Opinia PKPP Lewiatan w sprawie rządowego projektu ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym
Celem projektowanej regulacji jest stworzenie możliwości rozstrzygnięcia wielu podobnych spraw różnych podmiotów w jednym postępowaniu sądowym oraz ułatwienie dostępu do sądu w sytuacjach, w których dochodzenie roszczenia w takim postępowaniu jest korzystniejsze dla zainteresowanego niż indywidualne występowanie z własnym roszczeniem.
Projekt proponuje, aby w drodze roszczeń grupowych można było dochodzić wszelkiego rodzaju roszczeń (opartych na jednakowej podstawie faktycznej lub prawnej). Brak jest zarówno ograniczeń podmiotowych, jak i przedmiotowych. Tryb ten jest dostępny dla konsumenta, przedsiębiorcy, jak i zwykłego obywatela. Tryb ten może być wykorzystany dla dochodzenia roszczeń majątkowych pieniężnych i niepieniężnych (w tym o ustalenie).
Również na poziomie europejskim trwają prace nad uregulowaniem kwestii pozwów zbiorowych. Komisja Europejska przygotowała w tym temacie dwa dokumenty. Zieloną Księgę w sprawie dochodzenia roszczeń zbiorowych konsumentów /KOM(2008)794/, która jest w fazie przygotowawczej w Parlamencie Europejskim oraz Białą Księgę w sprawie roszczeń o naprawienie szkody wynikającej z naruszenia wspólnotowego prawa ochrony konkurencji /COM (2008)165/, która została przyjęta przez Parlament Europejski w dniu 26.03.2009 r. w formie decyzji.
Kwestia uregulowania instytucji pozwów zbiorowych na poziomie europejskim jest tematem bardzo kontrowersyjnym i wywołała falę dyskusji na ten temat. Najwięcej kontrowersji budzi wciąż celowość wprowadzania tego typu instytucji w Europie. Jest to bowiem instytucja wzorowana na ustawodawstwie amerykańskim i jako taka stanowi instytucję obcą europejskiej kulturze prawnej, obcą wielu krajowym systemom prawnym.
Wielokrotnie w dyskusji zwracano uwagę, iż wprowadzenie unijnych regulacji w tym zakresie będzie stanowiło poważną ingerencję w systemy prawne krajów członkowskich, szczególnie w procedury cywilne, co stanowi przecież wyłączną kompetencję krajów członkowskich UE. Podkreślano równie, że cele zakładane przez te regulacje można osiągnąć poprzez inne dostępne już narzędzia, a mianowicie: stworzoną ostatnio europejską szybką procedurę dla dochodzenia drobnych odszkodowań (the Small Claims Procedure - ESCP), Dyrektywę o Mediacjach czy ADR (alternatywne metody rozwiązywania sporów).
Również organizacje takie jak Amcham EU, Businesseurope (której członkiem jest PKPP Lewiatan), Eurochambres, European Justice Forum i U.S. Chamber Institute for Legal Reform we wspólnym stanowisku z dnia 16 kwietnia br. nt. pozwów zbiorowych, nawołującym do niewprowadzania postępowań grupowych w Europie, zwracają uwagę, iż wprowadzanie takiej regulacji na poziomie europejskim wymaga wykonania bardzo kompleksowych analiz wpływu instytucji pozwów zbiorowych na wewnętrzną równowagę krajowych systemów prawnych. Bez ich wykonania możemy narazić się na wprowadzenie instytucji otwierającej pole do nadużyć, kosztem zakładanych celów regulacji, w postaci ochrony rzeczywiście poszkodowanych czy skutecznego uzyskania odszkodowania.
Jako przykład można podać bardzo złe doświadczenia USA w tym zakresie, gdzie eksplozja pozwów zbiorowych /class action/ przez ostatnie cztery dekady spowodowała pokaźne koszty dla amerykańskiego biznesu. Wiele firm, nie tylko amerykańskich, każdego roku zmuszonych jest do alokowania miliardów dolarów na wynagrodzenia dla prawników i koszty związane z postępowaniami grupowymi. Pozwy zbiorowe skutecznie odstraszają poważne zagraniczne inwestycje w USA, hamują też badania i rozwój produktów w wielu ważnych obszarach gospodarki, takich jak technologie medyczne czy farmaceutyczne. Pozwy zbiorowe w USA generują olbrzymie koszty dla amerykańskiej gospodarki. Badania prowadzone przez Tillinghast Towers-Perrin szacują, iż sprawy z tytułu pozwów zbiorowych w USA kosztują rokrocznie 252 miliardy dolarów. Te koszty to 1, 83% amerykańskiego PKB, w porównaniu do 5% -7% PKB w innych krajach OECD .
Podsumowując: materia objęta proponowaną w Polsce regulacją stanowi nowość w polskim systemie prawnym. Proponuje bowiem wprowadzenie instytucji procesowej o potencjalnie bardzo znaczącym wpływie na warunki prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce we wszystkich sektorach gospodarki, a w szczególności tych, które związane są z oferowaniem produktów lub usługi konsumentom, w których istotne są kwestie ochrony środowiska oraz w obrocie standardowymi instrumentami finansowymi (giełda). Ostateczne ukształtowanie tej regulacji może mieć istotne znaczenie zarówno dla rynku pracy, jak i funkcjonowania przedsiębiorczości w aspekcie praktycznym (prowadzenie sporów grupowych, ryzyko stosowania „szantażu korporacyjnego"), jak i finansowym (poziom ryzyka ubezpieczeniowego, koszty obsługi i prowadzenia sporów). Zwrócić należy uwagę, iż wpływ na rynek pracy i przedsiębiorczość to aspekty projektu, które zostały całkowicie pominięte w jego uzasadnieniu, a wymagają - zdaniem PKPP Lewiatan - pogłębionej analizy.
Zdaniem PKPP Lewiatan wskazane byłoby jednak w pierwszej kolejności przeprowadzenie szerokiej dyskusji nad potrzebą wprowadzenia tego typu regulacji w polskim systemie prawnym, celem publicznym, jakie ustawa ma realizować, alternatywnych metod rozwiązań prawnych (środków procesowych), które mogłyby zostać wprowadzone/zmodyfikowane w celu zapewnienia realizacji tych celów, a w szczególności skutków opiniowanej ustawy dla systemu prawnego i gospodarki.
Uwagi zasadnicze
Źródło: PKPP Lewiatan - www.pkpplewiatan.pl
A.J.
Zespół e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?