Co uzasadnia zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej z datą wsteczną - opinia prawna

Stan faktyczny

Jakie powody są ważne dla sądu przy orzekaniu o zniesieniu wspólności majątkowej ustawowej z datą wsteczną (art. 52 par. 1 i 2 kro)? Czy wypowiadał się na ten temat Sąd Najwyższy?

Opinia prawna

Zgodnie z art. 52 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. kodeks rodzinny i opiekuÅ„czy (Dz. U. 1964 r. Nr 9, poz. 59 ze zmianami) Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sÄ…d rozdzielnoÅ›ci majÄ…tkowej. Wspólność majÄ…tkowa lub inny (umowny) ustrój majÄ…tkowy ustaje przy tym z dniem oznaczonym w wyroku, który jÄ… znosi. W wyjÄ…tkowych wypadkach sÄ…d może ustanowić rozdzielność majÄ…tkowÄ… z dniem wczeÅ›niejszym niż dzieÅ„ wytoczenia powództwa, w szczególnoÅ›ci, jeżeli małżonkowie żyli w rozÅ‚Ä…czeniu (art. 52 § 2 kro). Jak z tego wynika wspólność majÄ…tkowa może ustać tak z datÄ… oznaczonÄ… w wyroku jak i z data wczeÅ›niejszÄ….

Porady prawne

Wspólność majÄ…tkowa nie może być jednak zniesiona z datÄ… wczeÅ›niejszÄ… niż powstanie ważnych powodów uzasadniajÄ…cych jej zniesienie. Jeżeli wiÄ™c powody uzasadniajÄ…ce zniesienie wspólnoÅ›ci majÄ…tkowe zaistniaÅ‚y przykÅ‚adowo w listopadzie 2001 r. to zniesienie wspólnoÅ›ci nie może nastÄ…pić z datÄ… poprzedzajÄ…cÄ… ten termin (tak orz. S.N. z dnia 11 stycznia 1995 r., II CRN 148/94). Z drugiej strony data zniesienia wspólnoÅ›ci nie może być późniejsza niż data uprawomocnienia siÄ™ wyroku. 

Istotną kwestią dla odpowiedzi na zadane pytanie jest ustalenie jakie powody można uznać w świetle cytowanego przepisu za ważne. Należy jednocześnie podkreślić, że te same powody, dla których następuje zniesienie wspólności z datą wyroku mogą stanowić przesłankę do orzeczenia o zniesieniu wspólności z datą wsteczną. Przepis nie wylicza nawet przykładowo powodów, dla których sąd może orzec o zniesieniu wspólności. Wielokrotnie jednak wypowiadało się w tej kwestii orzecznictwo. Dlatego też jedyną możliwością naświetlenia postawionego problemu jest dokonanie przeglądu orzecznictwa i w oparciu o nie wyprowadzenie wniosków. I tak w wyroku z dnia 6 listopada 1972 r. Sąd Najwyższy (III CRN 250/72) stwierdził, że:
"Przez ważne powody uzasadniające zniesienie wspólności majątkowej małżonków nie można rozumieć tylko okoliczności natury majątkowej, jak np.

: trwonienie przez małżonka dochodów lub dokonywanie czynności powodujących uszczerbek we wspólnym majątku.
Za ważne powody należy uznać również okoliczności stwarzające sytuację, w której wykonywanie zarządu przez każdego z małżonków z ich wspólnym majątkiem jest niemożliwe lub w znacznym stopniu utrudnione.
Żądanie zniesienia wspólności majątkowej może być również wynikiem separacji faktycznej, przy czym ustalenie, kto jest winny rozkładu pożycia małżeńskiego, będzie miało także wpływ na ocenę, czy istnieją ważne powody zniesienia wspólności majątkowej".

Z kolei w wyroku z dnia 13 stycznia 2000 r. SÄ…d Najwyższy (II CKN 1070/98) poruszajÄ…c kwestiÄ™ separacji faktycznej jako powodu uzasadniajÄ…cego zniesienie wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej, stwierdziÅ‚, że: "ważnym powodem w rozumieniu art. 52 § 1 kro nie jest każda postać (przejaw) separacji faktycznej małżonków, lecz tylko taka, która zarazem uniemożliwia im lub znacznie utrudnia współdziaÅ‚anie w zarzÄ…dzie ich majÄ…tkiem wspólnym". Jak z tego wynika nie zawsze separacja faktyczna bÄ™dzie stanowiÅ‚a powód uzasadniajÄ…cy zniesienie wspólnoÅ›ci. Jeżeli wiÄ™c mimo pozostawania w faktycznej separacji małżonkowie potrafiÄ… siÄ™ porozumieć co do dziaÅ‚aÅ„ zwiÄ…zanych z zarzÄ…dem majÄ…tkiem wspólnym, zgodnie i bez uszczerbku dla majÄ…tku wspólnego podejmujÄ… dotyczÄ…ce go decyzje, wówczas żądanie zniesienia wspólnoÅ›ci w obliczu separacji faktycznej może nie zostać uwzglÄ™dnione przez sÄ…d. W uzasadnieniu do powyższego wyroku SÄ…d Najwyższy stwierdziÅ‚ ponadto: "w postÄ™powaniu wszczÄ™tym powództwem wytoczonym na podstawie art. 52 § 1 kro relacje osobiste miÄ™dzy małżonkami, czy szerzej aspekty rodzinno – prawne istniejÄ…cych miÄ™dzy nimi stosunków, nie mogÄ… w sposób znaczÄ…cy przesÄ…dzać o istnieniu ważnych powodów zniesienia wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej, gdyż mogÅ‚oby to prowadzić do nieuzasadnionego utożsamiania ważnych powodów w rozumieniu art. 52 § 1 k.r.o z przyczynami rozwodu lub separacji, do orzeczenia której wystarczy zupeÅ‚ny rozkÅ‚ad pożycia małżeÅ„skiego i którÄ… ustawodawca wprowadziÅ‚ jako Å›rodek pomocy w razie rozkÅ‚adu pożycia". Podobne stanowisko zajÄ…Å‚ SÄ…d Najwyższy w wyroku z dnia 7 stycznia 2000 r. (II CKN 385/99),w którym czytamy: „Sam fakt separacji faktycznej małżonków może siÄ™ okazać niewystarczajÄ…cy do przyjÄ™cia, że zachodzÄ… ważne przyczyny zniesienia wspólnoÅ›ci.” W uzasadnieniu sÄ…d wskazaÅ‚ również na pewnÄ… prawidÅ‚owość, pewnÄ… zgodność w orzecznictwie a mianowicie na fakt, iż za ważne powody uważa siÄ™ okolicznoÅ›ci, które wskazujÄ…, że utrzymanie wspólnoÅ›ci może narażać na szwank interes małżonków lub rodziny. Ważnym powodem w rozumieniu art. 52 § 1 kro może być prowadzenie lub możliwoÅ›ci prowadzenia egzekucji z majÄ…tku wspólnego (tak SÄ…d Najwyższy w uchwale z dnia 27 marca 1972r., III CZP 69/70). Jednak już w sytuacji, gdy rodzina korzysta z dochodów zwiÄ…zanych z dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… gospodarczÄ… jednego z małżonków wówczas musi ponosić skutki ujemne takiej dziaÅ‚alnoÅ›ci. W zwiÄ…zku z tym niepowodzenia w dziaÅ‚alnoÅ›ci i zamiar uniemożliwienia wierzycielom egzekucji z majÄ…tku wspólnego nie mogÄ… stanowić ważnego powodu do zniesienia wspólnoÅ›ci ustawowej (tak SÄ…d Najwyższy w wyroku z dnia 24 maja 1994 r., I CRN 61/94). 

NiewÄ…tpliwie na uwagÄ™ zasÅ‚ugujÄ… rozważania sÄ…du apelacyjnego, który w wyroku z dnia 19 kwietnia 1994 r. (III AUr 101/94) dokonaÅ‚ nastÄ™pujÄ…cej analizy problemu: "Zniesienie wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej w trakcie trwania zwiÄ…zku małżeÅ„skiego nastÄ…pić może jedynie z „ważnych powodów” – okreÅ›lonych w art. 52 § 1 kro. Proces, który w konsekwencji prowadzi do zniesienia wspólnoÅ›ci ustawowej trwać musi przez okreÅ›lony czas, zaÅ› powody, które ostatecznie prowadzÄ… do takiego rozstrzygniÄ™cia musza narastać. Oznacza to w każdym razie, istnienie konfliktu miedzy małżonkami".
Za ważne powody uzasadniajÄ…ce zniesienie wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej należy również uznać nie przyczynianie siÄ™ przez jednego z małżonków do powstania majÄ…tku wspólnego lub trwonienie tegoż majÄ…tku. Należy jednak podkreÅ›lić, że w takich przypadkach w grÄ™ wchodziÅ‚yby jedynie zawinione dziaÅ‚ania małżonka. Gdyby wiÄ™c małżonek nie przyczyniaÅ‚ siÄ™ do powstania majÄ…tku wspólnego z powodu choroby wówczas nie może być mowy o przyczynie uzasadniajÄ…cej zniesienie wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej. 

Jeśli natomiast chodzi o orzeczenie ustania wspólności z datą wsteczną, to chociaż nie istnieją jak już wcześniej wspomniano jakieś specjalne powody takiego rozstrzygnięcia to zgodnie z wyznaczonym przez orzecznictwo kierunkiem w pewnych sytuacjach nie może dojść do ustalenia daty wstecznej dla zniesienia wspólności.

Przede wszystkim jednak należy zwrócić uwagÄ™ na zaÅ‚ożenie, zgodnie z którym skutek wsteczny winien być nadawany orzeczeniom o zniesieniu wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej w sytuacja rzadkich i wyjÄ…tkowych (tak SÄ…d Najwyższy w wyroku z dnia 3 marca 1995 r. II CRN 162/94). "Przy rozważeniu zaÅ› ważnych powodów takiego zniesienia sÄ…d musi rozważyć nie tylko interes rodziny, ale także ewentualność pokrzywdzenia tych wierzycieli każdego z małżonków, których należnoÅ›ci powstaÅ‚y w okresie objÄ™tym wstecznym dziaÅ‚aniem orzeczenia." 
Zbieżne stanowisko zajął w omawianej kwestii Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 11 stycznia 1995 r. (II CRN 148/94). Przyjął on mianowicie, że przy zniesieniu wspólności majątkowej małżeńskiej ze skutkiem wstecznym sąd nie może orzec przy całkowitym pominięciu zagrożeń dla interesów osób trzecich. Sąd stanął na stanowisku, iż "nie możne być tak że zawsze, w całości i automatycznie daje się priorytet ochronie interesów rodziny przed ochroną interesów wierzycieli, których należności uszczuplają majątek rodziny".
Jak z tego wynika wykluczona jest sytuacja gdy orzeczenie o zniesieniu z datą wsteczną wspólności majątkowej między małżonkami miało doprowadzić do pokrzywdzenia wierzycieli tj: gdyby na przykład w ten sposób stało się niemożliwym zaspokojenie ich roszczeń.
W kontekście tych rozważań na uwagę zasługuje uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 1972 r. (IIICZP 69/70), w której Sąd postawił następującą, odmienną od powyższych tezę: "Grzywna i koszty sądowe orzeczone w postępowaniu karnym w stosunku do jednego z małżonków mogą być egzekwowane z majątku wspólnego. Jednakże gdy dobro rodziny lub drugiego małżonka za tym przemawia, prowadzenie lub możliwość prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego może stanowić ważny powód zniesienia wspólności majątkowej, a stosownie do okoliczności może także uzasadniać oznaczenie wcześniejszej daty jej ustania".

ReasumujÄ…c należy stwierdzić, że ważne powody, o których mówi art. 52 § 1 kro uzasadniajÄ…ce zniesienie wspólnoÅ›ci małżeÅ„skiej to takie, które uniemożliwiajÄ… lub utrudniajÄ… ponad miarÄ™ współdziaÅ‚anie w zarzÄ…dzie majÄ…tkiem wspólnym. JeÅ›li zaÅ› chodzi o zniesienie wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej z datÄ… wstecznÄ…, a wiÄ™c o sytuacjÄ™ o jakiej mowa w pytaniu pod uwagÄ™ byÅ‚by z caÅ‚Ä… pewnoÅ›ciÄ… brany przez sÄ…d także interes osób trzecich. Tak wiÄ™c gdyby zniesienie wspólnoÅ›ci z datÄ… wstecznÄ… miaÅ‚o ten skutek, że uniemożliwiÅ‚oby wierzycielom zaspokojenie siÄ™ z majÄ…tku wspólnego wówczas, jak wynika z przytoczonego orzecznictwa, sÄ…d niezależnie od istnienia ważnych powodów do orzeczenia zniesienia wspólnoÅ›ci, nie orzeknie jej ze wzglÄ™du wÅ‚aÅ›nie na interes wierzycieli. 


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika