Zasady odpowiedzialności karnej kuratora spółki za naruszenie praw pracowniczych - opinia prawna

Stan faktyczny

Czy ustanowiony przez Sąd dla spółki z o.o kurator w oparciu o przepisy art. 42 kc może być podmiotem przestępstwa naruszenia praw pracowniczych na podstawie art. 218 kk? Nie wymagam analizy art. 218 kk, zapoznałem się z artykułem Aleksandry Tomporek zamieszczonym w miesięczniku "Praca i Zabezpieczenie Społeczne", numer 07/2002. Nie wymagam również wyjaśnień kto i dlaczego może takie oskarżenie wnosić. Oczekuję tylko odpowiedzi, która w sposób jednoznaczny potrafi określić sytuację prawną takiego kuratora. Czy zatem w związku z działalnością kuratora (kuratela nad osobą prawną) zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w tym zakresie ucieleśniają się obowiązki pracodawcy (spółka prawa handlowego), osób umocowanych (Zarząd Spółki), czy też osób faktycznie wykonujących tego typu obowiązki, np. Główna Księgowa? W przypadku odpowiedzi twierdzącej lub przeczącej tej w/w tezie prosiłbym o wskazanie unormowań prawnych na poparcie, którejś z tych wersji.

Porady prawne

Podstawa prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

  • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zmianami);
  • Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny
  • Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego
  • Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Opinia prawna

Podstawowym zagadnieniem zmierzającym do rozstrzygnięcia poruszonego przez Pana problemu jest w istocie zakres praw i obowiązków (a tym samym i odpowiedzialności) kuratora ustanowionego na podstawie art. 42 k.c. nad osobą prawną, która nie ma organów do działania w jej imieniu.

Niestety, przepisy prawa nie dają bezpośrednio odpowiedzi na to pytanie. Decydująca w tej sytuacji jest treść orzeczenia sądowego o ustanowieniu kuratora. Zgodnie bowiem z treścią art. 604 kodeksu postępowania cywilnego, zakres obowiązków kuratora ustanowionego przez sąd dla osoby prawnej (w tym ustanowionego na podstawie art. 42 k.c.) jest każdorazowo ustalany przez tenże sąd i uwidaczniany na zaświadczeniu wydawanym kuratorowi. Chcąc zatem ustalić, czy w zakres obowiązków kuratora wchodzi wykonywanie czynności z zakresu prawa pracy, należy sięgnąć do treści zaświadczenia wydanego takiemu kuratorowi i sprawdzić, jaki zakres spraw obejmuje upoważnienie i zarazem zobowiązanie kuratora do działania.

Jeżeli mieści się w nim np. wykonywanie czynności zwykłego zarządu przedsiębiorstwem, a w tymże przedsiębiorstwie zatrudnieni są pracownicy, nie powinno być wątpliwości co do tego, że kurator także ma obowiązek podejmowania czynności i decyzji z zakresu prawa pracy, a skoro tak, to ma też obowiązek przestrzegania związanych z tym przepisów. Jeżeli nie przestrzega tych przepisów i np. wielokrotnie odmawia podpisania dokumentów przelewów wynagrodzeń dla pracowników, to może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, w tym z art. 218 kk.

Należy mieć cały czas na względzie szczególną rolę kuratora ustanowionego dla osoby prawnej. Jego rola to przede wszystkim powołanie organów osoby prawnej i z chwilą skutecznego powołania organów prowadzenie przedsiębiorstwa przejmuje zarząd. Można bronić poglądu, że z chwilą skutecznego powołania organów osoby prawnej kuratela ustaje z mocy prawa, jednak bardziej zasadnym wydaje się przyjęcie zgodnie z art. 180 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, że dla ustania obowiązków kuratora koniecznym jest wydanie przez Sąd postanowienia o uchyleniu kurateli.

Ponieważ podstawowym obowiązkiem kuratora jest doprowadzenie do powołania organów osoby prawnej, jest możliwym (choć mało prawdopodobnym), że kurator na podstawie wydanego zaświadczenia nie będzie mógł wykonywać zadań z zakresu prawa pracy. Zarzut popełnienia przestępstwa z art. 218 można kuratorowi przypisać tylko, jeżeli w zakresie jego obowiązków jest między innymi wykonywanie czynności z zakresu prawa pracy.

W związku ze wskazaniem przez Pana (przykładowo), że obowiązki pracodawcy w przypadku ustanowienia kuratora mogą spoczywać na Zarządzie, koniecznym jest podkreślenie, że w sytuacji istnienia kuratora Zarządu nie ma, więc nie może być podmiotem żadnych praw i obowiązków do czasu jego powołania.

Ustalając krąg osób, których obejmuje odpowiedzialność karna za przestrzeganie praw pracownika trzeba ustalić, że zgodnie z treścią art. 3 kodeksu pracy - przy wykonywaniu czynności z zakresu prawa pracy za pracodawcę działa organ zarządzający lub inna wyznaczona do tego osoba. Zakładając, że kurator ma uprawnienie do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy w imieniu reprezentowanego i odmawia dokonania jakiejś czynności lub jej nie dokonuje uporczywie lub złośliwie, może być podmiotem odpowiedzialności karnej. Nie bez znaczenia pozostaje ujęcie art. 218 kk - wymogiem postawienia osobie zarzutu popełnienia tego przestępstwa jest uporczywość jej działania (długotrwałość, pomimo istnienia możliwości działania i pomimo napomnień) lub też złośliwość (niedokonywanie wypłat z chęci zaszkodzenia pracownikom).

Może zaistnieć jednak sytuacja, w której jest osoba upoważniona przez poprzedni zarząd spółki lub też przez statut czy umowę spółki, do wykonywania czynności z zakresu prawa pracy (np. jeżeli te czynności, w tym miedzy innymi zwalnianie i zatrudnianie pracowników, ustalanie im wynagrodzenia, nakładanie kar i nagród, powierzono księgowej czy dyrektorowi personalnemu) i wtedy to na tej osobie spoczywają obowiązki pracodawcy i ona jest odpowiedzialna za przestrzeganie praw pracownika. Należy też zwrócić uwagę na rolę osób które na co dzień zajmują się wykonywaniem czynności z zakresu prawa pracy. Jeżeli bowiem kurator (jako osoba upoważniona do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy) np. podpisuje przelewy na wypłaty a księgowa uporczywie lub złośliwie ich nie wysyła przez co następuje naruszenie praw pracowników, to odpowiedzialność z art. 218 wydaje się być udziałem księgowej a nie kuratora (o ile o tych nieprawidłowościach nie wiedział).

Na marginesie można zauważyć, że jeżeli kurator nie wywiązuje się ze swoich zadań, a przez to prawa pracownicze nie mogą być realizowane (np. nie powołuje Zarządu, a nie jest uprawniony do występowania w stosunkach pracy w imieniu pracodawcy i nie ma innej osoby uprawnionej) - w tej szczególnej i zapewne rzadko spotykanej sytuacji można uznać, że osobiście (choć pośrednio) narusza prawa pracownicze (ew. odpowiedzialność za współudział czy pomocnictwo).


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika