Obowiązek alimentacyjny a ciąża i macierzyństwo

Odpowiedź prawnika: Obowiązek alimentacyjny a ciąża i macierzyństwo

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości lub części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 24 marca 2000 r., sygn. akt I CKN 1538/99 trudna sytuacja materialna rodziców nie zwalnia ich od obowiązku świadczenia na potrzeby dzieci, zmuszeni są oni dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami, chyba że takiej możliwości są pozbawieni w ogóle. W Państwa przypadku trudna sytuacja majątkowa nie zachodzi a jedynie stan faktyczny jakim jest ciąża Pana żony. Do niewątpliwie trudnej sytuacji materialnej można zaliczyć np. całkowitą zależność zobowiązanej od wsparcia rodziców. Również fakt powstania obowiązku alimentacyjnego rodzica (matki) w stosunku do nowonarodzonego dziecka nie pociąga za sobą automatycznie wygaśnięcia takiego obowiązku w stosunku do innych dzieci. Tak stwierdził SN w wyroku z dnia 14 maja 2002 r., sygn. akt V CKN 1032/2000. Pamiętać należy, że górną granicą świadczeń alimentacyjnych są zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego (art. 135 § 1 kro), choćby nawet nie zostały w tych graniach pokryte wszystkie usprawiedliwione potrzeby uprawnionego do alimentacji. Pana żona w okresie ciąży nie może świadczyć pracy. Nie oznacza to jednak automatycznie, że jej możliwości majątkowe są mniejsze. oczywiście możliwości zarobkowe jeśli nie pracowała wcześniej są zerowe w tym okresie, ale nie oznacza to, ze możliwości majątkowe nie są wystarczające na spełnienie obowiązku alimentacyjnego. Nie występuje w prawie polskim instytucja zawieszenia z mocy prawa płatności alimentów w okresie ciąży lub macierzyństwa. Jeśli zobowiązana strona nie jest w stanie ponieść ich w tym czasie może porozumieć się z uprawnionym o zawieszeniu płatności lub wystąpić do sądu o ich zmniejszenie lub co mało prawdopodobne zawieszenie.

Państwa sytuacja materialna w okresie ciąży wcale się nie zmienia więc wydaje się, że nie ma podstaw do zmniejszenia czy „zawieszenia” obowiązku alimentacyjnego. Twierdzenia postawione wyżej potwierdza wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 16 maja 1975 r., sygn. akt III CRN 48/75 zgodnie, z którym zasadne i zgodne z treścią art. 135 kro - jest oparcie się na możliwościach zarobkowych pozwanego, a nie tylko na jego aktualnych zarobkach. Zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody byłyby większe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie w Państwa przypadku zakres dochodów jest taką granicą albowiem w okresie ciąży możliwości zarobkowe i w okresie macierzyństwa są znikome.

Przy ocenie, czy zachodzą przesłanki do zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego w myśl art. 138 kro, należy brać pod uwagę wszelkie okoliczności mogące świadczyć o zmianie stosunków, a zwłaszcza możliwości zarobkowych i majątkowych stron. W wypadku gdy zobowiązany do alimentacji posiada określony majątek, o zmianie okoliczności świadczy nie tylko zmiana stosunków własnościowych (utrata lub powiększenie majątku), lecz także zmiany w zakresie faktycznego dysponowania majątkiem, możliwości jego upłynnienia w celu zaspokojenia zobowiązań alimentacyjnych itp. Przy czym zachowała aktualność uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 1954 r. I CO 41/54 (OSN 1956/I poz. 3), według której zmniejszenia lub ograniczenia czasu trwania świadczeń alimentacyjnych dochodzić można tylko powództwem opartym na art. 138 kro.

Zatem okres ciąży i macierzyństwa nie jest automatyczną podstawa do zwolnienia z obowiązku alimentacyjnego. Może być podstawą do zmniejszenia lub ograniczenia czasowego świadczeń alimentacyjnych, lecz po wytoczeniu powództwa (art. 138 krio). Okres ciąży może być a macierzyństwa jest niezawinionym okresem niezdolności do pracy, lecz bez wpływu na możliwości majątkowe zobowiązanego (na zarobkowe może mieć wpływ. Nie występuje w sensie prawnym pojęcie okresu macierzyństwa. Może występować w stosunku do pracownika pojęcie urlopu macierzyńskiego, który na kolejne dziecko wynosi 18 tygodni.