumiane wyrażenie zgody przez pracownika na dokonywanie potrąceń (wyrok z 1.10.1999r. ; I PKN 366/98 OSNAPiUS 1999 nr 21, poz. 684). W związku z tym, że nie są spełnione przesłanki z art. 87 Kodeksu pracy na dokonanie potrącenia, ani nie wspomina też Pani o pisemnej umowie przewidującej potrącenie, nie będzie możliwe potrącenie wierzytelności pracodawcy z wynagrodzenia, które przysługiwało pracownikowi.

Nie oznacza to oczywiście, że wierzytelność, jaką Państwo mieli w stosunku do zmarłego pracownika, przepada. Aby odpowiedzieć na pytanie od kogo można się jej domagać, należy na początku przeanalizować sytuację, jaka powstała po śmierci pracownika.

Zgodnie z art. 63 umowa o pracę wygasa w przypadkach określonych w kodeksie oraz w przepisach szczególnych. Jednym z takich przypadków jest właśnie śmierć pracownika. W związku z wygaśnięciem umowy o pracę powstaje problem co zrobić z prawami majątkowymi wynikającymi ze stosunku pracy. Kodeks pracy stanowi, że prawa te przechodzą po jego śmierci w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku, kiedy nie ma takich osób - wówczas prawa majątkowe ze stosunku pracy wchodzą do spadku. Pomijając fakt, że w tym przypadku nie mamy do czynienia z w/w osobami, którym należałyby się wierzytelności pracownika ze stosunku pracy, to uregulowanie odnosi się tylko do praw majątkowych pracownika, i nie tłumaczy od kogo można domagać się pokrycia długów pracownika.

Ponadto tutaj nie występuje zobowiązanie, które wynika bezpośrednio ze stosunku pracy. Jest to zobowiązanie wynikające z umowy cywilnoprawnej (sprzedaży), która zawarta była między stronami, które ponadto pozostawały w stosunku pracy. Jednakże to nie stosunek pracy jest tutaj relewantny, ale sama umowa zawarta między stronami.
Po śmierci jednej ze stron - zobowiązania pieniężne wynikające z umowy będą wchodziły w skład spadku (art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego). A zatem należy ustalić, kto ponosi odpowiedzialność za długi wynikające ze spadku. Sprawa ta uregulowana jest w Kodeksie cywilnym (art. 1030 i n. KC). Zgodnie z tymi przepisami, odpowiedzialność za długi spadkowe ponosi spadkobierca (tzn. tutaj brat Państwa pracownika - obowiązuje bowiem domniemanie, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, jest spadkobiercą art. 1025 § 2 KC). W zależności od tego, czy spadkobierca przyjął spadek w sposób prosty, czy też z dobrodziejstwem inwentarza, tak będzie się kształtowała jego odpowiedzialność względem Państwa firmy (art. 1031 KC). W razie przyjęcia przez spadkobiercę spadku z dobrodziejstwem inwentarza jego odpowiedzialność będzie się ograniczała tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku, natomiast w razie przyjęcia prostego spadkobierca odpowiadał będzie bez ograniczenia za długi spadkowe.

W konkluzji należy stwierdzić, że jeżeli nie istniała odpowiednia umowa z pracownikiem o potrąceniu wspomnianego roszczenia, to nie jest uprawnione jego potrącenie. Pracodawca będzie miał obowiązek wypłacić spadkobiercy niewypłacone zmarłemu pracownikowi wynagrodzenie, a spadkobierca będzie zobowiązany z tytułu zobowiązań zaciągniętych przez spadkodawcę.
Należy jednak zauważyć, że istnieje możliwość potrącenia należności, do której zapłacenia była zobowiązany spadkodawca (pracownik) a to za zgodą jego spadkobierców. Należałoby zatem poinformować spadkobierców, iż są oni zobowiązani do uregulowania zobowiązania zaciągniętego przez spadkodawcę oraz zaproponować potrącenie należnej kwoty z przysługującym im jako spadkobiercom wynagrodzeniem.


Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

  • Nina 2016-08-26 11:07:13

    Pracuje na najniszą srednią krajową mam trojke dzieci zona na wychowawczym juz bez poborow i ja jest nas pięcioro z tego jeszcze wynajmuję mieszkanie w ktorym pomaga mi opieka czy komornik może mi wejsc na pesje co mam odpisac .Nina

  • Katarzyna Matusia 2014-07-18 14:11:32

    Witam moja córka pracuje w szpitalu na pół etatu 2 lata temu komornik wsiadł jej na pobory, czy zakład pracy ma prawo wysyłać komornikowi całe pobory i inne świadczenia.Córka sama wychowuje syna ja nie pracuję a ojca już nie ma, praktycznie nie ma za co żyć.Proszę o odpowiedz cz zakład pracy może tak postąpić, dziękuję.Z poważaniem Katarzyna Matusiak


Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika