Jaka ma być nowa wspólna polityka wizowa UE?

21.3.2018

Wspólna polityka wizowa 2.0

Sprawniejsze wydawanie wiz turystycznych, biznesowych i krótkookresowych, przy jednoczesnym podniesieniu opłaty do 80 euro – to propozycje Komisji Europejskiej dotyczące reformy wspólnej polityki wizowej UE. Nowe przepisy mają być dostosowane do zmieniających się problemów związanych z bezpieczeństwem, wyzwań związanych z migracją i nowych możliwości technologicznych.

Komisja przedstawiła wniosek w sprawie reformy wspólnej polityki wizowej UE, aby dostosować przepisy do zmieniających się problemów związanych z bezpieczeństwem, wyzwań związanych z migracją i nowych możliwości, jakie oferuje postęp technologiczny. Ma ona ją wzmocnić oraz uczynić bardziej skuteczną i bezpieczniejszą.

Proponowane zmiany do kodeksu wizowego uproszczą legalnie podróżującym osobom uzyskanie wizy na wjazd do Europy, co ułatwi turystykę, handel i kontakty biznesowe, a jednocześnie umocni bezpieczeństwo i ograniczy ryzyko związane z nielegalną migracją.

Komisarz do spraw migracji, spraw wewnętrznych i obywatelstwa Dimitris Avramopoulos powiedział: - "Co roku miliony podróżujących odwiedzają terytorium UE, co pozwala się rozwijać naszej branży przewoźniczej i turystycznej. Proponowane przez nas dziś reformy ułatwią osobom podróżującym legalnie szybsze uzyskanie wizy, a jednocześnie poprawione zostaną normy bezpieczeństwa i łatwiej będzie można wykryć i zatrzymać podróżujących nielegalnie. Nowe przepisy zagwarantują również, że nasza wspólna polityka wizowa pomoże zwiększyć współpracę z państwami trzecimi w zakresie powrotu migrantów o nieuregulowanym statusie".

Sektor podróży i turystyki odgrywa kluczową rolę w gospodarce europejskiej i generuje około 10 proc. PKB UE. Mimo że państwa członkowskie UE należą do najważniejszych światowych kierunków turystycznych, długie i skomplikowane procedury mogą zniechęcać turystów do podróży do Europy, co skutkuje przekierowaniem inwestycji i wydatków na inne kraje i ma negatywny wpływ na unijną gospodarkę. Jednocześnie korzyści płynące z ruchu wizowego należy zrównoważyć przez lepszą migrację oraz bezpieczeństwo granic i zarządzanie nimi, tak aby można było odpowiednio reagować na obecne i przyszłe wyzwania w zakresie bezpieczeństwa i migracji.

Zmiany do kodeksu wizowego stanowią pierwszy etap reformy wspólnej polityki wizowej UE – następnym etapem będzie wniosek dotyczący aktualizacji wizowego systemu informacyjnego (VIS), który zostanie złożony wiosną tego roku.

Prostsze, szybsze i bardziej bezpieczne procedury

Proponowane zmiany mają na celu zmodernizowanie i uproszczenie wspólnych przepisów wizowych oraz usprawnienie procesu wydawania wiz zarówno dla podróżujących legalnie osób, jak i dla państw członkowskich, przy jednoczesnym wzmocnieniu standardów bezpieczeństwa procedury wizowej.

Szybsze i bardziej elastyczne procedury: czas na rozpatrywanie wniosków wizowych zostanie skrócony z 15 do 10 dni. Podróżni będą mogli składać wnioski nawet na sześć miesięcy przed planowaną podróżą, zamiast obecnych trzech miesięcy, a także wypełniać i podpisywać wnioski drogą elektroniczną.
Wizy wielokrotnego wjazdu o przedłużonej ważności: zharmonizowane zasady będą miały zastosowanie do wiz wielokrotnego wjazdu, aby lepiej zapobiegać zjawisku polegającemu na wykorzystywaniu mniej rygorystycznych procedur wizowych (visa shopping) oraz zmniejszyć koszty i zaoszczędzić czas, zarówno państw członkowskich, jak i osób często podróżujących. Takie wizy wielokrotnego wjazdu będą wydawane wiarygodnym, regularnie podróżującym osobom posiadającym pozytywną tzw. „historię wizową” na wydłużany stopniowo okres od jednego do pięciu lat. Spełnianie przez podróżnych warunków wjazdu będzie dokładnie i regularnie sprawdzane.
Wizy krótkoterminowe na granicach zewnętrznych: w celu ułatwienia turystyki krótkoterminowej zezwala się państwom członkowskim na wydawanie wiz jednorazowego wjazdu bezpośrednio na zewnętrznych granicach lądowych i morskich w ramach czasowych i sezonowych programów, z zastrzeżeniem ściśle określonych warunków. Wizy te będą ważne na okres pobytu trwający maksymalnie siedem dni jedynie w wydającym je państwie członkowskim.
Dodatkowe środki na rzecz wzmocnienia bezpieczeństwa: biorąc pod uwagę znaczny wzrost kosztów rozpatrywania wniosków w ostatnich latach, podwyższona zostanie w umiarkowanym stopniu opłata wizowa (z 60 euro do 80 euro), która nie była podnoszona od 2006 r. Ta umiarkowana podwyżka opłaty ma umożliwić państwom członkowskim utrzymanie odpowiedniego poziomu personelu konsularnego na całym świecie, aby zapewnić ściślejszą kontrolę bezpieczeństwa, a także modernizację sprzętu informatycznego i oprogramowania, a nie będzie jednocześnie stanowiła zbytniego obciążenia dla wnioskodawców.

Polityka wizowa jako narzędzie pomagające poprawić współpracę w zakresie powrotów i readmisji

Zgodnie z wystosowanym w czerwcu 2017 r. przez przywódców państw UE wezwaniem, poprzez lepsze wykorzystanie efektu dźwigni wspólnej polityki wizowej UE Komisja przyspiesza dziś również wspólne unijne działania w zakresie powrotów i readmisji. Komisja proponuje wprowadzenie nowego mechanizmu, który zapewni bardziej rygorystyczne warunki rozpatrywania wniosków o wizy, w przypadku gdy dany kraj partnerski nie będzie w wystarczającym stopniu współpracował w zakresie readmisji migrantów o nieuregulowanym statusie, w tym podróżnych, którzy legalnie wjechali na teren UE po otrzymaniu wizy, ale nie wyjechali w przewidzianym terminie. Nowe przepisy umożliwią Komisji przeprowadzanie regularnej oceny współpracy w dziedzinie powrotów z państwami spoza UE. W razie potrzeby Komisja wraz z państwami członkowskimi może się zdecydować na bardziej restrykcyjne wdrażanie pewnych przepisów kodeksu wizowego, w tym dotyczących maksymalnego czasu rozpatrywania wniosków, okresu ważności wydawanych wiz, kosztów opłat wizowych i zwolnień z takich opłat w przypadku niektórych podróżnych, takich jak dyplomaci.

Wzmocnienie kontroli bezpieczeństwa

Wiosną tego roku Komisja przedstawi wniosek dotyczący przeglądu wizowego systemu informacyjnego (VIS) – bazy danych, w której rejestrowane są wnioski wizowe i dane personalizacyjne wnioskodawców. Reforma ma na celu ułatwienie szybkich i skutecznych kontroli „historii wizowej” osób, które złożyły wniosek o wizę,, zarówno dla urzędników wydających wizy, jak i dla funkcjonariuszy straży granicznej. Zlikwiduje ona również kolejną lukę informacyjną na szczeblu UE poprzez umożliwienie organom krajowym dostępu do informacji dotyczących wiz długoterminowych i zezwoleń na pobyt i wymiany takich informacji, do celów związanych z zarządzaniem granicami i bezpieczeństwem.

Podstawowe przepisy będą obejmować obowiązkowe kontrole polegające na porównywaniu wniosków wizowych z odnośnymi bazami danych dotyczącymi bezpieczeństwa i migracji w celu zapewnienia pełnej interoperacyjności systemu VIS z ogólnounijnymi bazami danych, takimi jak nowo utworzony system wjazdu/wyjazdu (EES), system informacyjny Schengen (SIS) oraz europejski system przekazywania informacji z rejestrów karnych (ECRIS), poprzez jednolity portal wyszukiwania.

Refleksje na temat wiz cyfrowych

Przed końcem 2018 r. Komisja rozpocznie studium wykonalności i zainicjuje dyskusję z Parlamentem Europejskim i państwami członkowskimi na temat sposobu wprowadzenia pełnej cyfryzacji procesu ubiegania się o wizę.

Kontekst prawny

Wspólna polityka wizowa UE ułatwia podróżowanie do UE w celach turystycznych i biznesowych, przyczyniając się do rozwoju unijnej gospodarki, kontaktów międzyludzkich i wymiany kulturalnej. Tylko w 2016 r. wydanych zostało prawie 14 mln wiz Schengen na pobyt krótkoterminowy (patrz najnowsze statystyki dotyczące wiz Schengen).

Obecnie istnieje 105 państw i podmiotów politycznych spoza UE, których obywatele potrzebują wizy, aby móc podróżować po strefie Schengen (pełna lista dostępna jest tutaj)). Ogólnie rzecz biorąc, wiza krótkoterminowa wydana przez jedno z państw Schengen uprawnia jego posiadacza do podróżowania w każdym z 26 państw Schengen przez okres nieprzekraczający 90 dni w każdym okresie 180-dniowym.

Od czasu wejścia w życie kodeksu wizowego w 2010 r. środowisko, w którym realizowana jest polityka wizowa, uległo znacznej zmianie. W ostatnich latach UE stanęła przed nowymi wyzwaniami związanymi z migracją i bezpieczeństwem. We wrześniu 2017 r. Komisja ogłosiła, że przedstawi propozycje dotyczące sposobów unowocześnienia wspólnej unijnej polityki wizowej. Komisja potwierdziła, że przedstawi projekt zmiany kodeksu wizowego w swoim programie prac na 2018 r., a jednocześnie wycofa swój wcześniejszy wniosek w tej samej sprawie.

Jednocześnie UE modernizuje swoje systemy informacyjne w zakresie zarządzania granicami, aby zlikwidować luki informacyjne i poprawić bezpieczeństwo wewnętrzne. Przyszłe zmiany systemu VIS – wraz z niedawnym przyjęciem systemu wjazdu/wyjazdu (EES) oraz europejskim systemem informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS) – będą jeszcze jednym elementem na rzecz interoperacyjności systemów informacji UE.

Więcej informacji:

Migracja coraz bardziej pod kontrolą

- "Stworzona przez nas strategia zarządzania migracją we współpracy z kluczowymi krajami, organizacjami ONZ i Unią Afrykańską przynosi efekty – powiedziała Federica Mogherini, podsumowując kolejne sprawozdanie na temat funkcjonowania programu w zakresie migracji. W pierwszych miesiącach 2018 r. nadal obserwowano spadek liczby nielegalnych przybyszów spoza wspólnoty.

W ramach przygotowań do marcowego szczytu Rady Europejskiej Komisja przedstawiła sprawozdanie z postępów w realizacji Europejskiego programu w zakresie migracji i dalsze kluczowe działania, jakie należy podjąć, w tym działania określone w politycznym planie Komisji z grudnia 2017 r. mające zapewnić osiągnięcie do czerwca 2018 r. kompleksowego porozumienia w sprawie migracji.

W 2017 i w pierwszych miesiącach 2018 r. zaobserwowano spadek liczby nielegalnych migrantów, a wciąż podejmowane są działania, by ratować życie, eliminować pierwotne przyczyny migracji, chronić granice zewnętrzne Europy oraz jeszcze bardziej wzmacniać współpracę z partnerami międzynarodowymi. Ogólnie sytuacja jest wciąż delikatna i konieczne są jednak dodatkowe wysiłki, w szczególności zwiększenie zasobów finansowych wspólnie przez państwa członkowskie i UE, by zapewnić ciągłą, skuteczną reakcję na wyzwania związane z migracją.

Pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans oświadczył: - "Sprawozdanie podsumowuje postępy poczynione od listopada ubiegłego roku, które zawdzięczamy naszym wspólnym wysiłkom na rzecz zarządzania migracją w sposób kompleksowy. Musimy utrzymać to tempo i dołożyć wszelkich starań, by umożliwić dalsze postępy, w tym osiągnięcie porozumienia w sprawie reformy systemu azylowego. Niektóre z tych działań, takie jak wywiązanie się przez państwa członkowskie z zobowiązań do wnoszenia wkładów finansowych, należy wdrożyć niezwłocznie. Zarządzanie migracją ma duże znaczenie dla naszych obywateli i będziemy mogli odpowiednio je realizować jedynie poprzez prawdziwie kompleksowe i zbiorowe zaangażowanie".

Federica Mogherini, wysoka przedstawiciel Unii i wiceprzewodnicząca Komisji, zauważyła: - "Stworzona przez nas strategia zarządzania migracją we współpracy z kluczowymi krajami, organizacjami ONZ i Unią Afrykańską przynosi efekty. Dzięki wspólnej grupie zadaniowej UA – UE – ONZ umożliwiliśmy 15 tys. osób powrót do ich domów i rozpoczęcie nowego życia i ewakuowaliśmy ponad 1300 uchodźców z Libii. Współpraca i podział odpowiedzialności są niezbędne, by skutecznie reagować na to globalne wyzwanie".

Komisarz do spraw migracji, spraw wewnętrznych i obywatelstwa Dimitris Avramopoulos stwierdził: - "Wraz ze spadkiem o blisko 30 proc. liczby osób przybywających w porównaniu z przedkryzysowym rokiem 2014, nadszedł czas, by przyspieszyć i zintensyfikować nasze wysiłki we wszystkich dziedzinach, a nie by zwolnić tempa. Nie możemy teraz spocząć na laurach. Konieczne jest zwiększenie i przyspieszenie działań w zakresie powrotów, zarządzania granicami i legalnych dróg migracji, a w szczególności przesiedleń z Afryki, ale także i z Turcji".

W 2017 r. zarejestrowano 205 tys. przypadków nielegalnego przekroczenia granicy, a liczba osób przybywających do UE była o 28 proc. niższa niż w przedkryzysowym roku 2014 r. Presja na krajowe systemy migracyjne zmniejszyła się, jednak nadal utrzymuje się na wysokim poziomie – w 2017 r. złożono 685 tys. wniosków o udzielenie azylu.

Ratowanie życia i zajęcie się podstawowymi przyczynami migracji

Działania na szlaku środkowośródziemnomorskim jeszcze bardziej przyśpieszyły, a największy nacisk kładzie się na ratowanie życia, ochronę migrantów w czasie ich podróży oraz na dobrowolne powroty i reintegrację w krajach pochodzenia:

Ponad 285 tys. migrantów zostało uratowanych w ramach operacji UE na morzu Śródziemnym od lutego 2016 r., a w 2017 r. na pustyni uratowano ponad 2 tys. migrantów porzuconych tam przez przemytników.
Wspólna grupa zadaniowa, utworzona w listopadzie 2017 r., w skład której wchodzą Unia Afrykańska, Unia Europejska i ONZ, we współpracy z Międzynarodową Organizacją ds. Migracji (IOM), pomogła ponad 15 tys. migrantom w powrocie z Libii do ich krajów pochodzenia. Ponadto ponad 1300 uchodźców zostało ewakuowanych z Libii w ramach nowego finansowanego przez UE kryzysowego mechanizmu tranzytowego UNHCR. Powinni oni teraz zostać sprawnie przesiedleni do Europy. Kontynuowane będą wspólne działania w celu ewakuacji migrantów znajdujących się w ośrodkach detencyjnych i położenia kresu tragicznym warunkom, w jakich są oni przetrzymywani, jak również w celu zlikwidowania siatek przemytników i handlarzy ludźmi.
Fundusz powierniczy UE dla Afryki nadal odgrywa kluczową rolę w usuwaniu podstawowych przyczyn migracji, zapewnianiu ochrony przemieszczającym się migrantom i uchodźcom oraz w zwalczaniu przemytu i handlu ludźmi. Obejmuje on obecnie 147 programów o całkowitym zatwierdzonym budżecie2,5 mld EUR realizowanych w regionie Sahelu i jeziora Czad, Rogu Afryki i w Afryce Północnej. Wciąż brak jest jednak ponad 1 mld EUR na ważne działania, jakie czekają na realizację.
Plan inwestycji zewnętrznych i Europejski Fundusz na rzecz Zrównoważonego Rozwoju cieszyły się dużym zainteresowaniem partnerskich instytucji finansowych i sektora prywatnego. Reakcja na pierwsze zaproszenie do składania wniosków inwestycyjnych w ramach Funduszu Gwarancyjnego była bardzo zachęcająca. Najprawdopodobniej dodatkowe wkłady państw członkowskich będą niezbędne, by móc odpowiedzieć na spore zapotrzebowanie.

Oświadczenie UE-Turcja nadal przynosi rezultaty – liczba przypadków nielegalnego i niebezpiecznego przyjazdu pozostała o 97 proc. mniejsza niż w okresie przed wejściem w życie oświadczenia. Komisja uruchamia dziś drugą transzę Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji w wysokości 3 mld EUR. Pierwsza część tego instrumentu została w pełni zakontraktowana do końca 2017 r. (zob. komunikat prasowy).

Wzmocnienie zarządzania granicami zewnętrznymi

Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej zapewnia obecnie wsparcie funkcjonariuszom krajowych straży granicznych poprzez oddelegowanie 1350 ekspertów na wszystkie szlaki migracyjne, jednak by realizacja bieżących działań mogła być kontynuowana, niezbędne są większe nakłady na personel i sprzęt. Równocześnie trwają prace nad rozwojem strategii europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami. Strategia ta opiera się na założeniu, że zewnętrzne granice UE są wspólnymi granicami, które wymagają wspólnego i skoordynowanego działania władz krajowych i unijnych. W opublikowanym dziś sprawozdaniu przedstawiono główne elementy rozwoju tej strategii, które organy państw członkowskich i Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej powinny teraz wdrożyć.

Osiągnięcia w zakresie powrotów i readmisji

Znacznie poprawiła się współpraca z krajami pochodzenia w zakresie powrotów. Od lata ubiegłego roku przyjęto praktyczne ustalenia w zakresie powrotów z trzema dodatkowymi państwami pochodzenia; prowadzone są także rozmowy z kilkoma dalszymi krajami partnerskimi. Komisja proponuje dziś również wprowadzenie nowego mechanizmu umożliwiającego zastosowanie bardziej rygorystycznych warunków rozpatrywania wniosków wizowych w przypadku, gdy kraj partnerski nie współpracuje w wystarczającym stopniu w zakresie readmisji. Coraz więcej operacji powrotowych jest wspieranych przez Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej, ale państwa członkowskie muszą zagwarantować, że w ramach tych wspólnych operacji faktycznie dochodzi do powrotu migrantów. Od połowy października 2017 r. ze wsparciem Agencji przeprowadzono 135 operacji powrotowych, które objęły około 4 tys. osób.

Relokacja została prawie zakończona, nadszedł czas na nowy impuls dla przesiedleń

Po blisko dwóch latach unijny program relokacji dobiega pomyślnego końca. Prawie 34 tys. osób, czyli ponad 96 proc. wszystkich zarejestrowanych wnioskodawców zostało relokowanych, przy współpracy prawie wszystkich państw członkowskich. Transfer pozostałych wnioskodawców (149 z Grecji, 933 z Włoch) jest obecnie przygotowywany. Europejski program przesiedleń przyjęty w lipcu 2015 r. został także pomyślnie zakończony w 2017 r. – w sumie 19 432 osoby wymagające szczególnej troski zostały bezpiecznie przeniesione do Europy, a przesiedlenia na mocy oświadczenia UE-Turcja są kontynuowane. W ramachnowego programu przesiedleń Komisji, który objąć ma co najmniej 50 tys. uchodźców, dotychczas 19 państw członkowskich zadeklarowało gotowość przyjęcia blisko 40 tys. osób.

Dalsze działania z projektem KE

W przyszłości różnorodne działania wdrażane przez UE w ramach polityki migracyjnej będą musiały być kontynuowane przy odpowiednim wsparciu zarówno w postaci większych nakładów z budżetu UE, jak i zwiększonego wsparcia ze strony państw członkowskich UE.

Reforma systemu dublińskiego: zgodnie z planem politycznym Komisji z grudnia 2017 r. zintensyfikować należy prace w celu osiągnięcia do czerwca 2018 r. kompleksowego porozumienia w sprawie sposobu prowadzenia zrównoważonej polityki migracyjnej.
Wspólna grupa zadaniowa UA – UE – ONZ: nadal kontynuowane będą działania w celu pomocy ludziom w opuszczaniu Libii i współpraca z władzami Libii w celu zaprzestania systematycznego przetrzymywania migrantów.
Fundusz powierniczy UE dla Afryki: kontynuacja programów wsparcia we wszystkich trzech obszarach geograficznych wymaga zabezpieczenia przez państwa członkowskie odpowiednich środków w celu wypełnienia wszelkich pojawiających się luk w finansowaniu.
Plan inwestycji zewnętrznych: państwa członkowskie powinny zapewnić dodatkowe środki na zwiększenie skuteczności i zasięgu planu inwestycji zewnętrznych.
Granice zewnętrzne: należy szybko opracować techniczną i operacyjną strategię europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami. Państwa członkowskie powinny niezwłocznie uzupełnić braki Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej w zakresie ekspertów i wyposażenia technicznego.
Powroty: należy przyspieszyć tempo zawierania kolejnych umów i porozumień o readmisji, ale państwa członkowskie powinny w pełni wykorzystywać istniejące już umowy i szybciej i częściej zawracać osoby w ramach działań Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej.
Przesiedlenia: państwa członkowskie powinny jak najszybciej rozpocząć przesiedlenia do krajów priorytetowych w ramach nowego systemu. Należy pilnie przesiedlić uchodźców ewakuowanych z Libii w ramach kryzysowego mechanizmu tranzytowego.
Oświadczenie UE–Turcja: oprócz uruchomienia drugiej transzy w wysokości 3 mld EUR w ramach Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji, władze greckie ze swej strony powinny przyspieszyć działania na rzecz zwiększenia tempa powrotów na mocy oświadczenia, w tym poprzez planowane zmiany krajowego ustawodawstwa dotyczącego azylu. Należy także przyspieszyć prace w celu zapewnienia odpowiednich warunków przyjmowania w hotspotach. Rada powinna uruchomić program dobrowolnego przyjmowania ze względów humanitarnych w celu zapewnienia kontynuacji przesiedleń z Turcji.

Kontekst prawny

13 maja 2015 r. Komisja Europejska zaproponowała w Europejskim programie w zakresie migracji zakrojoną na szeroką skalę strategię, której celem jest sprostanie najpilniejszym wyzwaniom trwającego obecnie kryzysu, a także wyposażenie UE w narzędzia do lepszego zarządzania migracją w perspektywie średnio- i długoterminowej w dziedzinie nieuregulowanej migracji, granic, azylu i legalnej migracji.

W dzisiejszym komunikacie przedstawiono rozwój sytuacji od listopada 2017 r. i postępy poczynione w kierunku osiągnięcia kompleksowego porozumienia w sprawie migracji w ramach przedstawionego w grudniu 2017 r. planu politycznego Komisji.

Dodatkowe informacje: