Ochrona wizerunku w prawie cywilnym i w prawie autorskim

Agencja reklamowa wykorzystała moje zdjęcia wykonane na sesji zdjęciowej do wydrukowania kilku kalendarzy na rok 2002, które następnie sprzedała na przełomie listopada i grudnia 2001 roku różnym firmom mimo tego, że nie podpisano ze mną żadnej umowy, w której wyrażałabym zgodę na wykorzystanie tych zdjęć do celów reklamowych. Czy mam szanse odzyskać należne mi wynagrodzenie za sprzedaż kalendarzy z moimi zdjęciami? Czy mogę oskarżyć właściciela firmy o złamanie praw autorskich oraz zażądać należnego odszkodowania za poniesione straty finansowe i moralne?

Porady prawne

Dobra osobiste

Prawo cywilne pośród dóbr chronionych, wyodrębniło specjalną ich kategorię, związaną ściśle z osobą fizyczną (i odpowiednio z osobą prawną). Tymi prawami są tzw. dobra osobiste. Kodeks cywilny nie definiuje tego pojęcia, wymieniając tylko przykładowo rodzaje dóbr osobistych podlegających ochronie. Są nimi w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska.


Należy zauważyć, że wśród wymienionych dóbr znalazł się wizerunek, jako przedmiot ochrony. Wizerunkiem jest obraz określonej osoby w formie obrazu czy fotografii. Dlatego też należy przyjąć, że zdjęcia wykonane podczas sesji fotograficznej w agencji reklamowej są wizerunkiem osoby pozującej do zdjęć. Wizerunek taki stanowi dobro osobiste osoby pozującej i jest chronione prawem cywilnym.

Ochrona wizerunku

Kodeks cywilny chroni bezprawne naruszanie lub nawet zagrożenie dóbr osobistych. Bezprawność jest przesłanką niezbędną, aby można było skorzystać z ochrony przewidzianej w kodeksie cywilnym. Przez działanie bezprawne należy rozumieć każde działanie sprzeczne z prawem, lecz także z zasadami współżycia społecznego.

W ustawodawstwie polskim kwestia rozpowszechniania wizerunku osoby reguluje ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Zgodnie z art. 81 ust. 1 tej ustawy rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej, a w braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. Nie wymaga się natomiast zgody w celu rozpowszechniania wizerunków osób powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych a także osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza (art. 81 ust. 2 prawa autorskiego).

Brak zgody osoby przedstawionej na wizerunku, a jeżeli strony umówiły się co do określonej zapłaty za pozowanie jej brak, stanowi spełnienie przesłanki bezprawności naruszenia dobra osobistego w postaci wizerunku. Taka interpretacja zgodna jest z przyjętą linią orzecznictwa, które konsekwentnie chroni dobra osobiste przed ich bezprawnym naruszaniem. Tak wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 2 lutego 1967r. (I CR 496/66, OSNCP 9/67, poz. 161) oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 13 stycznia 1999r. (I ACa 1089/98, OSP 2000/9 poz. 142).

Prawo autorskie mówi o rozpowszechnianiu wizerunku. Poprzez rozpowszechnianie należy uznać udostępnianie wizerunku osobom trzecim, a także publicznie, nieograniczonemu gronu odbiorców. Należy uznać, że rozprowadzanie kalendarzy z wizerunkiem osoby pozującej jest ich rozpowszechnianiem w rozumieniu przepisów prawa autorskiego.

Czym innym jest natomiast naruszenie prawa do prywatności i czci, które to wartości chronione są art. 23 kodeksu cywilnego. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2002 r., sygn. I ACa 1358/2001, opubl. Wokanda 2003/10 str. 41:

Przyjęcie umówionej zapłaty za pozowanie przez modelkę oraz domniemanie zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku chroni osobę wykorzystującą portret (wizerunek) tylko wtedy, gdy poszkodowany powołuje się na naruszenie jego prawa do wizerunku. W przypadku powoływania się przez osobę poszkodowaną na naruszenie jej prawa do czci i do prywatności (co jest możliwe w określonych przypadkach w zależności od okoliczności publikacji), zapłata za pozowanie nie jest wystarczająca dla wyłączenia bezprawności działania naruszającego dobra osobiste, który musi wykazać dysponowanie odpowiednim zezwoleniem poszkodowanego.

Biorąc pod uwagę powyższe wnioski, należy stwierdzić, że w analizowanym stanie faktycznym, że o ile nie otrzymała Pani żadnego wynagrodzenia za sesje zdjęciową z Pani udziałem (co umowżliwia zastosowanie domniemania, o którym mowa w art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych), to mogło dojść do naruszenia dobra osobistego. Jeżeli bowiem osoba pozująca nie wyraziła zgody na rozpowszechnianie jej wizerunku w tej formie, działanie agencji reklamowej należy uznać za działanie bezprawne, naruszające dobra osobiste osoby pozującej.


Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

  • zosia 2012-05-29 11:56:23

    w portalu nasaz klasa umieszczono na karcie kredytowej jakiegoś banku mój wizerunek przecież ja nie wyraziłam na to zgody i niestety jestem wściekła na administratora naszej klasy bo jakim prawem co mogę zrobić

  • Marta 2012-02-20 15:38:11

    no tak, ale to tylko jezeli strony umowily sie na zaplate a Pani jej nie dostala. W zasadzie jesli umowila sie,ze pozowac bedzie "za zdjecia" to wlasnie jest jej zaplata o ile nie zastrzegla,ze nie wolno uzywac jej wizerunku. Zakladamy,ze nie, poniewaz umowy nie ma, a zdjecia prawdopodobnie otrzymala (lub pieniadze). Mysle, ze mozna to jedynie potraktowac jako przykra nauczke na przyszlosc.

  • ciekawa 2012-01-16 17:55:58

    a jeśli osoba, która nie zgodziła się na zrobienie jej zdjęcia zostanie ujęta wraz z innymi osobami i potraktowana jako tło/kompozycja? Dodam, że dana osoba wykonuje właśnie swoją pracę.


Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika