Umowa dożywocia a obowiązek alimentacyjny

Pytanie:

"W latach siedemdziesiątych moi dziadkowie przepisali mojemu ojcu gospodarstwo rolne łącznie z nieruchomościami, jeszcze był kawalerem. W zamian dziadkowie otrzymali prawo dożywocia. Trzy lata temu ojciec zmarł. Spadek po nim otrzymałem ja wraz z moją siostrą i mamą. Mama u notariusza przekazała nam (mnie i siostrze) swoje udziały po połowie czyli mamy z siostrą po 50%. Ja jestem żonaty od 6 lat, ale chyba to nie jest ważne. Siostra od tygodnia jest zamężna. Mama otrzymała w zamian za darowiznę na naszą rzecz nieodpłatna dożywotnią służebność mieszkania i mieszka w domu sama z babcią - swoją teściową która w latach 70tych z dziadkiem zrobili wspomniany zapis. W akcie notarialnym jest zaznaczone wykreślenie prawa dożywocia na rzecz dziadka, który zmarł 10 lat temu. Czyli dożywocie ma babcia i ma służebność mieszkania (nie wiem czy to to samo). Od 2 miesięcy babcia nie chodzi i wymaga całodobowej opieki. Jest to koszt około 2000 zł. Jej emerytura to 1100. Mojej mamy też 1100. Do tej pory miały 2200 i za to utrzymywały siebie i dom. Ale teraz ja dopłacam te 2000 za opiekę z siostrą. Czy to dopłacanie jest w moim obowiązku z racji dożywocia babci, czy ewentualnie mam prawo żądać pomocy finansowej dla babci od dwóch żyjących córek (siostry mojego ojca)."

Odpowiedź prawnika: Umowa dożywocia a obowiązek alimentacyjny

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 908 par. 1 kc jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Powyższy obowiązek wynika zatem z zawartej umowy. Tymczasem obowiązek alimentacyjny wynika z pokrewieństwa albo z więzów krwi. Istnieją jednak określone przesłanki, z związku z którymi powstaje obowiązek alimentacyjny. Zgodnie bowiem z art. 133 par. 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego poza obowiązkiem rodziców względem dzieci uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. W wyroku z dnia 20 stycznia 2000r., sygn. I CKN 1187/99, LexPolonica nr 379749 Sąd Najwyższy wskazał, że w niedostatku pozostaje nie tylko taki uprawniony, który nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, ale także taki, którego usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone. Z kolei z art. 132 wynika, że obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swojemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Zatem, jako, że obowiązek alimentacyjny dzieci względem rodziców aktualizuje się dopiero w wypadku, gdy zstępny znajduje się w niedostatku, należy stwierdzić, że to Pan w pierwszej kolejności winien zapewniać wszystkie podstawowe potrzeby babci. W przepisach dotyczących umowy dożywocia brak ograniczenia wysokości przeznaczanych na opiekę kwot, podobnych do tych, które znajdują się w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, a uzależniających je od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.  „Zakres obowiązków nabywcy nieruchomości co do utrzymania zbywcy i ewentualnie jego bliskich, a więc osób nazywanych dożywotnikami, powinien sięgać tak daleko, aby nie musiały one poszukiwać środków utrzymania dodatkowo gdzie indziej” podaje w  Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom II, (Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis) Stanisław Dmowski .

Powinien więc Pan przeznaczać wszelkie możliwe środki na zapewnienie babci opieki. Z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 października 1978r., sygn. III CZP 53/78, LexPolonica nr 320304 wynika, że ten, kto spełnił należne dożywotnikowi od zobowiązanego z umowy dożywocia świadczenia, nie będąc odpowiedzialnym za wykonanie zobowiązania, może żądać od zobowiązanego zwrotu wartości spełnionych świadczeń na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia.

Zatem w przypadku, gdyby siostry Pana ojca przeznaczyły jakieś kwoty na utrzymanie swojej matki, mogłyby domagać się zwrotu tych kwot na przepisów kc o bezpodstawnym wzbogaceniu. Wydaje się jednak, że w takiej sytuacji mógłby Pan domagać się oddalenia ich powództwa opierając się o zasady współżycia społecznego i wskazując na nadużycie ich praw podmiotowych. Trudno jednak przewidzieć ostateczny wynik takiego postępowania.


Zespół prawników
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika