Kiedy studentom z innych państw członkowskich UE przysługuje prawo do stypendium na pokrycie kosztów utrzymania w danym kraju?

Podczas kontroli IB-Groep ustalił jednak, iż w okresie od lipca 2003 r. do grudnia 2003 r. J. Förster nie wykonywała pracy zarobkowej. Uznając, że J. Förster nie może już być traktowana jako pracownik, IB-Groep uchylił decyzję o przyznaniu stypendium na pokrycie kosztów utrzymania na okres od lipca 2003 r. do grudnia 2003 r. J. Förster została wezwana do zwrotu nienależnego świadczenia.

Zaskarżając tę decyzję, J. Förster podniosła w szczególności, że w spornym okresie była ona już zintegrowana ze społeczeństwem niderlandzkim w takim stopniu, aby na podstawie prawa wspólnotowego móc, jako studentka, ubiegać się o stypendium na pokrycie kosztów utrzymania. W tej kwestii powołała się ona na wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Bidar (wyrok z dnia 15 marca 2005 r. w sprawie C-209/03, Bidar, Zb.Orz. s. I-2119), w którym orzeczono, że można przyjąć istnienie określonego stopnia zintegrowania, jeśli zainteresowany student zamieszkiwał w przyjmującym państwie członkowskim przez pewien okres.

W następstwie tego wyroku IB-Groep wydał wytyczne, zgodnie z którymi studenci z Unii Europejskiej powinni, przed złożeniem wniosku o stypendium, zamieszkiwać zgodnie z prawem na terenie Niderlandów nieprzerwanie przez okres przynajmniej pięciu lat.

Centrale Raad van Beroep, rozpoznający sprawę J. Förster w drugiej instancji, wystąpił do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości o uściślenie, w jakich warunkach studentom z innych państw członkowskich może przysługiwać stypendium na pokrycie kosztów utrzymania.

Trybunał (wielka izba) orzekł, co następuje:

1)       Student znajdujący się w sytuacji takiej jak skarżąca w postępowaniu przed sądem odsyłającym nie może powołać się na art. 7 rozporządzenia Komisji (EWG) nr 1251/70 z dnia 29 czerwca 1970 r. dotyczącego prawa pracowników do pozostania na terytorium państwa członkowskiego po ustaniu zatrudnienia w tym państwie w celu uzyskania stypendium na pokrycie kosztów utrzymania.

2)      Student będący obywatelem jednego państwa członkowskiego, który przeniósł się do innego państwa członkowskiego aby tam odbyć studia, może powołać się na art. 12 akapit pierwszy TWE w celu uzyskania stypendium na pokrycie kosztów utrzymania, jeśli zamieszkiwał w przyjmującym państwie członkowskim przez pewien okres czasu. Artykuł 12 akapit pierwszy WE nie stoi na przeszkodzie stosowaniu przez państwo członkowskie wobec obywateli innych państw członkowskich warunku uprzedniego pięcioletniego zamieszkiwania na jego terytorium.

3)      W okolicznościach takich jak te, których dotyczy postępowanie przed sądem odsyłającym, prawo wspólnotowe a w szczególności zasada pewności prawa nie stoi na przeszkodzie stosowaniu miejsca zamieszkania, który uzależnia prawo studentów pochodzących z innych państw członkowskich do uzyskania stypendium na pokrycie kosztów utrzymania od wykazania się okresami zamieszkania ukończonymi przed wprowadzeniem tego warunku.

W tym orzeczeniu ETS przypomniał, iż student przebywający zgodnie z prawem w innym państwie członkowskim może, w celu uzyskania stypendium, powoływać się na zakaz wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową.

Trybunał uściślił też, w jakich warunkach prawo do stypendium na pokrycie kosztów utrzymania przysługuje studentom z innych państw członkowskich. Ponieważ warunek dotyczący czasu trwania pobytu nie odnosi się do studentów będących obywatelami niderlandzkimi, pojawia się kwestia ustalenia, jakim ograniczeniom może zostać poddane prawo studentów będących obywatelami innych państw członkowskich do uzyskania stypendium na pokrycie kosztów utrzymania tak, aby różnice w traktowaniu mogące z tego wynikać nie mogły być uznane za dyskryminujące.

W tej kwestii ETS przypomniał, że państwo członkowskie ma prawo nieprzyznawania pomocy przeznaczonej na pokrycie kosztów utrzymania tym studentom, którzy nie wykażą określonego stopnia zintegrowania ze społeczeństwem tego państwa oraz że można przyjąć istnienie tego stopnia zintegrowania, jeżeli ustalone zostanie, iż zainteresowany student zamieszkiwał w przyjmującym państwie członkowskim przez pewien okres.

W niniejszej sprawie Trybunał stwierdził, iż warunek zamieszkiwania w sposób nieprzerwany przez okres 5 lat jest środkiem odpowiednim dla zapewnienia, że osoba wnioskująca o przyznanie stypendium na pokrycie kosztów utrzymania jest zintegrowana w ramach przyjmującego państwa członkowskiego. Warunku tego nie można też uznać za zbyt uciążliwy.

Warunek zamieszkania ustanowiony w wytycznych IB-Groep, pozwalając zainteresowanym na jednoznaczne zapoznanie się z ich prawami i obowiązkami może, przez sam fakt istnienia, gwarantować wysoki poziom pewności prawa i przejrzystości w zakresie przyznawania stypendiów studenckich na pokrycie kosztów utrzymania. W tym stanie rzeczy prawo wspólnotowe nie stoi na przeszkodzie stosowaniu przez państwo członkowskie wobec obywateli innych państw członkowskich UE warunku uprzedniego 5-letniego zamieszkiwania na jego terytorium - uznał ETS.

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 18 listopada 2008 r. w sprawie C-158/07 - Jacqueline Förster przeciwko Hoofddirectie van de Informatie Beheer Groep; http://curia.europa.eu