Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich przed zawarciem małżeństwa - opinia prawna
Stan faktyczny
W sierpniu 2005 roku od gminy nabyłem w użytkowanie wieczyste grunt. Zapłaciłem 25% wartości gruntu, a przez kolejne 40 lat miałem płacić 4% wartości rocznie. Niestety, inwestycja, którą planowałem, nie doszła do skutku i w tym roku przegrałem sprawę, a gmina odebrała mi grunt. Ja jednak mam zaległości z tytułu rocznych rat za użytkowanie wieczyste (podatek od nieruchomości jest uregulowany). Jak te zaległości z tytułu rat za wieczyste użytkowanie mogą skutkować w stosunku do mojej żony, z którą mam podpisaną intercyzę przed zawarciem związku małżeńskiego w roku 2007, a zaległości powstały przed zawarciem związku i w jego trakcie. I jak to samo skutkuje w stosunku do kosztów sądowych, którymi zostałem obciążony w momencie przegrania sprawy o odebranie mi prawa wieczystego użytkowania? Czy rozwiązaniem może być separacja, rozwód? Co powinniśmy zrobić w takim przypadku, aby uniknąć ewentualnego problemu?
Opinia prawna
Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:
-
Ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59 ze zmianami),
-
Ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami),
Uwagi ogólne
Problem odpowiedzialności małżonków za zobowiązania zaciągnięte tylko przez jednego z nich ściśle wiąże się zarówno z momentem powstania zobowiązania, jak też z istniejącym pomiędzy małżonkami systemem majątkowym małżeńskim. W polskim systemie prawnym jako ustawowy określany jest system wspólności majątkowej małżeńskiej. W systemie tym, zwanym też systemem dorobku małżeńskiego, do majątku wspólnego wchodzą przedmioty nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej. Kodeks rodzinny i opiekuńczy dopuszcza jednak odmienne ukształtowanie majątkowych stosunków małżeńskich.
Możliwe jest zawarcie pomiędzy małżonkami (a także jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego) umowy, na podstawie której ustawowa wspólność majątkowa, której zasady reguluje kodeks rodzinny i opiekuńczy, może zostać ograniczona, rozszerzona lub całkowicie zniesiona (art. 47 § 1 kro). W tym ostatnim przypadku poprzez zniesienie ustawowej wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa. Umowa ta powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 47 § 2 kro). Należy zauważyć, że pojęcie intercyza nie jest określeniem ustawowym, a jedynie pojęciem z języka prawniczego. Oznacza ono każdy rodzaj umowy majątkowej małżeńskiej innej niż ustawowy system wspólności dorobku.
W przedmiotowej sprawie została zawarta intercyza, nie wiemy jednak, jaki jest to rodzaj umowy majątkowej małżeńskiej. Biorąc pod uwagę fakt, iż pojęcie intercyza najczęściej używane jest na określenie umowy wyłączającej ustawowy system wspólności majątkowej małżeńskiej przyjmujemy, iż chodzi o umowę rozdzielności majątkowej.
Odpowiedzialność za zobowiązania
Jeżeli pomiędzy małżonkami istnieje system rozdzielności majątkowej, istnieją dwie odrębne od siebie masy majątkowe - majątki odrębne każdego z małżonków. Za zobowiązania zaciągnięte zarówno przed jak i w trakcie trwania związku małżeńskiego odpowiedzialny jest jedynie ten małżonek, które zobowiązanie takie zaciągnął. Zasada ta nie obowiązuje jednak w przypadku zobowiązań zaciągniętych w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny (art. 30 § 1 kro). W tym bowiem przypadku, odpowiedzialni za te zobowiązania są obydwoje małżonkowie solidarnie (art. 30 § 2 kro). Do grupy zobowiązań wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny należą zobowiązania ściśle związane z prawidłowym funkcjonowaniem rodziny. Do zobowiązań takich należy zaliczyć zobowiązania wynikające z umów o dostawę ciepła, gazu, najmu mieszkania wspólnie przez rodzinę zajmowanego. Do grupy tej nie można natomiast zakwalifikować zobowiązań zaciągniętych w wyniku poczynionych inwestycji, gdyż takie zobowiązania wiążą się ściśle z osiągnięciem zamierzonego skutku finansowego, a nie z zaspokajaniem zwykłych potrzeb rodziny.
Podobne zasady obowiązują w przypadku uiszczania kosztów sądowych. Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego, sprawa sądowa miała związek z prawem użytkowania wieczystego, które to prawo należało do odrębnego majątku męża. W związku z tym, iż postępowanie sądowe dotyczyło jego majątku osobistego, tylko mąż zobowiązany jest do uiszczenia kosztów sądowych. Małżonka nie ma obowiązku uiszczania tych kosztów w całości lub w części.
Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego, zawarto umowę o ustanowienie użytkowania wieczystego na rzecz jednego z małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego. W takiej sytuacji zarówno prawo użytkowania wieczystego, jak i wszelkie zobowiązania związane z tym prawem, należą do majątku osobistego męża i ewentualna egzekucja należności na rzecz gminy z tytułu opłat rocznych może dotyczyć w całości tego majątku, a majątku wspólnego - tylko w zakresie wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim jest podstawą do prowadzenia egzekucji nie tylko z majątku osobistego dłużnika, lecz także z pobranego przez niego wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych z prowadzenia przez niego innej działalności zarobkowej oraz z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Nie jest natomiast dopuszczalna egzekucja z majątku osobistego żony.
Warto wspomnieć, że zgodnie z art. 47 § 2 kro małżonkowie mogą powoływać się względem osób trzecich na wyłączenie wspólności ustawowej (innymi słowy - na zawarcie umowy rozdzielności majątkowej) tylko wówczas, gdy zawarcie przez nich umowy majątkowej oraz jej rodzaj były tym osobom wiadome. Z przepisu tego wynika fakt, iż małżonkowie nie będą mogli powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności wspólnej wobec osób trzecich, a wynikającej z zawartej umowy majątkowej tylko wówczas, gdy osoby te wiedziały o fakcie zawarcia tej umowy przez małżonków oraz o rodzaju tej umowy.
Ponieważ w analizowanym przypadku umowa o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego zawarta został przed zawarciem związku małżeńskiego, małżonkowie nie musieli (a właściwie nie mogli) w analizowanym przypadku powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności wynikające z zawartej umowy o rozdzielności majątkowej. Należy jednak pamiętać, że przed zawarciem jakiejkolwiek umowy niezwiązanej z zaspokajaniem bieżących potrzeb rodziny warto poinformować drugą stronę o fakcie zawarcia umowy rozdzielności majątkowej oraz o rodzaju tej umowy.
Podsumowując, wszelkie roszczenia wynikające oraz mogące wyniknąć w przyszłości, związane z prawem użytkowania wieczystego nabytym przez męża w 2003 roku, mogą być kierowane jedynie do jego majątku osobistego, a w odniesieniu do majątku wspólnego - tylko w zakresie wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?