Czy dopuszczalna jest zmiana wysokości wierzytelności odszkodowawczej po dokonaniu przelewu na podatnika podatku VAT

Dnia 14 września 2006 r. Sąd Najwyższy miał odpowiedzieć na pytanie czy odszkodowanie za uszkodzenie pojazdu mechanicznego, należącego do poszkodowanego nie będącego podatnikiem podatku VAT, obejmuje mieszczący się w cenach części zamiennych i usług koniecznych do wykonania naprawy pojazdu podatek VAT, w sytuacji dokonania przez poszkodowanego, przed wykonaniem naprawy, przelewu wierzytelności przysługującej mu z tytułu umowy ubezpieczenia OC sprawcy szkody na rzecz podmiotu gospodarczego, co do którego ma zastosowanie art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług?

Sąd Najwyższy podjął uchwałę, że dokonanie przelewu wierzytelności o naprawienie szkody powstałej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego przysługującej wobec osoby objętej obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, przez poszkodowanego niebędącego podatnikiem podatku od towarów i usług, na rzecz takiego podatnika, nie wpływa na zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela.

Porady prawne

Jeżeli posiadacz (kierujący) ponoszący odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie prawa cywilnego jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej, wierzytelność ze stosunku prawnego opartego na zdarzeniu faktycznym może być kierowana bezpośrednio wobec ubezpieczyciela OC (art. 822 § 4 k.c., art. 19 ust. 1 powołanej ustawy z 22 maja 2003 r.). Na podstawie przepisów ustawy powstaje zatem stosunek prawny między poszkodowanym a ubezpieczycielem mający swoje źródło w umowie ubezpieczenia (zawartej bez udziału poszkodowanego), tożsamy co do wierzytelności głównej z wierzytelnością wobec posiadacza pojazdu a ograniczony sumą ubezpieczenia (art. 36 ust. 1 ustawy). Zapłata odszkodowania, czyli kwoty równej szkodzie przez któregokolwiek dłużnika: sprawcę szkody czy ubezpieczyciela, powoduje wygaśnięcie wierzytelności poszkodowanego. Kompensacyjna funkcja odpowiedzialności odszkodowawczej wymaga ustalenia odszkodowania w takiej wysokości, aby po pierwsze, cały uszczerbek został wyrównany, a po drugie, aby poszkodowany nie został wzbogacony. Wierzytelność poszkodowanego wobec posiadacza odpowiedzialnego za szkodę może być przeniesiona na osobę trzecią bez zgody dłużnika (art. 509 k.c.). W razie dokonania przelewu dochodzi do szczególnego następstwa prawnomaterialnego po stronie wierzyciela, przy czym wierzytelność przechodzi na nabywcę w niezmienionym stanie i zakresie.

Przelew stanowi czynność kauzalną (arg. z art. 510 k.c.), a praktyka wskazuje, że przyczynę prawną stanowią najczęściej umowy wzajemne, odpłatne lub umowy mające na celu zabezpieczenie innej wierzytelności. Ponieważ umowy takie mają swój widoczny cel gospodarczy zrozumiałe jest znaczenie wartości przedmiotu przelewu ocenianej według chwili dokonywania czynności, gdyż skutek następuje solo consensu. Przytoczone okoliczności wskazują na odrębność gospodarczą i prawną, co do powstania, treści i wygaśnięcia obydwu stosunków prawnych: odszkodowawczego oraz zawiązanego w wyniku umowy przelewu. W pierwszym wierzytelność jest prawem podmiotowym poszkodowanego, z którego wypływa roszczenie o naprawienie szkody, w drugim wierzytelność stanowi przedmiot świadczenia wzajemnego zbywcy na rzecz osoby trzeciej. Włączenie mechanizmu podatkowego VAT w stosunek prawny odszkodowawczy jest usprawiedliwione kompensacyjną funkcją szkody, wiążącą również ubezpieczyciela OC. Zostałaby ona naruszona w przypadku wypłacenia odszkodowania w kwocie brutto przedsiębiorcy spełniającemu w danych okolicznościach warunki do obniżenia podatku należnego. Należy dodać, że posiadanie statusu podatnika VAT uprawnia do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego tylko w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych (art. 86 ust. 1 z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. 2004 r. nr 54 poz. 535 ze zm.). Przyjęcie sugestii uwzględniania statusu nabywcy wierzytelności dla ponownego określania wysokości odszkodowania ze względu na przelew wierzytelności stanowiłoby nieuprawnioną ingerencję osoby odpowiedzialnej za szkodę w sferę majątkową poszkodowanego, ponadto ograniczałoby prawo do rozporządzania swoim mieniem a wreszcie destabilizowało stosunki cywilne w sferze ubezpieczeń majątkowych odrywając ustalenie szkody od zasad wyrażonych w art. 361 § 2 k.c. w zw. z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2006 r. sygn. akt III CZP 65/06


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika