Jak powiększyć skład osobowy spółki jawnej - opinia prawna

Stan faktyczny

Przewiduję zawarcie standardowej umowy spółki jawnej, w której będzie dwóch wspólników. Wiemy, że w przyszłości skład osobowy spółki może się powiększyć o trzecią lub nawet czwartą osobę. Jak przewidzieć to w umowie spółki? Dodam, że w zakresie udziałów będą one raczej symboliczne, spółka świadczy bowiem usługi internetowe i nie zamierza gromadzić znacznego majątku.

Opinia prawna

Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 r. Nr 94, poz. 1037 ze zmianami) - dalej k.s.h.;
• Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. 2001 r. Nr 17 ,poz. 209 ze zmianami) - dalej k.r.s.;
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zmianami) - dalej k.c.

Zmiana składu osobowego spółki poprzez zwiększenie liczby wspólników następuje zawsze poprzez zmianę umowy spółki. Powiększenie składu osobowego spółki wiąże się bowiem ze zmianą postanowień umowy dotyczących: wielkości wkładów wnoszonych przez poszczególnych wspólników i wysokości kapitału, ewentualnie firmy spółki, zmianie mogą też ulec postanowienia dotyczące reprezentacji spółki i prowadzenia spraw spółki, jeśli np. wolą wspólników będzie wyłączenie przystępujących do spółki osób od prowadzenia spraw tej spółki oraz klauzula dotycząca podziału zysków i strat. Z tego względu przystąpienie nowych wspólników do spółki wymaga zmiany umowy spółki.

Zgodnie z art. 9 k.s.h., zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej. Zmiana składu osobowego spółki poprzez jego poszerzenie o nowych wspólników wymaga zatem zawarcia umowy zmieniającej pierwotną umowę spółki. Umowa ta powinna zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności, analogicznie do pierwszej umowy spółki (art. 77 § 1 k.

c w związku z art. 23 k.s.h.). Umowa zmieniająca, zawierana pomiędzy poprzednimi i przystępującymi wspólnikami zawiera przede wszystkim postanowienie o zmianie składu osobowego, np. A oświadcza, że z dniem xx.yy.zz przystępuje do spółki X w charakterze wspólnika, w związku z czym zmianie ulegają następujące postanowienia umowy spółki zawartej dnia xx.yy.zz w Y pomiędzy B i C:

Zmiany mogą objąć ponadto inne postanowienia, które wspólnicy uznają za zasadne.

Nie jest zatem możliwe dokooptowanie nowego wspólnika lub wspólników bez zmiany umowy spółki, jednakże w umowie można zawrzeć klauzulę, eliminującą wymóg jednomyślności wspólników przy tej zmianie. Można zatem wprowadzić do umowy postanowienie, zgodnie z którym zmiana umowy spółki będzie wymagała zgody wspólników wyrażonej np. większością lub bezwzględną większością ich głosów. Umowa może też przewidywać, że jednemu wspólnikowi będzie przysługiwać więcej niż jeden głos przy głosowaniu w sprawie zmiany umowy spółki. Nie jest zatem wykluczone zastrzeżenie w umowie spółki, iż jednemu ze wspólników przysługują dwa, a drugiemu – jeden głos przy głosowaniu w sprawie zmiany umowy spółki (jest to przyjęte w szczególności wówczas, gdy jeden ze wspólników wnosi znacznie większy wkład), a jej zmiana wymaga bezwzględnej większości głosów wspólników. W ten sposób jednemu ze wspólników przyznana byłaby kompetencja do samodzielnej zmiany umowy spółki, a w konsekwencji – zmiany jej składu osobowego. Jest jednak wątpliwe, aby drugi wspólnik zgodził się na takie rozwiązanie, tym bardziej, że konstrukcja spółki jawnej opiera się o ścisłą współpracę wspólników i ich wzajemne zaufanie. Wprowadzenie takiego zapisu w umowie spółki, a szczególnie jego nadużywanie przez uprawnionego, prowadzić będzie niewątpliwie do narastania antagonizmów między wspólnikami, a w konsekwencji nawet rozwiązania spółki. Nie ma jednak żadnych przeciwwskazań dla wprowadzenia zapisu przewidującego wymóg bezwzględnej większości głosów wspólników dla zmiany umowy spółki (zamiast jednomyślności), bez przyznawania komukolwiek szczególnych przywilejów w zakresie liczby głosów.

Taki zapis będzie jednak wywierał praktyczny skutek od chwili, gdy skład spółki zostanie powiększony do trzech wspólników, gdyż dopiero wówczas wystarczy zgoda dwóch wspólników do zmiany umowy (bezwzględna większość głosów w przypadku trzech wspólników wynosi 2). Dopóki jednak w spółce będzie dwóch wspólników, zapis dotyczący wymogu bezwzględnej większości głosów dla zmiany umowy i tak będzie skutkował obowiązkiem wyrażenia zgody przez wszystkich wspólników. Podane warianty wymaganej dla zmiany umowy spółki większości mają charakter przykładowy. Wspólnicy mogą inaczej określić warunki zmiany tej umowy (np. zwykła większość głosów) – należy jednak pamiętać, że muszą one zostać zawarte w umowie spółki, czyli zgodę na te warunki muszą wyrazić wszyscy wspólnicy zawierający pierwotną umowę spółki. Brak jakiegokolwiek postanowienia w umowie spółki dotyczącego kwestii zmiany tej umowy powoduje, że jej zmiana, a zatem również dokooptowanie nowego wspólnika wymagać będzie jednomyślności wszystkich wspólników.

Przykład klauzuli dotyczącej zmiany umowy spółki:

"Zmiana niniejszej umowy spółki wymaga zgody wspólników, wyrażonej bezwzględną większością ich głosów, przy czym każdemu wspólnikowi przysługuje jeden głos".

Należy też pamiętać, że przystąpienie nowego wspólnika do spółki powinno zostać zgłoszone do sądu rejestrowego i ujawnione w rejestrze przedsiębiorców KRS (art. 26 § 1 pkt 3 i § 2 k.s.h. w związku z art. 38 pkt 4 k.r.s.). Do wniosku o wpis, dotyczącego zmiany umowy spółki, dołącza się tekst jednolity tej umowy, zgodnie z art. 9 ust. 4 k.r.s. Jako że wraz z powiększeniem liczby wspólników, zmieniają się osoby upoważnione do reprezentowania spółki, konieczne jest również złożenie do sądu rejestrowego uwierzytelnionego notarialnie lub złożonego przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu wzoru podpisu nowego wspólnika (art. 19a ust. 1 i ust. 2 k.r.s.).

Należy dodać, że jeżeli kwestia przystąpienia nowego wspólnika i wysokość wnoszonego przez niego wkładu jest przesądzona już w dacie zawierania umowy spółki przez dwóch pierwszych wspólników, możliwe jest zawarcie nawet w pierwotnej umowie spółki postanowienia, zgodnie z którym nowy wspólnik przystępuje do spółki w terminie xx.

yy.zz i wnosi wkład w wysokości X. Nadejście terminu spowoduje, że osoba przystępująca stanie się automatycznie wspólnikiem tej spółki. Należy jednakże podkreślić, że taka konstrukcja niesie ryzyko dla przystępującego ze względu na to, iż do momentu nadejścia terminu nie ma on wpływu na prowadzenie spraw spółki, a przystępując do niej ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki powstałe przed nadejściem terminu przystąpienia (art. 32 k.s.h.). Takie postanowienie daje jednak pierwotnym wspólnikom pewność, iż ta osoba trzecia przystąpi do spółki. Taki sposób regulacji nie wyłącza jednakże obowiązku złożenia wniosku o zmianę wpisu w KRS, jako że do momentu nadejścia terminu przystąpienia, tylko dwóch wspólników powinno być ujawnionych w rejestrze przedsiębiorców.

Na zakończenie warto również wspomnieć o możliwości zawarcia umowy przedwstępnej umowy zmieniającej umowę spółki (między "potencjalnym wspólnikiem", a pierwotnymi wspólnikami). Umowa taka zawiera postanowienie, zgodnie z którym trzeci "potencjalny wspólnik"” zobowiązuje się do przystąpienia do umowy spółki i wniesienia określonego precyzyjnie wkładu w określonym terminie. Jeśli nie jest jeszcze znany termin przystąpienia, można nie wskazywać terminu w umowie przedwstępnej, co ma ten skutek, że umowa definitywna (czyli umowa zmieniająca umowę spółki, zawierająca postanowienie o przystąpieniu nowego wspólnika) powinna być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej (czyli dotychczasowych wspólników). Należy też pamiętać, iż jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia (art. 389 § 2 k.c.). Umowa przedwstępna umożliwia aktualnym wspólnikom żądanie od "potencjalnego wspólnika", z którym ta umowa przedwstępna została zawarta, przystąpienia do spółki. Na zabezpieczenie wykonania swojego zobowiązania przez "potencjalnego wspólnika", w umowie można zastrzec kary umowne na rzecz aktualnych wspólników na wypadek uchylania się przez drugą stronę od obowiązku przystąpienia do spółki. Wykonaniem tego zobowiązania jest oczywiście przystąpienie do spółki poprzez zmianę umowy tej spółki, opisaną w początkowej części porady.

Reasumując, przystąpienie nowego wspólnika wymaga zmiany umowy spółki (w której można zrezygnować z wymogu jednomyślności dla tej zmiany), jednakże jeśli termin przystąpienia jest już na etapie zawierania pierwotnej umowy spółki ściśle określony, możliwe jest zawarcie postanowienia o przystąpieniu już w tej pierwszej umowie z zaznaczeniem, że nastąpi ono w tym określonym terminie. Jeśli wspólnicy nie są jeszcze przekonani co do poszerzania składu osobowego spółki lub gdy nie znają dokładnego terminu ewentualnego przystąpienia nowego wspólnika, ale chcieliby zobowiązać tego "potencjalnego wspólnika" do przystąpienia do spółki, możliwe jest zawarcie odpowiedniej umowy przedwstępnej.

Zespół
e-prawnik.pl