Jakie porozumienia między przedsiębiorstwami są nieważne z mocy prawa?

Zgodnie z artykułem 81 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE), niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między Państwami Członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku, a w szczególności te, które polegają na:

a)  ustalaniu w sposób bezpośredni lub pośredni cen zakupu lub sprzedaży albo innych warunków transakcji,

b)  ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, rynków, rozwoju technicznego lub inwestycji,

Porady prawne

c)  podziale rynków lub źródeł zaopatrzenia,

d)  stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji,

e)  uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.

Porozumienia lub decyzje zakazane na mocy tego artykułu są nieważne z mocy prawa. Jednakże postanowienia art. 81 TWE mogą zostać uznane za nie mające zastosowania do:

-     każdego porozumienia lub kategorii porozumień między przedsiębiorstwami,

-     każdej decyzji lub kategorii decyzji związków przedsiębiorstw,

-     każdej praktyki uzgodnionej lub kategorii praktyk uzgodnionych,

które przyczyniają się do polepszenia produkcji lub dystrybucji produktów bądź do popierania postępu technicznego lub gospodarczego, przy zastrzeżeniu dla użytkowników słusznej części zysku, który z tego wynika, oraz bez:

a)  nakładania na zainteresowane przedsiębiorstwa ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia tych celów,

b)  dawania przedsiębiorstwom możliwości eliminowania konkurencji w stosunku do znacznej części danych produktów.

Omawiane orzeczenie ETS stanowi właśnie interpretację i wyjaśnienie powyższych regulacji Traktatu. Trybunał orzekł bowiem, co następuje:

Porozumienia zawierające klauzulę „przyznającą wyłączne prawo do sprzedaży” ze swej natury nie muszą zawierać elementów niezgodnych ze wspólnym rynkiem, określonych w art. 85 [obecnie art. 81] ust. 1 Traktatu. 

Niemniej jednak, porozumienie tego typu, rozpatrywane indywidualnie, z racji danej sytuacji faktycznej lub poszczególnych klauzul, może zawierać przedmiotowe elementy w przypadku spełnienia następujących warunków: 

1. Porozumienie zawierające klauzulę „przyznającą wyłączne prawo do sprzedaży” musi zostać zawarte między przedsiębiorstwami bez względu na ich pozycje w strukturze gospodarczej. 

2. Jeżeli porozumienie ma mieścić się w obszarze zastosowania art. 85 [obecnie art. 81], na podstawie zestawienia obiektywnych czynników prawa lub faktów i uwzględniając czynniki możliwe do przewidzenia, jego charakter musi budzić obawy w zakresie jego ewentualnego wpływu, bezpośredniego lub pośredniego, faktycznego albo potencjalnego, na stosunki handlowe między Państwami Członkowskimi, które to stosunki mogą zapobiegać urzeczywistnieniu jednolitego rynku między Państwami Członkowskimi. 

W tym przypadku należy zwrócić szczególną uwagę, czy przedmiotowe porozumienie może skutkować podziałem rynku na poszczególne produkty między Państwami Członkowskimi. 

3. Celem lub skutkiem porozumienia musi być zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji. 

W przypadku rozpatrywania celu porozumienia o wyłączności koncesji, stwierdzenie takie musi wynikać ze wszystkich albo z niektórych klauzul porozumienia, rozważanych odrębnie. 

W przypadku niespełnienia powyższych warunków, konieczne jest zbadanie skutków porozumienia i uzasadnienie, że zapobiega ono, ogranicza lub zakłóca konkurencję w odczuwalnym stopniu. 

W tym przypadku należy zwrócić szczególną uwagę na powagę klauzul przyznających wyłączność w zakresie sprzedaży, charakter oraz ilość produktów objętych porozumieniem, pozycję i znaczenie podmiotu udzielającego koncesji oraz posiadacza koncesji na rynku danych produktów, a także liczbę stron porozumienia lub, w stosownych przypadkach, innych porozumień wchodzących w skład tego samego systemu. 

ETS wskazał przy tym, iż przepis art. 81 Traktatu obejmuje nie tylko umowy pomiędzy przedsiębiorstwami funkcjonującymi na tym samym poziomie obrotu. Przepis ten nie wskazuje w żaden sposób na możliwość zastosowania go wyłącznie do porozumień horyzontalnych lub jedynie do porozumień wertykalnych. Umowy o wyłączna dystrybucję mogą być zatem również objęte zakazem zawartym w art. 81 Traktatu.

Porozumienie wpływa na handel między państwami członkowskimi, jeśli można przewidzieć z dużym stopniem  prawdopodobieństwa, na podstawie obiektywnych okoliczności prawnych i faktycznych, że dana umowa może mieć wpływ, bezpośredni lub pośredni, rzeczywisty lub potencjalny na handel między państwami członkowskimi.

Umowa może być objęta zakazem z art. 81 Traktatu, jeśli jej celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku. Powyższe przesłanki mają charakter alternatywny. Dlatego też konieczne jest najpierw ustalenie celu danego porozumienia, w ekonomicznym kontekście, w jakim ma być stosowany. Naruszenie warunków konkurencji, o którym mowa w art. 81 Traktatu winno wynikać ze wszystkich lub z niektórych postanowień samej umowy.  

Z orzeczenia tego wynika również, iż dla określenia celu porozumienia podstawowe znaczenie ma obiektywny cel umowy, a nie subiektywne wyobrażenie jej stron o celach czy motywach działania. Cel porozumienia wynika zatem wprost z całokształtu albo przynajmniej części postanowień umowy, przy czym dla jego oceny należy także uwzględnić okoliczności jego realizacji, o ile do realizacji porozumienia doszło. To samo dotyczy celu praktyk uzgodnionych. Przy rozważaniach, czy umowa ma na celu wpływ na konkurencję w obrębie wspólnego rynku, konieczne jest najpierw określenie dokładnego celu umowy w jej kontekście gospodarczym, w jakim będzie stosowana.

Wpływ na konkurencję musi wynikać ze wszystkich lub niektórych klauzul samej umowy. Jeżeli analiza wspomnianych klauzul nie upoważnia do stwierdzenia, że wpływ umowy na konkurencję jest znaczący, należy rozważyć skutki umowy, aby była ona objęta zakazem konieczne jest wykazanie, że istnieją czynniki wskazujące na to, że konkurencja została faktycznie wyeliminowana, ograniczona lub naruszona w znaczący sposób. Konkurencja musi być analizowana w takim kontekście, w jakim istniałaby, gdyby nie zostało zawarte dane porozumienie.

Sankcja nieważności umowy z mocy prawa, o której mowa w art. 81 ust. 2, ma zastosowanie wyłącznie do tych części umowy, których dotyczy zakaz wyrażony w art. 81 ust. 1 Traktatu. Sankcja nieważności może także dotyczyć całości umowy, jeżeli postanowienia stanowiące naruszenie prawa konkurencji nie mogą być oddzielone od pozostałej części umowy. Ta część umowy, która nie jest sprzeczna z zakazem zawierania umów naruszających warunki konkurencji pozostaje poza zakresem zastosowania prawa wspólnotowego.  

Orzeczenie Europejskiego Trybunału. Sprawiedliwości z dnia 30 czerwca 1966 r. w sprawie 56/65 - Société Technique Minière (L.T.M.) przeciwko Maschinenbau Ulm GmbH (M.B.U.) - Francja; Zb. Orz. ETS 1966, s. 235


A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze


Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika