Wiek emerytalny, a rozwiązanie stosunku pracy

Odpowiedź prawnika: Wiek emerytalny, a rozwiązanie stosunku pracy

Na wstępie należy zauważyć, że jedną z podstawowych zasad prawa pracy jest dobrowolność stosunku pracy, wyrażona w art. 11 Kodeksu pracy. Oznacza to, że nikt nie może zmusić innej osoby do pracy, istnieje swoboda stron co do pozostawania w stosunku pracy, choć przepisy prawa pracy przewidują liczne przypadku ograniczenie tej swobody po stronie pracodawcy. Pracownik nie ma obowiązku przejścia na emeryturę i od niego należy wybór między kontynuowaniem zatrudnienia a statusem emeryta. Nikt nie może też zmusić innej osoby do rozwiązania stosunku pracy z tego tylko powodu, że nabyła uprawnienie do emerytury. Istnieje ponadto możliwość przejścia na emeryturę i podjęcia pracy.

„Nie można jednak odmówić pracodawcy prawa decydowania o dalszej dla niego przydatności do realizowania własnej polityki zatrudnienia. Tak jak pracownik nie ma obowiązku przedkładania interesu pracodawcy nad własny, tak pracodawca nie ma obowiązku przejawiania troski o sprawy pracownika ponad zakres wyznaczony prawem. Zdaniem Sądu Najwyższego dla podjęcia zasadności wypowiedzenia umowy o pracę nie może nie mieć znaczenia ogólna sytuacja na rynku pracy". (tak np. Piotr Matwiejczyk w praktycznych wyjaśnieniach do Kodeksu pracy, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2001-2006).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z dnia 25 lipca 2003 r. (I PK 305/2002, OSP 2004/12 poz. 150) stwierdził, że uchylenie szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę po osiągnięciu przez pracownika wieku emerytalnego i nabycia prawa do emerytury nie jest równoznaczne z koniecznością rozwiązania z nim stosunku pracy, ma jednak znaczenie dla wykładni innych przepisów o rozwiązaniu z nim stosunku pracy i oceny, czy nabycie prawa do emerytury uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę.

Sąd Najwyższy wielokrotnie zajmował się tą kwestią, orzeczenia nie dawały jednak jednoznacznej odpowiedzi. W związku z tym Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do SN z pytaniem, „czy osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury może stanowić wyłączną przesłankę rozwiązania za wypowiedzeniem stosunku pracy z pracownikiem - kobietą lub mężczyzną i nie oznacza dyskryminacji pracownika ze względu na płeć i wiek (art.11[3] k.p.)?"

W odpowiedzi, Sad Najwyższy podjął uchwałę niniejszej treści: „Osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może stanowić wyłącznej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę (art. 45 § 1 k.p.)". (uchwała składu 7 sędziów SN z 21 stycznia 2009r., sygn. II PZP 13/08)

W uzasadnieniu uchwały SN wskazał, że jeżeli przyczyną wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę jest nabycie uprawnień emerytalnych, to rozwiązanie stosunku pracy następuje z powodu osiągnięcia określonego wieku, który stanowi jeden z warunków nabycia prawa do emerytury. Dlatego SN uznał, że pracodawca nie może wskazać wypełnienia przez pracownika przesłanek uprawniających go do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury jako samoistnej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę, ponieważ takie zachowanie pracodawcy stanowi dyskryminację pracownika ze względu na wiek.

SN stwierdził, że wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi, który nabył prawo do świadczeń emerytalnych, tylko z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego i nabycia tego prawa, nie stanowi uzasadnionej przyczyny wypowiedzenia, gdyż nie pozostaje w żadnym związku z wykonywaną przez niego pracą, ani z sytuacją ekonomiczną pracodawcy, ani z żadnym innym zdarzeniem lub zdarzeniami, które wskazywałaby na nieprzydatność pracownika lub istnienie interesu pracodawcy w rozwiązaniu stosunku pracy. Uzasadnienie wypowiedzenia musi wskazywać przyczyny leżące po stronie pracownika lub pracodawcy związanych z wykonywaniem pracy, np. niewłaściwe wykonywanie obowiązków pracowniczych, obniżenie wydajności, długotrwałe nieobecności w pracy spowodowane chorobami, ograniczenie zakresu działalności zakładu pracy. W uzasadnieniu cytowanej uchwały SN wskazał jednak, że osiągnięcie prawa do emerytury i nabycie wieku emerytalnego może stanowić uzasadnione kryterium wyboru pracownika do zwolnienia spowodowanego sytuacją ekonomiczną pracodawcy.