Zachowek a zastosowanie art. 5 KC

Odpowiedź prawnika: Zachowek a zastosowanie art. 5 KC

Zgodnie z art. 991 kodeksu cywilnego, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, przysługuje roszczenie o zachowek przeciwko spadkobiercy, jeżeli nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci darowizny, bądź w postaci zapisu.

Jeżeli jednak, uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.

Jak rozumiemy, w tym przypadku chodzi o roszczenie przeciwko osobie, która nie jest spadkobiercą.

Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny przedawnia się z upływem lat trzech od otwarcia spadku. Przez otwarcie spadku rozumie się śmierć spadkodawcy. Natomiast roszczenie uprawnionego z tytułu zachowku, wobec spadkobierców, przedawnia się z upływem 3 lat od ogłoszenia testamentu. Ogłoszenie testamentu to czynność mająca miejsce w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Strony nie są ograniczone żadnym terminem co do wniesienia wniosku o wszczęcie takiego postępowania. Gdyby więc chodziło o roszczenie przeciwko spadkobiercy, termin przedawnienia nie rozpocząłby biegu. Jednak jak rozumiemy, w tym przypadku chodzi o sytuację pierwszą.

W przypadku gdy termin przedawnienia już upłynął, nie ma potrzeby odwoływania się do art. 5, ponieważ inne przepisy o przedawnieniu regulują tego typu sytuacje. W tym przypadku może mieć zastosowanie art. 121 pkt. 4, zgodnie z którym bieg przedawnienia ulega zawieszeniu, gdy uprawniony nie może dochodzić roszczenia z powodu siły wyższej. Za taką siłę wyższą może być uznana np. ciężka choroba. Jednak w orzecznictwie wskazuje się, że nie można powoływać się na powyższy przepis, jeżeli uprawniony mógł dochodzić swoich praw przy pomocy pełnomocnika lub skierować swoje żądania w formie pisemnej. Naszym zdaniem jedynie ciężka choroba, pozbawiająca np. zdolności rozumienia rzeczywistości może być rozumiana jako siła wyższa w rozumieniu art. 121.