KRUS sam zaległych składek egzekwować nie może

Przepisy prawa wyraźnie wyposażyły dyrektora oddziału ZUS w kompetencję do stosowania egzekucji w zakresie określonym w art. 19 § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym. Nie istnieje natomiast przepis prawa, który stanowiłby, że organem egzekucyjnym w postępowaniu dotyczącym egzekucji niezapłaconych w terminie składek na ubezpieczenie społeczne rolników mogłaby być Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Przepis art. 19 § 4 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 roku, Nr 229, poz. 1954 ze zmianami) odnosi się tylko do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i nie ma podstaw prawnych do odpowiedniego stosowania tej regulacji wobec KRUS. Podstawami takimi nie są w szczególności ani art. 51, ani art. 52 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 roku, Nr 50, poz. 291 ze zm.). Wyposażenie organu władzy publicznej w kompetencję władczą (w tym kompetencję do prowadzenia egzekucji administracyjnej) wymaga bowiem istnienia wyraźnej podstawy prawnej.

Powyższe oznacza to, że w odniesieniu do należności przysługujących KRUS organem egzekucyjnym jest – na zasadach ogólnych (art. 19 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym) – naczelnik właściwego urzędu skarbowego, a nie KRUS.

NSA zauważył też, że zgodnie z art. 33 pkt 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być m.in. przedawnienie obowiązku. Zarzut taki jest rozpoznawany przez organ egzekucyjny "po uzyskaniu stanowiska wierzyciela w zakresie zgłoszonych zarzutów", przy czym wypowiedź wierzyciela jest dla organu egzekucyjnego wiążąca (art. 34 § 1 cyt. ustawy). Co do zasady, na wydane w postępowaniu egzekucyjnym postanowienie w sprawie stanowiska wierzyciela przysługuje zażalenie (art. 34 § 2 w związku z art. 17 § 1 i 1a ustawy o postępowaniu egzekucyjnym). Oznacza to że postanowienia takie są zaskarżalne również w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (art. 3 § 2 pkt 3 p.p.s.a.). Przepis art. 83c ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi jednak, że "od wydanych w trakcie postępowania egzekucyjnego postanowień Zakładu [Ubezpieczeń Społecznych] w sprawie stanowiska wierzyciela zażalenie nie przysługuje". NSA stwierdził, że powyższa regulacja znajduje odpowiednie zastosowanie w sytuacji, gdy wierzycielem jest KRUS – na postawie art. 52 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (powołując się na wyrok NSA z dnia 8 maja 2009 r., sygn. akt II FSK 95/08). Z powyższych przepisów wynika, że na postanowienie KRUS w sprawie stanowiska wierzyciela nie przysługuje środek odwoławczy w postaci zażalenia, a w konsekwencji na postanowienie takie nie przysługuje również skarga do sądu administracyjnego. Jedyną drogą kontroli sądowej stanowiska wierzyciela jest skarga na decyzję organu egzekucyjnego w przedmiocie zgłoszonych zarzutów.

Postanowienie NSA z dnia 26 stycznia 2011 roku, sygn. akt II GSK 104/10