Rozwód i podział majątku wspólnego

Odpowiedź prawnika: Rozwód i podział majątku wspólnego

Rozwód jest jednym z wydarzeń, które skutkuje zakończeniem małżeństwa. O rozwodzie orzeka sąd okręgowy w wyroku, na wniosek jednego z małżonków. Sąd może orzec rozwód w przypadku, gdy między małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia. Zgodnie z poglądem doktryny i orzecznictwem Sądu Najwyższego, na wspólne pożycie składa się ogół więzi występującym między małżonkami. Tradycyjnie wymienia się trzy rodzaje więzi: fizycznej, emocjonalnej i gospodarczej. Wspólne pożycie polega więc na istnieniu między małżonkami łączności psychicznej oraz wzajemnych pozytywnych uczuć (miłości, szacunku, zaufania), obejmuje współżycie fizyczne, w dziedzinie gospodarczej zaś znajduje zwłaszcza wyraz w prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego, w zamieszkiwaniu razem, niekiedy w prowadzeniu wspólnej działalności zarobkowej czy gospodarczej. Sąd powinien ocenić trwałości i zupełności rozkładu pożycia opiera się na doświadczeniu życiowym pozwala przyjąć, że na tle okoliczności konkretnej sprawy powrót małżonków do pożycia nie nastąpi. W opisanym powyżej stanie faktycznym można z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić, iż trwały i zupełny rozkład pożycia nastąpił, bowiem małżonek opuścił zamieszkiwany wspólnie dom i zamieszkał z inną kobietą (z czym ustała więź fizyczna i gospodarcza) a niejednokrotne zdrady przyczyniły się do ustania więzi emocjonalnej ze strony żony. Zgodnie z art. 56 § 2 i 3 pomimo trwałego i zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub jeśli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia (chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego). Jeśli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, sąd może skierować strony do mediacji, ale nie jest to obligatoryjny element postępowania w sprawie o rozwód. Postępowanie dowodowe ma przede wszystkim na celu ustalenie okoliczności dotyczących rozkładu pożycia, jak również okoliczności dotyczących dzieci stron i ich sytuacji. W postępowaniu rozwodowym sąd orzeka o tym czy i który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia.

Orzeczenie to jest obligatoryjne. Zaniecha tego, jeśli małżonkowie wystąpią ze zgodnym wnioskiem o zaniechanie orzekania o winie. Orzeczenie o winie nie wpływa zasadniczo na udział małżonka winnego w podziale majątku wspólnego ma natomiast znaczenie w kwestii obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie z dyspozycją art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Co więcej małżonek który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, może zostać zobowiązany wyrokiem sądu do przyczyniania się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Przy wydawaniu orzeczenia dotyczącego władzy rodzicielskiej rozwiedzionych rodziców, sąd obowiązany jest kierować się nie interesami rodziców, lecz wyłącznie dobrze rozumianym interesem dziecka. Podejmując decyzję sąd będzie zobowiązany wziąć pod uwagę dobro chłopca, a nie fakt spowodowania bądź nie rozkładu pożycia. Oznacza to, iż sąd w wyroku rozwodowym rozstrzygnie o tym czy pełna władza rodzicielska nad dwunastoletnim synem, zostanie przyznana obojgu rodzicom czy też władza jednego z rodziców (w tym wypadku zapewne ojca) zostanie ograniczona do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby syna np. prawo do kontaktów z dzieckiem. Kwestię finansowego partycypowania rozwiedzionych małżonków w utrzymaniu dziecka rozstrzygnie sąd z urzędu w wyroku rozwodowym określając wysokość kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Kwestie majątkowe wyrok sądu rozstrzyga następująco. W wyroku rozwodowym sąd jest zobligowany do orzeczenia o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków.

Przy czym, na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe. Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej. Orzekanie o podziale majątku wspólnego może nastąpić w wyroku rozwodowym na wniosek jednego z małżonków o ile przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Jeśli sąd o tym nie rozstrzygnie w czasie orzekania o rozwodzie to po tym wyroku strony będą mogły dokonać podziału majątku wspólnego na drodze umownej do sądowej. Zasadniczo oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, jednak z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku (art. 42 § 1 i 2 kro). Jak zostało wskazane powyżej, na wysokość udziałów każdego z małżonków nie wpływa orzeczenie o winie rozkładu pożycia.