Osoba wnosząca o ochronę uzupełniającą nie musi koniecznie udowodnić, że stanowi konkretny cel przemocy w państwie pochodzenia

Głównym celem dyrektywy Rady 2004/83/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych norm dla kwalifikacji i statusu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub jako osoby, które z innych względów potrzebują międzynarodowej ochrony oraz zawartości przyznawanej ochrony (Dz.U. L 304, s. 12 i sprostowanie Dz.U. 2005, L 204, s. 24) jest zapewnienie, z jednej strony, aby państwa członkowskie UE stosowały wspólne kryteria dla identyfikowania osób rzeczywiście potrzebujących międzynarodowej ochrony, a z drugiej strony, aby we wszystkich państwach członkowskich był dostępny minimalny poziom świadczeń dla takich osób.

W dniu 13 grudnia 2006 r. małżonkowie Elgafaji zwrócili się z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy w Niderlandach, dołączając do tego wniosku dowody mające na celu udowodnienie rzeczywistego ryzyka, na które byliby oni narażeni w przypadku wydalenia do państwa pochodzenia czyli Iraku. Decyzjami z dnia 20 grudnia 2006 r. właściwy minister odmówił wydania zezwolenia na pobyt czasowy małżonkom Elgafaji. Minister uznał w szczególności, że nie wykazali oni wystarczająco okoliczności, na które się powoływali i w związku z tym nie udowodnili istnienia rzeczywistego ryzyka poważnego i zindywidualizowanego zagrożenia, na które, jak twierdzili, byliby narażeni w państwie pochodzenia.

W następstwie oddalenia ich wniosków, małżonkowie Elgafaji wnieśli skargę do Rechtbank te' s-Gravenhage, która została uwzględniona przez ten sąd. Raad van State - sąd, do którego zostało wniesione odwołanie w tej sprawie, uznał, że mające zastosowanie przepisy dyrektywy 2004/83/WE budzą wątpliwości interpretacyjne i postanowił wystąpić do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniami prejudycjalnymi. Sąd odsyłający zmierza zasadniczo do wyjaśnienia, czy właściwe przepisy dyrektywy (art. 15 lit. c) dyrektywy w związku z art. 2 lit. e)) należy interpretować w ten sposób, że istnienie poważnego i zindywidualizowanego zagrożenia życia lub integralności osoby wnoszącej o ochronę uzupełniającą uzależnione jest od tego, czy przedstawi ona dowód na to, że stanowi konkretny cel przemocy ze względu na elementy charakteryzujące jej sytuację osobistą.

ETS orzekł, co następuje:

Wykładni art. 15 lit. c) dyrektywy Rady 2004/83/WE z dnia 29 kwietnia 2004°r. w sprawie minimalnych norm dla kwalifikacji i statusu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub jako osoby, które z innych względów potrzebują międzynarodowej ochrony oraz zawartości przyznawanej ochrony w związku z art. 2 lit. e) tej dyrektywy należy dokonywać w taki sposób, że:

- istnienie poważnego i zindywidualizowanego zagrożenia życia lub integralności osoby wnoszącej o ochronę uzupełniającą nie jest uzależnione od przedstawienia dowodu na to, że stanowi ona konkretny cel przemocy ze względu na elementy charakteryzujące jej sytuację osobistą;

- istnienie takiego zagrożenia może wyjątkowo zostać stwierdzone, jeżeli przemoc nieselektywna charakteryzująca trwający konflikt zbrojny - której oceny dokonują właściwe organy krajowe rozpatrujące wniosek o przyznanie ochrony uzupełniającej lub sąd państwa członkowskiego, do którego przekazano do rozpatrzenia odmowę przyznania takiej ochrony - osiągnęła poziom na tyle wysoki, że istnieją istotne podstawy, aby uznać, iż jeśli dana osoba wróci do omawianego państwa lub regionu, może narazić się na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej i zindywidualizowanej krzywdy ze względu na sam fakt przebywania na tym obszarze.

ETS uznał, iż krzywda zdefiniowana w dyrektywie jako „poważne i zindywidualizowane zagrożenie życia i integralności osoby cywilnej" (art. 15 lit. c) dyrektywy) dotyczy ryzyka krzywdy o charakterze bardziej ogólnym niż dwa pozostałe rodzaje krzywdy zdefiniowane w tej dyrektywie (art. 15 lit. a) i b) dyrektywy, w którym zostały użyte pojęcia „kara śmierci", „egzekucja", „tortury lub niehumanitarne, albo poniżające traktowanie lub karanie wnioskodawcy"), obejmujące sytuacje, w których wnioskującemu o ochronę uzupełniającą konkretnie grozi ryzyko krzywdy określonego rodzaju.

Mowa jest tu raczej szerzej o zagrożeniu życia lub integralności osoby cywilnej, niż o określonych aktach przemocy. Poza tym, przedmiotowe zagrożenia stanowią nieodłączną część ogólnej sytuacji „międzynarodowych lub wewnętrznych konfliktów zbrojnych". Wreszcie, przemoc leżąca u podstaw tych zagrożeń została zakwalifikowana jako „nieselektywna", tj. przy użyciu pojęcia, które oznacza, iż przemoc ta może dotknąć osoby bez względu na ich sytuację osobistą.

W tym względzie należy sprecyzować, że im bardziej wnioskodawca ewentualnie jest w stanie wykazać, że dana sytuacja konkretnie jego dotyczy ze względu na elementy właściwe jego sytuacji osobistej, tym niższy będzie poziom przemocy nieselektywnej wymagany w celu skorzystania z ochrony uzupełniającej.

Ponadto, ETS dodał, że w ramach indywidualnej oceny wniosku o przyznanie ochrony uzupełniającej mogą w szczególności być wzięte pod uwagę:

• zasięg geograficzny przemocy nieselektywnej, a także - w przypadku powrotu wnioskodawcy do danego państwa - rzeczywiste miejsce pobytu w tym państwie, i
• istnienie, w danym przypadku, istotnej przesłanki rzeczywistego ryzyka, takiego jak fakt, iż wnioskodawca już doznał poważnej krzywdy albo był bezpośrednio zagrożony jej wystąpieniem, chyba że istniały wystarczające powody, by uznać, iż nie będzie się ona powtarzać - przesłanki, przy uwzględnieniu której wymóg przemocy nieselektywnej wymaganej w celu możliwości korzystania z ochrony uzupełniającej może być mniejszy.

Osoba wnosząca o ochronę uzupełniającą nie musi koniecznie udowodnić, iż stanowi konkretny cel przemocy w państwie pochodzenia ze względu na elementy charakteryzujące jej sytuację osobistą. Wysoki poziom przemocy nieselektywnej w państwie pochodzenia może wyjątkowo wystarczyć, żeby właściwe organy krajowe uznały, że osoba cywilna odesłana do tego państwa może być narażona na rzeczywiste ryzyko poważnego i zindywidualizowanego zagrożenia.

Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 17 lutego 2009 r. w sprawie C-465/07 - Meki Elgafaji i Noor Elgafaji przeciwko Staatssecretaris van Justitie; http://curia.europa.eu

A.J.
Zespół e-prawnik.pl