Obalenie domniemania niewinnośći po nałożeniu mandatu karnego przez policję

Odpowiedź prawnika: Obalenie domniemania niewinnośći po nałożeniu mandatu karnego przez policję

Domniemanie niewinności oskarżonego zostaje obalone dopiero po udowodnieniu mu winy i jej stwierdzeniu prawomocnym wyrokiem skazującym lub warunkowo umarzającym postępowanie. Domniemanie to zaczyna działać na nowo po uchyleniu takiego wyroku w trybie kasacji, wznowienia postępowania albo podjęcia postępowania warunkowo umorzonego (pogląd ten należy odpowiednio stosować do środków zaskarżania przewidzianych w postępowaniu w sprawach o wykroczenia [ dalej k.p.w.] ).

Należy odnieść się do sformułowania „prawomocny wyrok" w kontekście ukarania w trybie mandatowym. Pamiętać należy, że zgodnie z powoływanym już wyżej art. 8 k.p.w., przepisy Kodeksu postępowania karnego do postępowania w sprawach wykroczeń stosuje się „odpowiednio", a więc z zachowaniem specyfiki tego procesu. Swoistością postępowania w sprawach o wykroczenia jest tryb mandatowy. Należy zauważyć, że mandat nie jest samodzielną karą a jedynie sposobem wymierzenia kary grzywny. Przepisy przewidują ścisłe przesłanki kiedy uprawniony organ może nałożyć mandat oraz procedurę tych czynności. Wyraźnie zagwarantowana jest możliwość odmówienia przyjęcia mandatu, co wyłącza ten tryb szczególny, o czym ewentualny ukarany, bezwzględnie musi być poinformowany.

Zgodnie z art. 32 par. 1 i 2 k.p.w. rozstrzygnięcia zapadają w postaci orzeczeń, zarządzeń albo mandatów karnych, a orzeczenia wydaje się w formie wyroku lub postanowienia. Literalna wykładnia tego przepisu wskazuje, że mandat nie jest orzeczeniem, a wiec nie ma do niego zastosowania dyspozycja art. 5 Kodeksu postępowania karnego [ dalej k.p.k ] . Tym samym nie obala on domniemania niewinności.

Doktryna dość zgodnie jednak stwierdza, że przyjęty przez sprawcę mandat karny jest rozstrzygnięciem takim samym, jak wyrok bądź postanowienie. Kończy on postępowanie szczególne wobec określonego czynu, określonej osoby i staje się prawomocny przez samo jego przyjęcie, a tym samym stanowi przesłankę powagi rzeczy osądzonej dla innego postępowania (tak m. in. Bolesław Kurzępa, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, Warszawa 2007 rok). W związku z tym uznaje się, że do mandatów należy stosować przepisy o orzeczeniach „odpowiednio", mimo tego, że same w sobie mandaty orzeczeniami nie są. W związku z powyższym należy powoływać się na literalne brzmienie art. 32 par. 1 i 2 k.p.w. oraz art. 5 k.p.k, które stanowią, że domniemanie winy obala jedynie prawomocny wyrok stwierdzony przez sąd, natomiast mandat nie jest orzeczeniem (a tym samym wyrokiem), ani nie został nałożony przez sąd. Powyższe stanowisko zawsze można podeprzeć argumentami natury systemowej, zgodnie z którymi obalenie domniemania niewinności winno nastąpić tylko w trakcie procesu przed sądem ze zastosowaniem wszystkich przewidzianych tam gwarancji dla stron. Natomiast warunków tych nie spełnia tryb mandatowy, w wyniku którego doszło faktycznie do ukarania wadliwym mandatem.

Natomiast Policja może podnosić, że poprzez odpowiednie zastosowanie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia do przepisów Kodeksu postępowania karnego oraz ze sformułowania art. 32 par. 1 i 2 k.p.w, który zalicza mandat do jednego z możliwych rozstrzygnięć, należy uznać, że w istocie mandat jest takim samym sposobem załatwienia sprawy jak orzeczenie w formie wyroku lub postanowienia. Tym samym obala on domniemanie niewinności zgodnie z art. 5 k.p.k.